Tote� t�um poprzesta� musia� na satysfakcji odprowadzenia Oliwera przez dwie czy trzy ulice i przez teren zwany Mutton Hill, po czym ch�opca przeprowadzono pod niskim...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Na ma�ym wybrukowanym podw�rku napotkali oty�ego cz�owieka z k�pami faworyt�w na twarzy i p�kiem kluczy w d�oni. � O c� tam znowu chodzi? � zapyta� niedbale �w cz�owiek. � Ma�y z�odziej chustek � odrzek� policjant, kt�ry mia� Oliwera pod opiek�. � A pan jest stron� okradzion�? � zapyta� cz�owiek z kluczami. � Owszem � odpar� starszy pan � ale nie jestem pewien, czy to rzeczywi�cie ten ch�opiec ukrad� moj� chustk�. Ja... wola�bym umorzy� ca�� spraw�. � Teraz ju� musi i�� przed s�dziego, prosz� pana � odrzek� tamten. � Jego wysoko�� b�dzie wolny za minut�. No, m�ody obwiesiu! By�o to zaproszenie dla Oliwera, aby wszed� we drzwi, kt�re tamten tymczasem otworzy�, a kt�re wiod�y do kamiennej celi. Tu przeszukano go, a nie znalaz�szy przy nim nic, zamkni�to. Pod wzgl�dem kszta�tu i wielko�ci cela ta przypomina�a kana� �ciekowy, tylko nie by�a tak widna. Brudna by�a okropnie, gdy� by� to ranek poniedzia�kowy, a od soboty wiecz�r lokatorami jej by�o sze�cioro pijanych, kt�rych teraz zamkni�to gdzie indziej. Ale to ma�o. W naszych komisariatach zamyka si� co wiecz�r, pod najbardziej b�ahymi zarzutami � s�owo to warto zapami�ta� � m�czyzn i kobiety w norach, w por�wnaniu z kt�rymi cele wi�zienia w Newgate, gdzie wi�zi si�, s�dzi i skazuje na �mier� najpotworniejszych przest�pc�w, s� istnymi pa�acami. Ktokolwiek o tym w�tpi, niech por�wna jedne z drugimi. Gdy klucz zazgrzyta� w zamku, stary pan przybra� min� prawie r�wnie �a�osn� jak Oliwer. Z westchnieniem zwr�ci� oczy na ksi��k�, niewinn� przyczyn� ca�ego zamieszania. � Jest co� w twarzy tego ch�opca � rzek� stary pan do siebie, oddalaj�c si� zwolna i w zamy�leniu stukaj�c si� po brodzie ok�adk� ksi��ki � co�, co mnie wzrusza i zaciekawia zarazem. Czy mo�liwe, aby by� niewinny? Na to zdawa�by si� wskazywa� jego wygl�d. Ale, ale! � wykrzykn�� starszy pan, zatrzyma� si� nagle i wlepi� oczy w niebo. � Bo�e drogi! Gdzie� to ja widzia�em kogo�, kto mia� takie samo spojrzenie jak on? Stary pan poduma� chwil kilka, po czym z tym samym wci�� wyrazem zamy�lenia wszed� do poczekalni od podw�rka i tam, usadowiwszy si� w k�cie, przywo�a� przed oczy duszy wielk� galeri� twarzy, kt�re od wielu lat przes�ania�a g�sta, ciemna zas�ona. � Nie � rzek� starszy pan potrz�saj�c g�ow� � to musi by� urojenie. Jeszcze raz przeszed� w pami�ci wszystkie twarze. Gdy ju� raz przywo�a� je przed oczy, nie �atwo by�o zawiesi� ponownie ca�un, kt�ry tak d�ugo je ukrywa�. Z t�umu wyziera�y natr�tne twarze przyjaci� i wrog�w, i tych, kt�rzy byli dla� prawie zupe�nie obcy; twarze