Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
do wyboru na króla młodszego, wówczas dziewięcioletniego, syna Konrada. Wyboru jednak nie zaakceptowano powszechnie, cesarz zaś uwikłany w spo- ry z Rzymem przestał panować nad sytuacją. Jego niespodziewana śmierć w Apulii (1250) jeszcze bardziej zagmatwała sytuację, wybrany bowiem uprzednio na króla Konrad IV pragnął także wejść w posiadanie dziedzictwa sycylijskiego, a król czeski Przemysł Ottokar II objął we władanie Austrię (1251), po czym zajął także Styrię (1261) i Karyntię (1271). Konrad IV, umierając w 1254 r. , pozostawił dwuletniego syna Konradyna, ostatniego już męskiego przedstawiciela dynastii Hohenstaufów (zostanie on ścięty w Nea- polu w 1268 r. na polecenie Karola Andegaweńskiego, króla Sycylii). Koniec dynastii Hohenstaufów, choć niezwykle dramatyczny, był dla Rzeszy wyda- rzeniem bardziej symbolicznym niż rzeczywistym. Wielkie bezkrólewie niemieckie, datowane tradycyjnie na lata 1257- 1273, rozpoczęło się właściwie wraz ze śmiercią Fryderyka II w grudniu 1250 r. Wprowadziło zwyczaj powoływania na tron niemiecki książąt słabych, którzy, nie mając własnej potęgi terytorialnej, nie byliby w stanie hamować aspiracji książąt. Do bezpośredniego wpływania na obsadzanie tronu aspiro- wały również miasta niemieckie, tworząc w 1254 r. kolejny Związek Miast Reńskich, który (1256) objął w opiekę dobra Korony, zobowiązując się do przekazania ich tylko jednogłośnie wybranemu królowi. W tym też czasie utrwalił się zwyczaj dokonywania tego wyboru przez siedmiu książąt-elekto- rów; powoływano się przy tym na postanowienia zestawionego podówczas (1215-1235) zbioru niemieckiego prawa krajowego i lennego, tzw. Zwier- ciadła saskiego, opracowanego przez rycerza saskiego Eikego von Repgow. W 1257 r. wobec niezgody elektorów wybrani zostali dwaj konkurujący ze sobą królowie-cudzoziemcy: Ryszard z Kornwalii (brat króla angielskiego Henryka III) i Alfons X kastylijski. W trzynastowiecznych Niemczech czołową rolę polityczną odgrywały po- czątkowo cztery wpływowe dynastie książęce: brandenbursko-saska dynastia PEŁNE śREDNIOWIECZE: WIEKI XI-XIII 135 Askańczyków, brunszwicka Welfów, bawarsko-nadreńska Wittelsbachów, miśnieńsko-turyńska Wettynów, oraz trzej arcybiskupi: Moguncji, Trewiru i Kolonii. Nabierały znaczenia trzy dalsze: Luksemburgowie, Habsburgowie i wreszcie Hohenzollernowie. Sejm Rzeszy (Reichstag) nie miał wyraźnie określonej postaci ani uprawnień, a składał się w XIII w. z dwóch "stanów": książąt i elektorów. Reprezentanci miast dopuszczeni zostali do udziału w sejmach Rzeszy dopiero pod koniec XV w. Obydwaj wybrani królowie nie podjęli zdecydowanych działań dla za- pewnienia sobie władzy w Niemczech. Bezkrólewie zostało zakończone do- piero w 1273 r. wyborem Rudolfa Habsburga. Rudolf Habsburg (ur. 1218, zm. 1291) był hrabią Habsburga (Ha- bichtsburga) położonego w Aargau (dziś Szwajcaria), a w latach sześ‚dzie- siątych zdołał powiększyć swe posiadłości o część Alzacji. W momencie wy- boru na króla należał do drugorzędnych niemieckich władców terytorial- nych, potrafił jednak już jako król powiększyć swój rodzinny stan posiada- nia, tym samym przyczyniając się również do zwiększenia autorytetu władzy królewskiej. W ten sposób w dziedzicznym władaniu Habsburgów znalazły się części Szwajcarii i Szwabii, następnie zaś, po dwóch wojnach z Przemy- słem Ottokarem II w latach 1276-1278, także Austria i Styria. Dynastyczna polityka Rudolfa, który nie koronował się na cesarza rzymskiego, zadbał na- tomiast o nadanie w lenno swoim synom ziem zdobytych na królu czeskim, zmierzała do odbudowy uprawnień królewskich. W 1284 r. Rudolf zażądał od miast Rzeszy płacenia podatku majątkowego, co ostatecznie uzyskał jako świadczenie na rzecz skarbu Rzeszy. Polityka rewindykacji dóbr i uprawnień królewskich przyniosła jednak w sumie tylko częściowy sukces. Wzrósł spo- kój w kraju, tendencje odśrodkowe nie zostały jednak pohamowane, prze- ciwnie, pojawiły się w nowej postaci. W sierpniu 1291 r., a więc wkrótce po śmierci Rudolfa Habsburga, za- wiązana została konfederacja (Eidgenossenschuft - dosłownie: wspólnota związana przysięgą) trzech wspólnot leśnych (nazywanych w późniejszym piśmiennictwie "prakantonami") - Uri, Schwyz i Unterwalden, która dała zaczątek Szwajcarii. Była ona skierowana nie przeciw Rzeszy, lecz przeciw zamiarom Habsburgów włączenia tych ziem do posiadłości dziedzicznych. Organizatorami pierwotnej konfederacji było dwóch przedstawicieli rycer- stwa i trzech wolnych chłopów. Związana z tym legenda o Wilhelmie Tellu została zapisana dopiero pod koniec XV w. i składa się z wątków fantastycznych