Stosowanie labiryntu daje wgl�d w przebieg procesu uczenia si�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

W ka�dej pr�bie (gdy labirynt jest z�o�ony) mo�na okre�li� liczb� i rodzaj pope�nionych b��d�w; przedmiotem pomiaru bywa zwykle tak�e czas przej�cia labiryntu. klasycznego Urz�dzenia do warunkowania klasycznego. W zwi�zku z r�norodno�ci� uradzenia do metod odruchowo-warunkowych w badaniach stosowane s� rozmaite urz�dzenia. Ograniczymy si� do informacji dotycz�cej klasycznego urz�dzenia u�ywanego przez Paw�owa. Sk�ada�o si� ono ze stojaka cz�ciowo unieruchamiaj�cego psa, kt�ry by� obiektem bada�, z aparatury sygnalizacyjnej umo�liwiaj�cej dzia�anie r�nymi bod�cami oboj�tnymi dla reakcji wydzielania �liny, z przewodu odprowadzaj�cego �lin� z przetoki i pozwalaj�cego na pomiar jej ilo�ci w poszczeg�lnych jednostkach czasu oraz z oprzyrz�dowania umo�liwiaj�cego stosowanie wzmocnie� pokarmowych (patrz ryc. 8.15). Ryc. 8.14. Schemat labiryntu czasowego si� tak d�ugo, a� badany nauczy si� drogi i trafia bezb��dnie do punktu ko�cowego. Labirynty stosowane s� w r�nych wariantach, a zale�nie od celu badania nadaje si� im r�norodne kszta�ty. Cz�sto u�ywane s� labirynty sk�adaj�ce si� z szeregu element�w. Przyk�ad takiego labiryntu, zawieraj�cego 9 punkt�w wyboru, ukazuje ryc. 8.12. Litera P oznacza punkt docelowy. Do trudniejszych nale�� labirynty liniowe i czasowe. Labirynt liniowy Labirynty liniowe charakteryzuj� si� tym, �e wszystkie punkty wyboru umieszczone s� na jednej linii prostej (patrz ryc. 8.13). W labiryncie czasowym UI*IW Jest tyHco jeden punkt wyboru, do kt�rego badany wci�� powraca (punkt ten oznaczono na ryc. 8.14 znakiem zapytania). Zale�nie od zadania wyznaczonego przez eksperymentatora, kt�ry manipuluje drzwiczkami (na rycinie linie przerywane), badany powinien skr�ca� w lewo lub w prawo. [22 Niezale�ne od swej budowy labirynty przeznaczone do bada� cz�owieka maj� cz�sto odmienn� konstrukcj�. Mi�dzy innymi stosuje si� labirynty Ryc. 8.15. Urz�dzenie stosowane przez Pawiowa (Wg: Hilgard, 1967) Skrzynka problemowa. Urz�dzenie to zastosowa� w swych badaniach nad uczeniem si� zwierz�t E. L. Thorndike, ale pos�ugiwali si� ni� w szerokim zakresie i nadal pos�uguj� r�wnie� p�niejsi badacze (w pi�miennictwie spotyka si� m.in. okre�lenia: skrzynka Thorndike'a, skrzynka Yerkesa, skrzynka Skinnera). Konstrukcja skrzynki, w kt�rej umieszczane jest zwierz�, bywa r�na. W skrzynce Thorndike'a zwierz� uczy si� wydosta� na zewn�trz 123 ^ -v u-ty �.c zaooywac pokarm pizez naci�ni�cie odpowiedniej d�wigni, dziobanie w�a�ciwej p�ytki lub inne rachowanie. Zadania bywaj� r�norodne, /r�nicowany jest tak�e spos�b post�powania eksperymentatora. Skrzynka ta jest szeroko stosowana w badaniach warunkowania instrumentalnego u zwierz�t (patrz ryc. 8.16). Ryg. 8.16. Skrzynka Skinneni (Wg: Hilgafd, 1%7> Maszyna ucz�ca. Maszyny ucz�ce bywaj� bardzo zr�nicowane, od zupe�nie prostych po ogromnie z�o�one. Stosuje si� je g��wnie w dzia�alno�ci dydaktycznej, a mianowicie w nauczaniu programowanym, nawi�zuj�cym dc zasad warunkowania instrumentalnego. Maszyny te bywaj� jednak r�wnie? wykorzystywane w badaniach dotycz�cych uczenia si�. Maszyna stwarza mo�liwo�� zaprogramowania jakich� tre�ci (czynno�ci), kt�re ma przyswoi� sobie badany. Prezentuje te tre�ci w taki lub inny spos�b, prowokuj�c badanego do okre�lonych zachowa�, dostarcza mu informacji zwrotnych na temat prawid�owo�ci tych zachowa�, rejestruje zachowania, a w razie potrzeby udziela odpowiedniej pomocy. Przyk�adem maszyn; ucz�cej mo�e by� proste urz�dzenie prezentuj�ce twierdzenia z lukami do wype�nienia, kt�re badany uzupe�nia kolejno, a po ka�dej odpowiedzi uzyskuje informacje, czy jego uzupe�nienie by�o poprawne (ryc. 8.17). Za pomoc� maszyn ucz�cych mo�na bada� zale�no�� przebiegu i ko�cowych rezultat�w uczenia si� od r�norodnych zmiennych zwi�zanych z uk�adem przyswajanych tre�ci, z aktywno�ci� podmiotu i ze stosowanymi wzmocnieniami'6, Mnemometr. Przyrz�d ten jest stosowany od ko�ca ubieg�ego wieku w badaniach pami�ci. Pozwala on eksponowa� w �ci�le okre�lonym czasie kolejne elementy materia�u b�d�cego przedmiotem uczenia si�. Mog� lo by� np. s�owa, sylaby, figury geometryczne, ukazywane w specjalnym okienku 1B Podobne, cho� znacznie szersze zastosowanie mo�e mie� komputer. Nie wymieniamy go tutaj, poniewa� bywa u�ywany W bardzo r�nych celach, znacznie wykraczaj�cych pozs problematyk� uczenia si�. Ryc. 8.17. Maszyna ucz�ca Skinncra (Wg: Hilgard, 1967) mnemometru lub rzutowane na ekran. Przyrz�d umo�liwia dok�adne regulowanie czasu ekspozycji, a tak�e przerw mi�dzy kolejnymi elementami (patrz ryc. 8.18). Mnemometr, u�ywany do ekspozycji w r�nych badaniach, nale�y do podslawowego wyposa�enia laboratorium psychologicznego. Szczeg�lnie u�yteczny okazuje si� w badaniach z zastosowaniem materia�u seryjnego, gdy ekspozycj� mo�na (i na�e�y) z g�ry zaprogramowa�. Ryc. H-IM- Mnemometr (Wg: Hilgard, 1967) Przyrz�d pozwalaj�cy na ekspozycj� obraz�w (liter, cyfr. kszta�t�w 125 tacnisiosKopu. Pursuimetr to przyrz�d cz�sto stosowany w badaniach nad nabywaniem umiej�tno�ci sensomotorycznych. Na poziomej larczy, wiruj�cej dooko�a swej osi, znajduje si� ma�a okr�g�a blaszka. Badany trzyma w r�ku metalowy pr�cik, opiera jego koniec na blaszce i stara si� wykonywa� takie ruchy, by koniec pr�ta pozostawa� stale na blaszce, cho� tarcza wiruje. �atwym do mierzenia wska�nikiem uczenia si� jest czas, w ci�gu kt�rego osoba badana utrzymuje koniec pr�ta na blaszce (patrz ryc. 8.19). Ryc. 8.19