l

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

s�: mysz laboratoryjna, nale��ca do gatunku myszy domowej; szczur laboratoryjny, nale��cy do gatunku szczura w�drownego; �winka morska i kr�lik. Nazwy "bia�a mysz" i "bia�y szczur" na okre�lenie zwierz�t laboratoryjnych nie s� w�a�ciwe, bo obok najcz�ciej u�ywanych odmian bia�ych, albinotycznych, u�ywa si� r�wnie� szczep�w barwnych. Cz�sto bada� laboratoryjnych dokonuje si� tak�e na psach, kotach, chomikach syryjskich, ma�pach i innych gatunkach ssak�w. W Polsce rozwija si� hodowl� laboratoryjn� n o r-nika burego i nor nic y rudej. Ostatnio niekt�re badania laboratoryjne (np. w zakresie stomatologii) prowadzi si� na �winiach niewielkiej rasy, wyhodowanej specjalnie w tym celu. Aby uzyska� mo�liwie jednolity pod wzgl�dem genetycznym materia�, hoduje si� tzw. czyste linie, tzn. szczepy o mo�liwie ustalonym genotypie, gwarantuj�ce por�wnywalno�� wynik�w do�wiadcze� dokonywanych na r�nych osobnikach. Zu�ycie z.l. jest ogromne i stale wzrasta. W Polsce zu�y- 455 �bik ci� roczne g��wnych zwierz�t laboratoryjnych wynosi ok. 340 ty�. osobnik�w, z czego 70% przypada na myszy, Wi� na szczury, 13�/o na �winki morskie, 5�/o na kr�liki. We wszelkich do�wiadczeniach ze zwierz�tami laboratoryjnymi obowi�zuj� zasady etyczne, nie dopuszczaj�ce do sprawiania im zb�dnych cierpie�. [K.K.] �bik (Fel�s s�luestris) - drapie�nik z rodziny ->kot�w. D�ugo�� g�owy i tu�owia 50- -90 cm, ogona 25-40 cm; samce wa�� 5-18 kg, samice 3,7-10 kg. Pokrojem cia�a przypomina kota domowego, �bik jest jednak wi�kszy i ma kr�tszy, bardziej t�po zako�czony ogon. Ubarwienie z wierzchu ciemnoszare lub ��tawe z l lub 2 czarnymi pr�gami wzd�u� grzbietu, 4-6 pr�gami na g�owie i kilku poprzecznymi na bokach tu�owia i ko�czynach. Na tylnych ko�czynach powy�ej opuszek st�p wyst�puj� czarne plamki, na czarno zako�czonym ogonie 3-10 czarnych pier�cieni. Strona brzuszna ja�niej zabarwiona. Sier�� g�sta, mi�kka i d�uga. �. zamieszkuje du�e, g�ste lasy, zw�aszcza g�rskie. Aktywny jest noc�, prowadzi samotny, koczowniczy tryb �ycia. Doskonale wspina si� po drzewach. Legowisko zak�ada w obszernych dziuplach, wykrotach, w g�stwinie zaro�li, a tak�e w opuszczonych norach lisa i borsuka. Poluje z zasadzki. Od�ywia si� drobnymi gryzoniami, ptakami, zaj�cami, napada te� na sar-ni�ta. W czasie rui, kt�ra przypada w lutym, odbywaj� si� zaci�te walki mi�dzy samcami. Rocznie zwykle l miot, rzadko 2 mioty, po 3 lub 4 m�ode. Ci��a trwa 63-68 dni. Z. �yje 10-15 lat. �atwo krzy�uje si� z kotem domowym. Przypuszcza si�, �e wi�kszo�� bik�w �yj�cych w Europie to miesza�ce z kotem. Rozmieszczenie obejmuje po�udniow� i �rodkow� Europ�, Azj� Mniejsz� i Kaukaz. W Polsce �. spotyka si� jedynie na po�udniu, w Karpatach i na Podkarpaciu; jest rzadki i obj�ty ochron� gatunkow�. Zdaniem wielu zoolog�w �., kot nubijski i inne formy dzikich kot�w wyst�puj�ce w Afryce i zachodniej oraz �rodkowej Azji tworz� jeden gatunek. [B.Rz.