m�odych, kwitn�cych dziewcz�t, kt�re dzi� by�y ju� staruszkami; twarze, kt�re gr�b w sobie zamkn�� i zniekszta�ci�, lecz kt�re duch, wi�ksz� obdarzony pot�g�, stroi� wci�� jeszcze w dawn� �wie�o�� i pi�kno, przywracaj�c im blask oczu, ciep�o u�miechu, promieniowanie duszy przez cielesn� pow�ok�, i szepcz�c o pi�kno�ci pozagrobowej, odmiennej, ale tym pot�niejszej, kt�ra z ziemi zosta�a zabrana jedynie po to, by jak lampa rzuca�a delikatn� czarown� �wiat�o�� na �cie�k� wiod�c� do nieba. Ale stary pan nie m�g� sobie przypomnie� ani jednej twarzy, kt�rej by rysy Oliwera by�y odbiciem. Westchn�� tedy nad wspomnieniami, kt�re rozbudzi�, a poniewa� szcz�ciem dla siebie by� staruszkiem roztargnionym, zagrzeba� je ponownie w kartkach zakurzonej starej ksi��ki. Przerwa� lektur�, gdy kto� dotkn�� jego ramienia. Cz�owiek z kluczami poleci� mu wej�� za sob� do sali. Po�piesznie zamkn�� ksi��k� i natychmiast wpuszczony zosta� przed imponuj�ce oblicze os�awionego pana Fanga. By�a to frontowa sala, o �cianach pokrytych boazeriami. Pan Fang siedzia� w jej ko�cu za balustrad�, a z boku sta�o co� w rodzaju drewnianego kojca, gdzie umieszczono zawczasu biednego ma�ego Oliwera, kt�ry dr�a� na ca�ym ciele, przej�ty groz� tej sytuacji. Pan Fang by� chudym, �redniego wzrostu m�czyzn� o d�ugich plecach i sztywnym karku. W�os�w mia� niewiele, a te, kt�re mia�, ros�y z tylu i po bokach g�owy. Twarz jego nosi�a wyraz surowy i by�a mocno zaczerwieniona. Gdyby istotnie nie mia� zwyczaju pi� nieco wi�cej, ni� mu wychodzi�o na zdrowie, m�g�by wytoczy� przeciwko swemu obliczu skarg� o oszczerstwo i �mia�o liczy� na przys�dzenie wysokiego odszkodowania. Starszy pan uk�oni� si� z uszanowaniem i zbli�ywszy si� do biurka s�dziego �ledczego rzek�, czynem popieraj�c swe s�owa: � Oto moje nazwisko i adres, prosz� pana. � Nast�pnie cofn�� si� o par� krok�w i z nowym uprzejmym i dwornym skinieniem g�owy czeka� na zapytania. Przypadek zrz�dzi�, �e w�a�nie w tej chwili pan Fang studiowa� pilnie wst�pny artyku� w porannej gazecie, dotycz�cy kt�rego� z jego niedawnych wyrok�w i polecaj�cy go � pana Fanga � po raz trzechsetny pi��dziesi�ty specjalnej a bacznej uwadze ministra spraw wewn�trznych. By� przeto w z�ym humorze i podni�s� wzrok z gniewnym grymasem. � Kto jeste�cie? � zapyta� pan Fang. Starszy pan z pewnym zdziwieniem wskaza� r�k� na sw�j bilet wizytowy. � Konstabl! � rzek� pan Fang odsuwaj�c pogardliwie bilet wizytowy razem z gazet�. � Co to za jeden? � Nazwisko moje � odpar� starszy pan g�osem prawdziwego d�entelmena � nazwisko moje, prosz� pana, brzmi Brownlow. Niech mi b�dzie wolno zapyta� z kolei o nazwisko s�dziego, kt�ry wykorzystuj�c sw�j urz�d wyrz�dza porz�dnemu cz�owiekowi bezpodstawn� i niczym nie sprowokowan� zniewag