Lalki tamtych dziewczynek le�a�y t�po w w�zkach i udawa�y dzidziusie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Tymczasem lalki Mili by�y obdarzone odmiennymi charakterami: jedna - Alina - by�a �agodna i cicha, druga - Balladyna - gwa�towna i gadatliwa. - Gdzie ty m�j grzebie� podzia�a�, Alino?! - m�wi�a ze z�o�ci�. - Co ty tam s�uchasz, jak si� matce marzy? Mama i Gizela rozmawia�y przyciszonymi g�osami przy stole i czasem poszczeg�lne zdanie trafia�o do uszu Moniki. - Ostatni� wiadomo�� przys�a� z oflagu... - m�wi�a mama. Albo: - Paczka przysz�a najpierw z Turcji, potem ze Szwecji... A Gizela na to: - To dla niepoznaki. Dla pani dobra. Niech pani napisze do Czerwonego Krzy�a, ludzie si� przecie� odnajduj�... Kurtyna z koca opad�a i Mila zacz�a opowiada� o jase�kach, kt�re widzia�a po raz pierwszy w �yciu, w ko�ciele Bo�ego Cia�a. Nie tylko opowiada�a; pami�ta�a tak�e poszczeg�lne role. Monika si� zas�ucha�a - sama nigdy jeszcze nie widzia�a jase�ek - ale szepty od sto�u dobiega�y stale, ��cz�c si� w niepokoj�c� ca�o�� z opowiadaniem Mili o Herodzie. - I co mia�am pocz��, dziecko si� urodzi�o, a moja matka nie chcia�a mnie zna�... - szepta� g�os mamy. - Jak ja mu to teraz powiem... - Nie s�uchaj - powiedzia�a Mila, odwracaj�c jej g�ow� obu r�kami. - Uwa�aj, co ja m�wi�. Opowiem ci teraz o bohaterskim misiu. - �ycie jest niesprawiedliwe - szepta�a Gizela przy stole. - Ale my musimy mie� du�o si�y... Kto� lekko zapuka� do drzwi. Wesz�a energiczna kobieta w chustce na g�owie i wojskowym p�aszczu, przypr�szonym �niegiem. - O, nie chc� przeszkadza� pannie Gizeli, przysz�am tylko po�yczy� zapa�ki... Nazywa�a si� Wojtczakowa i by�a w�a�cicielk� oficynki. Pami�ta�a mam� sprzed lat i by�a na pogrzebie babci: od dawna mieszka�y w s�siedztwie! - Pani Ka�u�na, pani niech si� szybko zamelduje w tym pokoju po matce - doradzi�a. - Bo kogo� dokwateruj�, �e tak powiem. Albo dziki lokator wejdzie. Miasto w ruinie, ludzie wracaj� i nie maj� gdzie mieszka�. Kto pierwszy, ten lepszy. Zajmuj� innym mieszkania, melduj� si� i kropka. A ruscy tylko patrz�, gdzie by za�o�y� kwater�. Ja te� si� ba�am, �e tak powiem, �e mi tu wejd� na te dwa pokoje u g�ry, wi�c szybko sprowadzi�am rodzin� ze wsi. Zameldowa�am ich i mam spok�j. A pann� Gizel� te� wys�a�am do urz�du. - Nawet okiem nie mrugn�li - pochwali�a si� Gizela. - Zameldowali mnie i Mil� na pokoju z kuchni�. Teraz ju� nikt nas st�d nie ruszy. - Jeszcze nic nie wiadomo - powiedzia�a z�owr�bnie pani Wojtczakowa. - Wspomnicie moje s�owa, �e tak powiem: id� ci�kie czasy. G�os jej zabrzmia� tak ponuro, �e dziewczynki umilk�y, od�o�y�y lalki i zapatrzy�y si� w ni� z l�kiem. Ale odezwa�a si� Gizela i jej ciep�y, niski g�os odegna� natychmiast wszystkie strachy: - Ci�kie czasy ju� by�y, pani Wojtczakowa. Ja tam si� nie boj�, na mnie nie ma mocnych. Napije si� pani herbaty? 31 grudnia 1935 1. Skulona w przenikliwym zimnie, trz�s�c si� w swojej wiatrem podszytej jesionce, Gizela wraca�a po ca�ym dniu ci�kiej pracy i z ka�d� chwil� mia�a wi�cej wody w butach. Sypa� g�sty �nieg - od rana napada�o go chyba z p� metra. Ulica le�a�a przed ni� cicha, pusta i mroczna, wy�cielona t� biel� jak piernatem. W zamieci bia�ych p�atk�w wida� by�o tylko dwuszereg zamglonych latar� gazowych. Sklepy by�y ju� pozamykane, ciemne. Za to ko�ci� garnizonowy l�ni� �wiat�ami - g��wne drzwi, otwarte na o�cie�, bucha�y wielkim blaskiem w ciemno��, pe�n� wiruj�cego �niegu, hucza�y organy. Ordynansi stan�li z pochodniami, m�oda para wysz�a przed ko�ci�, a panowie oficerowie utworzyli szpaler i wznie�li w g�r� l�ni�ce szable. Na ulicy przed ogrodzeniem czeka�y a� trzy automobile oraz wielkie bia�e sanie, wymoszczone bia�ym futrem i zaprz�one w par� siwych koni. Zobaczy� �lub - to chyba dobra wr�ba na Nowy Rok? Gizela rozmarzy�a si� troszk�, stoj�c przed ogrodzeniem z kutego �elaza. Popatrza�a przez zwiewn� kurtyn� �niegu, staraj�c si� dostrzec, jak te� ubrana jest panna m�oda. Mia�a na sobie bia�� futrzan� narzutk�, a na g�owie pi�kny kapelusz z woalk�. Pan m�ody by� w mundurze: wysoki, przystojny, podobny troch� do pana Makowskiego. Nic ju� wi�cej Gizela nie dostrzeg�a, bo przepchn�� j� w bok t�um ludzi, kt�rzy te� mieli ochot� pogapi� si� na eleganckie towarzystwo. Dobra wr�ba, akurat! Zepchn�li j� prosto w �niegow� brej�, tam gdzie sta�y konie. Gizela ze z�o�ci� rozdzieli�a pomi�dzy s�siad�w par� mocnych szturcha�c�w. Bli�ni! - �miechu warte. Teraz ju� i po�czochy s� mokre, po kolana. A do domu daleko. Z�a na siebie, bo czemu to zawsze na ni� musi trafi�, rozgoryczona na ludzi, bo dlaczego tacy bezwzgl�dni i nieuwa�ni. Gizela postanowi�a wraca� prosto do domu. Co to za dom, zreszt�. Wynaj�ta klitka. Co to za �ycie pod�e, co to za niepewno��, co to za krzywda spotyka cz�owieka dzie� po dniu. Panna m�oda w futrze te� mia�a z osiemna�cie lat, a prosz�, pi�kny oficer porywa j� na r�ce i sadza w saniach jak dziecko, nogi jej otula baranic� tak, jakby sama tego zrobi� nie umia�a