-K.] �enita zwyczajna 456 457 �ubr �cneta zwyczajna (Genetta genetta), zwana te� genet� europejsk�, drapie�nik z rodziny ->�aszowatych. D�ugo�� g�owy i tu�owia 47-58 cm, ogona 40-48 cm; ci�ar l-2,5 kg. Odznacza si� smuk�ym, Zeneta zwyczajna bardzo wyd�u�onym tu�owiem, kr�tkimi nogami i zaostrzonym pyskiem. Pazury wci�gane. Sier�� mi�kka, jasnoszara, z ��tym nalotem i 4 lub 5 rz�dami czarnych plam, uk�adaj�cych si� w szeregi po bokach tu�owia. Na ciemnym o-gonie wyst�puje 7 lub 8 jasnych pier�cieni. �.z. odznacza si� silnym zapachem. Jest zwierz�ciem nocnym, zamieszkuj�cym lasy i zaro�la. Ch�tnie wybiera miejsce wilgotne, obfituj�ce w szczeliny skalne, w kt�rych kryje si� za dnia. Opr�cz tego chroni si� r�wnie� w norach innych ssak�w i w koronach drzew. �yje samotnie. Od�ywia si� drobnymi gryzoniami, ptakami i owadami; zachodzi tak�e do kurnik�w. Do zdobyczy skrada si� sun�c bezszelestnie po ziemi z wypr�onym tu�owiem i szeroko rozstawionymi �apami, a p�niej jednym bardzo szybkim skokiem atakuje j� i dusi. O rozmna�aniu �.z. wiemy niewiele. W niewoli rodzi l-3 m�odych. �agodna, bardzo szybko si� oswaja i trzymana bywa w domach jako t�piciel myszy. Zamieszkuje p�nocno-zachod-ni� Afryk�, P�wysep Pirenej-ski oraz po�udniow� i zachodni� cz�� Francji. [B.Rz.-K.] �eremie -^b�br. �ol�dnica (Eliomys �uercinus) - gryzo� z rodziny ^popie-licowatych. D�ugo�� g�owy i tu�owia 11-14 cm, ogona 9- -12 cm; ci�ar 65-80 g. Wierzch cia�a popielatorudy, brzuch ��tawy. Na boku g�owy czarna plama, przed uchem plamka bia�a. Ogon zako�czony kit� utworzon� z czarnych w�os�w z bia�ymi ko�cami. Uszy du�e, oczy r�wnie� du�e, okr�g�e. Zamieszkuje g��wnie lasy li�ciaste i mieszane. Prowadzi nadrzewny tryb �ycia; aktywna noc�. Chroni si� i buduje gniazda w dziuplach. �ywi si� owocami i nasionami, jada te� owady. Zim� zapada w d�ugotrwa�y sen. Rocznie 2 mioty po 3-6 m�odych. Wyst�puje w Europie po Ural i w p�nocnej Afryce. W Polsce nieliczna; spotykana w po�udniowej cz�ci kraju, obj�ta ochron�. [K.K.] �ubr (Bison bonasus) - gatunek z rodziny -*ki �torogich, blisko spokrewniony z bizonem ameryka�skim. Cia�o bardzo masywnie zbudowane, linia grzbietowa wznosi si� w k��bie, tworz�c jak gdyby garb. Ty� cia�a znacznie ni�szy od k��bu, szyja kr�tka z daleko si�gaj�cym podgardlem, uszy kr�tkie, zaokr�glone, pysk szeroki, ogon zako�czony p�dzlem. D�ugo�� g�owy i tu�owia 2,4-3,5 m, ogona 60- -80 cm, wysoko�� w k��bie 1,8-2 m; ci�ar ok