15)...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Opr�cz dydaktyki og�lnej istniej� r�wnie� dydaktyki szczeg�owe, czyli tzw. metodyki nauczania poszczeg�lnych przedmiot�w. S� one teoriami nauczania i uczenia si� takich lub innych przedmiot�w na -Skre�lonych szczeblach nauczania. Przyk�adowo: dydaktyka (metodyka^ nauczania) matematyki jest teori� nauczania i uczenia si� tego w�a�nie przedmiotu, przy czym mo�e ona odnosi� si� do nauczania matematyki w szkole podstawowej, �redniej lub wy�szej. Podobnie metodyki nauczania (dydaktyki szczeg�owe) biologii, geografii, j�zyka polskiego itp. s� teoriami nauczania i uczenia si� tych przedmiot�w w zakresie r�nych szczebli nauki szkolnej. Jedynie metodyka nauczania pocz�tkowego wywodzi sw� nazw� nie �d przedmiotu szkolnego, lecz od szczebla pracy dydaktycznej, tzn. klas l-III szko�y podstawowej w naszym systemie szkolnym oraz w niekt�rych systemach zagranicznych. Sk�ada si� ona z dydaktyk r�nych przedmiot�w realizowanych na szczeblu nauczania pocz�tkowego, takich jak: J?zyk polski, matematyka, wiadomo�ci o przyrodzie, geografia, wychowanie olastYCzne. wychowanie muzyczne, zaiecia nraktvc7no-tech- 14 Podstawy dydaktyki og�lnej Przedmiot i zadania dydaktyki 15 ] 1 niczne i wychowanie fizyczne. Podobnie, przedmiotem bada� dydaktyki / szko�y wy�szej jest nauczanie i uczenie si� (studiowanie) w r�nego � rodzaju szko�ach wy�szych. Dydaktyka og�lna jest �ci�le powi�zana ze wszystkimi metodykami nauczania, z jednej bowiem strony opiera si� na wynikach ich bada�, z drugiej za� formu�uje uog�lnienia, kt�re s� podstaw� teoretyczn� wszystkich metodyk. 3. Przedmiot i zadania dydaktyki Czynno�ci nauczania-uczenia si� mog� przebiega� w spos�b systematyczny i by� zamierzone, a mog� te� mie� charakter przypadkowy, okazjonalny. Dydaktyka og�lna bada przede wszystkim naucza-nie-uczenie si� systematyczne i zamierzone, organizowane planowo tak w szkole, jak i poza jej murami. Nauczanie-uczenie si� mo�e stanowi� integraln� cz�� pracy dydaktycznej zinstytucjonalizowanej, realizowanej w szko�ach, na r�nego rodzaju kursach itp. Mo�e te� by� zwi�zane w okre�lony spos�b z prac� szkoln�, jak np. zaj�cia domowe uczni�w, b�d� przybiera� form� �wiadomego, mniej lub bardziej systematycznego samokszta�cenia. Wprawdzie w procesie samokszta�cenia nauczyciel nie kieruje bezpo�rednio prac� ucznia, czyni to jednak cz�sto po�rednio, np. jako autor podr�cznika, prelegent wyg�aszaj�cy pogadank� radiow� czy telewizyjn� itp. Z tego powodu samokszta�cenie jest r�wnie� jednym z element�w przedmiotu bada� dydaktyki. Sumuj�c, mo�emy powiedzie�, �e dydaktyka og�lna zajmuje si� analiz� wszelkiego uczenia si� i nauczania organizowanego w spos�b �wiadomy, systematyczny i planowy, inaczej - analiz� wszystkich^ 'czynno�ci sk�adaj�cych si� na proces nauczania-uczenia~�i�7Pfzez proces rozumiemy tutaj zbi�r powi�zanych ze sob� czynno�ci uczni�w i nauczyciela, warunkuj�cych si� wzajemnie i podporz�dkowanych realizacji wsp�lnego celu, jakim jest wywo�anie u dzieci, m�odzie�y lub os�b doros�ych ^pewnych zamierzonych i wzgl�dnie trwa�ych zmian. Poniewa� jednak czynno�ci ucznia i nauczyciela zawsze przebiegaj� w okre�lonych warunkach oraz s� nastawione na uzyskanie za�o�onych wcze�niej rezultat�w, "przeto-m�wi�c �ci�lej-przedmiotem bada� dydaktyki og�lnej jest nie �>/ tylko sam proces nauczania-uczenia si�, lecz r�wnie� warunki niezb�dne l do jego wyst�pienia (tre��, organizacja, �rodki itp.), a tak�e r�norakie, v^ wzgl�dnie trwa�e wyniki i skutki tych czynno�ci. Po tych wyja�nieniach mo�emy przyj��, �e przedmiotem bada� dydaktyki og�lne! iest oroces nauczania-uczenia sip nikami, kt�re go wywo�uj�, warunkami, w jakich przebiega, a tak�e rezultatami, do kt�rych prowadzi. Analiz� tak rozumianego procesu nauczania-uczenia si� zajmuj� si� r�wnie� dydaktyki szczeg�owe, przy czym ka�da z nich - z wyj�tkiem metodyki nauczania pocz�tkowego i dydaktyki szko�y wy�szej - obejmuje jeden tylko przedmiot nauki szkolnej i pozaszkolnej, w tym tak�e samokszta�cenie. Wiadomo, �e w toku realizacji ka�dego �wiadomie i planowo organizowanego procesu, a wi�c i procesu nauczania-uczenia si�, zawsze | zmierzamy do osi�gni�cia okre�lonego celu. Ponadto w procesie tym \ wyst�puj� pewne tre�ci, metody, formy organizacyjne i �rodki. Dlatego te� analiz� i opis tych w�a�nie czynnik�w, podobnie jak wykrywanie prawid�owo�ci charakterystycznych dla procesu nauczania-uczenia si� oraz ustalanie opartych na nich norm post�powania, zalicza si� do g��wnych zada� dydaktyki og�lnej. Niekt�re z tych zada� dydaktyka rozwi�zuje sama, natomiast przy rozwi�zywaniu pozosta�ych korzysta z pomocy innych nauk, przede wszystkim psychologii, socjologii, logiki i filozofii. Wiele zada� dotycz�cych cel�w, tre�ci, zasad, metod, form or ganizacyjnych oraz �rodk�w realizacji procesu nauczania-uczenia si� rozwi�zuj� tak�e dydaktyki szczeg�owe. Czyni� to jednak wy��cznie w odniesieniu do poszczeg�lnych przedmiot�w i dlatego prawid�owo�ci oraz normy post�powania wykrywane i formu�owane przez te nauki s� mniej og�lne od tych, kt�re ujawnia i ustala dydaktyka og�lna