Ale wszystkiego tego Kazimierz nie m�g� przewidzie�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Wszystko to sprawia, �e stawiane Kazimierzowi Wielkiemu polityczne zarzuty trzeba uzna� za nieuzasadnione. Jego poczynania by�y najzupe�niej rozs�dne i dyktowane polskim patriotyzmem i trosk� o przysz�o�� pa�stwa � cho� si� oczekiwania jego w niejednym nie spe�ni�y. Na podkre�lenie zas�uguje jedno: �e w historii panowania Kazimierza Wielkiego, dok�adnie tak samo jak panowania �okietka, przejawia si� ogromnie wiele rozumu politycznego i my�li politycznej. To samo zreszt� 140 I . pOWiedzie� o historii poczyna� politycznych arcybiskupa Jakuba ^a ."y Przemys�awa II i trzech Henryk�w �l�skich, Brodatego, Pobo�nego ? p�obusa: jstot� sztuki sterowania pa�stwem jest rozum polityczny. Samym iko machaniem szabelk�" wodzowie narodu nie osi�gn� niczego: jak wiedzia� niemiecki filozof sztuki wojennej Clausewitz, wojna jest ^� zedziem polityki, nie odwrotnie. Losami pa�stwa i narodu mo�na J!ierowa� tylko maj�c rozumny plan polityczny, oparty na politycznej wiedzy �na orientacji w politycznym po�o�eniu. Do tego potrzebne jest istnienie 'zko�y politycznego my�lenia, zdolnej do wytworzenia politycznej doktryny, kt�ra b�dzie systematycznie stosowana w praktyce. Jest widoczne, �e istnia�a w Polsce szko�a polityczna, maj�ca swoje ognisko w Ko�ciele i w dynastii j �e dzia�a�a wedle m�drego planu, stosowanego przez ca�e pokolenia. W stosowaniu tego planu mog�y by� niepowodzenia i za�amania: koronacja Przemys�awa mog�a si� sko�czy� katastrof�, Probus m�g� nie by� do�� oporny wobec Niemiec i Czech, ambicje czeskie mog�y polityk� polsk� chwilowo pokrzy�owa�, �okietek m�g� pocz�tkowo wielkich plan�w politycznych polskich nie rozumie�, Kazimierz m�g� si� zawie�� na Kazku, kt�ry zreszt� m�odo umar� � ale widzimy, �e na przestrzeni blisko stulecia my�l polityczna polska kieruje polityk� polskiego narodu i mimo przeszk�d i za�ama�, prowadzi ten nar�d do zwyci�skiego pokonania trudno�ci i do odbudowania pot�nego polskiego pa�stwa, tego samego, co za Mieszka I i Boles�awa. Polityka �okietka i Kazimierza by�y do siebie niepodobne � ale stanowi�y etapy wykonywania, w spos�b oczywisty, tego samego planu. Trzeba dzieje panowania Kazimierza Wielkiego rozpatrze� po kolei. Kazimierz ukoronowany zosta� w katedrze krakowskiej przez arcybiskupa gnie�nie�skiego Janis�awa 25 kwietnia 1333 roku. W dniu koronacji uk�adem podpisanym w Krakowie przed�u�y� o rok rozejm z Zakonem Krzy�ackim, to znaczy nie musia� od razu wznawia� z nim �okietkowej, uporczywej wojny. Jeszcze �okietek, nie mog�c osi�gn�� wykonania wyroku s�du papieskiego z roku 1321, nakazuj�cego Krzy�akom zwr�cenie Polsce Pomorza i innych ziem, odda� w roku 1332 sp�r polsko-krzy�acki pod s�d