Proces ten nosi nazw� sterowania |cybernetycznego lub sterowania za pomoc� |sprz�enia |zwrotnego...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Pos�ugujesz si� nim za ka�dym razem, gdy w czasie ta�ca starasz si� nie nadeptywa� na palce swego partnera czy partnerki. Istnieje wiele innych form sterowania zachowaniem, na przyk�ad zmienianie otoczenia w celu wywo�ania po��danego zachowania, wydawanie s�ownych polece�, ustanawianie regu� i praw czy wreszcie podanie �rodk�w uspokajaj�cych lub pobudzaj�cych. Na nas wszystkich oddzia�uje niesko�czona liczba fizjologicznych, spo�ecznych, �rodowiskowych, prawnych, religijnych i politycznych proces�w i czynnik�w. W istocie rzadko zdajemy sobie spraw� z tego, w jakim stopniu nasze zachowanie jest pod kontrol� subtelnych zmiennych sytuacyjnych. Podczas rozruch�w, jakie przed niewielu laty mia�y miejsce w Watts, gdy ludzie pozbywali si� zwyk�ych hamulc�w, wybijaj�c szyby, wzniecaj�c po�ary i walcz�c z policj�, zaobserwowano, �e wielu spo�r�d tych samych ludzi "zatrzymywa�o si� przed �wiat�ami reguluj�cymi ruch i ostro�nie prowadzi�o samoch�d. W wywiadach przeprowadzanych dla cel�w badawczych podawano przyk�ady osobnik�w pl�druj�cych sklepy, kt�rzy przepraszali si� grzecznie, gdy wpadli na siebie" (Bernstein, 1970, s. 199). "Sterowanie" sta�o si� terminem obci��onym ujemnymi konotacjami, kojarz�c si� z robotami, z kierowaniem za pomoc� elektrod wprowadzonych od m�zgu, z podprogowymi poleceniami nadawanymi w telewizji i z ot�piaj�cymi chemikaliami wsypywanymi do kawy. Lecz chocia� nie znosimy, by nami sterowano, kupujemy w milionach egzemplarzy opublikowane przez D. Carnegie'ego recepty "How to Win Friends and Influence People" ("Jak zdoby� przyjaci� i wp�yw na ludzi - tzn. sterowa� nimi"). Wszyscy jeste�my sk�onni przekonywa� i namawia�. Niekt�rzy z nas zabiegaj� o wprowadzenie lepszych szk�, inni - bardziej humanitarnych wi�zie�, jeszcze inni - surowszych praw, mniej tolerancyjnych s�dzi�w, wyeliminowania akt�w przemocy z telewizyjnych program�w dzieci�cych itd. We wszystkich tych przyk�adach wyst�puje d��enie do oddzia�ywania spo�ecznego. Zbli�enie Wyk�ad na rogu ulicy: Psychologia oddzia�ywania na ludzi "Billa Wellsa mo�na nazwa� kolekcjonerem monet - jest on zawodowym �ebrakiem, kt�ry w swym fachu pos�uguje si� ca�kiem skutecznie "psychologi� uliczn�". "Oczywi�cie, jestem �ebrakiem", m�wi wyzywaj�co. "Co w tym z�ego?". "Nic a nic", odpowiadasz, daj�c mu kilka monet w zamian za tajemnic� jego sukces�w. "Sta� teraz tu, w tej bramie, i popatrz, jak to si� robi". Bill wybiera biznesmena w eleganckim garniturze i stosuje swoj� zwyk�� metod�: fachowe po��czenie k�amstw, pochlebstw i mimiki, kt�re ma jednocze�nie pochlebia� i napomina�. "Czy m�g�by pan wspom�c biedaka? Nic dzisiaj nie jad�em". Po ostatnim s�owie r�ka wyci�ga si� d�oni� do g�ry, a Bill pochyla si� troch�, aby wyda� si� odpowiednio ma�ym w oczach swego ewentualnego dobroczy�cy. Bill nazywa to metod� "na g��d". Rzeczywi�cie wygl�da on na g�odnego, bez wzgl�du na to, czy jad� �niadanie czy nie (a zwykle jada). Biznesmen w eleganckim garniturze patrzy na Billa ch�odno i przechodzi nie zatrzymuj�c si�. Dwaj nast�pni m�czy�ni zagadni�ci przez Billa zachowuj� si� podobnie, lecz trzeci z kolei szybko si�ga do kieszeni i wyjmuje z niej �wier� dolara. Bill zdoby� punkt. Stosowanej przez niego formu�ce brak na poz�r stylu i oryginalno�ci. S�owa s� banalne i oceniasz jego dzia�alno�� jako pozbawion� oznak prawdziwego talentu. Jednak�e przynosi mu ona wi�cej ni� dolara na godzin�, zapytaj go wi�c, dlaczego tak si� dzieje. "Dobrze", zgadza si� Bill, "Je�li postawisz mi jednego, to wyt�umacz� ci to. I przy szklance d�inu z sokiem cytrynowym wyja�nia: "Widzisz, to ma solidne podstawy psychologiczne. Musi by� du�y kontrast mi�dzy naszym wygl�dem. Moje ubranie jest stare, cho� czyste, jest ono zbyt obszerne, a moje buty wygl�daj�, jakby ka�dy by� z innej pary. Dobrze ubrany m�czyzna dumny jest ze swego wygl�du i od razu zauwa�a ten kontrast. A teraz druga sprawa: Ja nie prosz� o jak�� okre�lon� ilo�� pieni�dzy, jak na przyk�ad 10 cent�w czy �wier� dolara. Wielko�� datku pozostawiam do uznania ofiarodawcy, a to daje mu sposobno�� podj�cia decyzji, gdy wk�ada r�k� do kieszeni. M�czy�ni lubi� podejmowa� decyzje. Nast�pnie zwr�� uwag�, i� informuj� go, �e nic dzi� nie jad�em, a to jest napomnienie, poniewa� on prawdopodobnie jad� �niadanie, by� na kawie i my�li ju� o tym, gdzie by zje�� obiad. Zauwa� wreszcie, i� powiedzia�em mu, �e jestem biedakiem. To nie ulega w�tpliwo�ci, lecz moje przyznanie si�, �e mi si� w �yciu nie powiod�o, podnosi jego samopoczucie i stawia go wy�ej. "Czy m�g�by pan wspom�c biedaka? Nic dzisiaj nie jad�em"". Zastan�w si� nad tymi s�owami. M�wi� one bardzo wiele" Blake, 1972 Co jednak s�dzisz o nast�puj�cym rodzaju sterowania? Co zaleci�by� zatroskanemu ojcu, kt�ry napisa� do dzia�u porad ameryka�skiego magazynu przytoczony ni�ej list? "Jestem ameryka�skim patriot