[8] Skoro wi�c wed�ug opis�w �wiata wszystkie wielkie rzeki wyp�ywaj� z p�nocy, a r�wniny afryka�skie le��ce na po�udniu pod torem s�o�ca kryj� wilgo� g��boko pod ziemi� i...

Wtedy zmieniaj� si� i, gor�ce czy zimne, zawsze maj� niemi�y zapach i smak. [9] Woda gor�ca nie ma �adnych specjalnych w�a�ciwo�ci, natomiast woda zimna p�yn�ca przez gor�ce warstwy silnie si� ogrzewa i wyp�ywa przez �y�y na powierzchni� ocieplona; nie zachowuje jednak d�u- �ej ciep�a, lecz szybko stygnie. Gdyby z natury by�a ciep�a, nie ozi�bi�aby si�. Natomiast nie odzyskuje smaku, zapachu ani kolo- ru, gdy� ze wzgl�du na naturaln� rzadko�� wody jest ona nimi przenikni�ta i z nimi zmieszana. Rozdzia� trzeci [1] Istnieje kilka gor�cych �r�de� o tak smacznej i przyjemnej wodzie do picia, �e nie przewy�sza ich ani woda ze �r�d�a Kamen, ani z wodoci�gu Marcjusza. �r�d�a takie powstaj� w naturalny spos�b: kiedy w g��bi ziemi rozpali si� ogie� rozniecony przez a�un, asfalt czy siark�, p�omieniem swym rozpala ziemi� nad nim le��c�; �arem swym rozgrzewa te� warstwy wy�ej po�o�one i o ile znajduj� si� tam jakie� �r�d�a s�odkiej wody, to pod wp�ywem te- go ciep�a ogrzewaj� si� w �y�ach i wyp�ywaj� na powierzchni� za- chowuj�c dobry smak. [2] Istniej� r�wnie� zimne �r�d�a o nieprzy- jemnym zapachu i smaku; wyp�ywaj� one z g��bi ziemi, przep�y- waj� przez gor�ce warstwy, a nast�pnie przebywaj�c d�ug� przestrze� ukazuj� si� na powierzchni och�odzone, o zepsutym smaku, zapachu i barwie. Tak� jest Albula na drodze tyburty�skiej i takie s� zimne �r�d�a o takim samym zapachu, zwane tyburty�- skimi, w okolicach Ardei i w innych podobnych miejscach. Mimo �e zimne, wody te wrze� si� zdaj�, poniewa� w g��bi napotykaj� gor�ce warstwy i wtedy przez zetkni�cie si� wilgoci i ognia wch�a- niaj� w siebie z silnym hukiem gwa�towne pr�dy powietrza. W ten spos�b nabrzmia�e, pod naporem wiatru tryskaj� w formie silme wrz�cych �r�de�. Te za� wody, kt�re nie maj� uj�cia, lecz s� za- mkni�te w ska�ach, wypiera ci�nienie powietrza poprzez w�skie �y�y a� na szczyty pag�rk�w. [3] Dlatego te� ci, kt�rzy przypusz- czaj�, �e na wysoko�ci takich pag�rk�w mo�na znale�� �r�d�a po- szerzaj�c uj�cia �y�, doznaj� zawodu. Tak bowiem jak woda w na- czyniu z br�zu nie wype�nionym po brzegi, lecz tylko do dw�ch trzecich, i przykrytym pokryw� nagrzewa si� pod wp�ywem silne- go gor�ca i wskutek swej naturalnej rzadko�ci wch�aniaj�c silny powiew �aru nie tylko wype�nia naczynie, lecz pod wp�ywem ci- �nienia powietrza podnosi pokryw� i wzbieraj�c przelewa si�, a po usuni�ciu pokrywy i ulotnieniu si� powietrza wraca do pierwotnej obj�to�ci - podobnie i w �r�d�ach, kt�re maj� zw�one uj�cie, ci- �nienie pieni�cej si� wody prze ku g�rze, kiedy za� uj�cie si� po- szerzy, woda pozbawiona ci�nienia wskutek swej rzadko�ci powra- ca do w�a�ciwego poziomu. [4] Ka�de gor�ce �r�d�o jest lecznicze, poniewa� woda wskutek przegrzania niedobrych sk�adnik�w uzyskuje dodatnie w�a�ciwo�ci przy u�yciu. �r�d�a siarczane lecz� dolegliwo�ci nerw�w, gdy� ogrzewaj� mocno i wypalaj� z cia� szkodliw� wilgo�. �r�d�a a�u- nowe lecz� cz�onki dotkni�te parali�em lub inn� chorob� dzi�ki si- le ciep�a, kt�re przenika przez otwarte �y�y i przeciwdzia�a zimne- mu zesztywnieniu; w ten spos�b cz�onki wracaj� powoli do zdro- wia. �r�d�a smo�owe daj� nap�j oczyszczaj�cy organizm i lecz�cy schorzenia wewn�trzne. [5] W Pinnie, Westynie, w Kutyliach i in- nych podobnych miejscowo�ciach wyst�puj� wody zimne zawiera- j�ce zwi�zki sodu; wywo�uj� one przeczyszczenie, a przechodz�c przez przew�d pokarmowy zmniejszaj� nabrzmia�o�� wola. W po- bli�u kopal� srebra, z�ota, miedzi, o�owiu i tym podobnych mine- ra��w wyst�puj� liczne, ale bardzo niezdrowe �r�d�a. Podobnie bo- wiem jak gor�ce wody, zawieraj� one siark�, a�un, smo�� i osady; gdy po wypiciu woda taka przedostanie si� do cia�a i kr���c w �y- �ach dotrze do nerw�w i staw�w, wywo�uje nabrzmienia i zesztyw- nienia. Nabrzmia�e za� �y�y staj� si� kr�tsze; powoduje to przykur- czenie lub podagr�, poniewa� bardzo twarde, g�ste i zimne cz�- steczki przenikaj� pory w �y�ach. [6] Istnieje tak�e pewien rodzaj ma�o przezroczystej wody **** maj�cej na powierzchni pian� po- dobn� w barwie do szk�a purpurowego