rozjemczy kr�l�w czeskiego i w�gierskiego. W roku 1335, ju� po �mierci �okietka, na zje�dzie w Wyszehradzie na W�grzech, kr�lowie ci wydali kompromisowy wyrok, na kt�rego mocy Krzy�acy mieli zwr�ci� Polsce Kujawy i Ziemi� Dobrzy�sk�, ale zachowa� Pomorze jako �ja�mu�n�" kr�la polskiego. Kazimierz odrzuci� t� decyzj� i zaapelowa� do Stolicy Apostolskiej. Stolica Apostolska skasowa�a ten wyrok i wyznaczy�a nowy s�d, o kt�rym ju� pisa�em, kt�ry si� odby� w roku 1339 w Warszawie i kt�ry ponownie nakaza� Krzy�akom zwr�ci� Polsce Pomorze, Ziemi� Dobrzy�sk� i Kujawy i zap�aci� wysokie odszkodowanie. Krzy�acy wyrok ten odrzucili. By�o jasne, �e mo�na im Pomorze odebra� tylko si��. Na tym samym zje�dzie w Wyszehradzie w 1335 roku zawarty zosta� Pok�j mi�dzy Polsk� a kr�lem Czech, Janem Luksemburskim. Pokojem tym kr�l czeski zrzek� si� pretensji do polskiego tronu i tytu�u polskiego kr�la, a Kazimierz zrzek� si� zwierzchnictwa nad tymi ksi�stwami �l�skimi i mazowieckimi, kt�re" ju� uzna�y zwierzchnictwo czeskie. (Tylko ksi�stwo 141 �widnickie na �l�sku pozosta�o wci�� wierne Polsce i uznawa�o zwierzchnictwo polskiego kr�la). W roku 1343 Kazimierz postanowi� zaniecha� dalszej walki z Krzy�akam-1 i zawar� z nimi w Kaliszu uk�ad, podobny do tego, kt�ry poprzedni' I proponowali kr�lowie Czech i W�gier. W wyniku tego Krzy�acy zwr�ci? I Polsce Kujawy i Ziemi� Dobrzy�sk�, ale zatrzymali Pomorze jaK.1 �ja�mu�n�" polskiego kr�la. Mieli tak�e zap�aci� Polsce wielkij odszkodowanie, kt�rego zreszt� nigdy nie zap�acili. Kazimierz Wielki nie przesta� u�ywa� tak�e i potem tytu�u dziedzica Pomorza i zachowa� ten tytm w swojej piecz�ci, a wi�c potraktowa� ow� �ja�mu�n�" tylko jako tymczasow� i nadaj�c� si� do cofni�cia w przysz�o�ci. W roku 1345 wybuch�a nowa wojna mi�dzy Polsk� a Czechami o �l�sk Kazimierz wtargn�� do Ksi�stwa Raciborskiego, Jan Luksemburski dotar� a� pod mury Krakowa. W roku 1348 zawarty jednak zosta� w Namys�owie pok�j mi�dzy Kazimierzem a nowym w�adc� Czech, a zarazem kr�lem niemieckim (wkr�tce potem cesarzem), Karolem IV Luksemburskim. Pok�j ten nic nie zmieni�. W roku 1356 uk�adem z Czechami Kazimierz Wielki zrzek� si� na rzecz Czech zwierzchnictwa nad ksi�stwem �widnickim, ostatnim, podlegaj�cym Polsce ksi�stwem na �l�sku, a cesarz Karol na rzecz Polski czeskiego zwierzchnictwa nad Mazowszem. Szczeg�lniejsz� rol� w polityce Kazimierza Wielkiego odegra�a sprawa Rusi Halickiej. Kraj ten przez dwa i p� wieku by� pod w�adz� ksi��t ruskich, odr�bnej, miejscowej ga��zi rodu Rurykowicz�w (Ro�cis�awicze, a potem Romanowicze), kt�ry panowa� od zarania dziej�w w Kijowie, a potem rozrodzi� si� na szereg ksi�stw dzielnicowych, bardziej jeszcze rozdrobibnych ni� ksi�stwa piastowskie w Polsce, z kt�rych jednym by�o ksi�stwo moskiewskie