Dla starej gwardii stalinowskiej wa�ne by�o zar�wno os�abienie wra�enia, jakie wywo�a� referat Chruszczowa, oraz zaw�enie kr�gu oskar�e�, jak r�wnie� odci�cie si� od...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Wsp�lne starania radzieckich i zagranicznych stalinowc�w nie posz�y na marne. 30 czerwca 1956 r. plenum KC KPZR przyj�o uchwa�� O przezwycig�eniu kultujednostki ijego nastgpstw, w kt�rej Stalina okre�lono mianem "wybitnego teoretyka i organizatora" i przypisano mu liczne zas�ugi, przede wszystkim w walce z opozycj�, zapewnienie "zwyci�stwa socjalizmu" w ZSRR, a tak�e rozw�j �wiatowego ruchu komunistycznego i wyzwole�czego. Zarzucano mu jedynie nadu�ywanie w�adzy, co - jak g�osi�a rezolucja - by�o skutkiem ujemnych cech jego charakteru. W rezolucji podkre�lono nadto, �e kult jednostki wprawdzie hamowa� rozw�j spo�ecze�stwa radzieckiego, to jednak nie m�g� zmieni� charakteru ustroju radzieckiego, dlatego polityka KPZR by�a s�uszna, gdy� odpowiada�a interesom narodu. Uchwa�a z 30 czerwca 1956 r. faktycznie zast�pi�a decyzje XX Zjazdu, staj�c si� odt�d zasadnicz� platform� ideologiczn� postalinowskiego konformizmu. 5. Gospodarka �mier� Stalina, a szczeg�lnie zdemaskowanie prawdziwego oblicza stalinizmu w 1956 r., otworzy�y drog� do ca�ej serii reform prawie we wszystkich dziedzinach �ycia w ZSRR. I owe tak potrzebne przemiany zosta�y uwarunkowane w�a�nie tymi dwoma czynnikami, jako �e i Stalin nigdy by na nie nie pozwoli�, a i ci, kt�rzy dostrzegali tak� potrzeb�, bali si� o tym m�wi�. Tego ryzykownego zadania podj�� si� dopiero Chruszczow po 1956 r., aczkolwiek trzeba przypomnie�, �e nie wszystkie reformy zosta�y przez niego zapocz�tkowane, jak r�wnie� wiele z nich mia�o zupe�nie drugorz�dny charakter. Jednak najwa�niejsze reformy zosta�y przeprowadzone tylko dzi�ki jego inicjatywie i energii. Niekt�re z nich mia�y rzeczywi�cie fundamentalne znaczenie, inne za� by�y produktem jego charakteru - pasji zmieniania wszystkiego wok� bez wzgl�du na okoliczno�ci. Dzia�em gospodarki, kt�remu Chruszczow po�wi�ca� najwi�cej uwagi by�o rolnictwo. Spo�r�d wszystkich cz�onk�w najwy�szych w�adz ZSRR Chruszczow uwa�a� siebie za najwi�kszego eksperta w dziedzinie rolnictwa i po umocnieniu swojej pozycji osobi�cie ingerowa� w polityk� roln� ch�tnie wyr�czaj�c swoich ministr�w w ich pracy. Tymczasem skolektywizowane rolnictwo by�o tym dzia�em gospodarki radzieckiej, w kt�rym oficjalna propaganda chyba najbardziej rozmija�a si� z rzeczywisto�ci�. Wprawdzie Chruszczow, kiedy go o to zapytano, nie zawaha� si� nazwa� rzeczy po imieniu, to jednak pierwsza wzmianka na 236 temat rzeczywistej sytuacji w radzieckim rolnictwie i w �yciu ch�op�w wysz�a nie od niego, a od ludzi pi�ra. Bo to faktycznie zmar�y w 1968 r. pisarz Walentyn Owieczkin by� tym, kt�ry pierwszy w ZSRR zwr�ci� uwag� szerokiej opinii na to zagadnienie publikuj�c kilka szkic�w o radzieckich gospodarstwach rolnych. Pomimo i� Owieczkin trzyma� si� konwencji, �e w pewnych okoliczno�ciach krytyka ludzi w�adzy mo�e by� dopuszczalna, ale nie krytyka ustroju pa�stwowego, to i tak musia� wykaza� wiele odwagi, by zdecydowa� si�, jeszcze za �ycia Stalina, w 1952 r., na opublikowanie s vojego pierwszego krytycznego szkicu o �yciu radzieckich ch�op�w pt. Dzie� zn dniem H rejonie. Po �mierci Stalina Ow�ieczkin opublikowa� ca�y cykl podobnych dokumentalnych opowiada� pod wsp�lnym tytu�em Spruit y dnia pois szedniego, w kt�rym wykaza�, ile z�ego mo�e wyrz�dzi� gospodarstwu kolektywnemu niekompetentny sekretarz obwodowej lub rejonowej organizacji partyjnej. Jedn� z najbardziej negatywnych postaci w opowiadaniach Owieczkina jest cz�owiek o nazwisku Borzow, pierwszy sekretarz komitetu rejonowego partii, typ brutalnego karierowicza, kt�ry stwarzaj�c pozory po�wi�cenia i sprawnego dzia�ania, niepomny nakaz�w centralnych dyrektyw, zasypuje instancje nadrz�dne radosnymi doniesie- niami o nieistniej�cych sukcesach, podczas gdy w rzeczywisto�ci zajmuje si� tylko dr�czeniem ch�op�w, kt�rzy w ko�cu zawsze sami znajduj� jaki� spos�b na nadrobienie zaniedba�. Przeciwie�stwem Borzowa jest u Owieczkina Martynow, sekretarz komitetu partii w innym rejonie, kt�ry rozumie konieczno�� dobrego traktowania ch�op�w i potrzeb� materialnych zach�t celem wyzwolenia u nich zapa�u do pracy. Ha�a�liwe wtargni�cie Chruszczowa do radzieckiego rolnictwa o�mieli�o innych tw�rc�w do kontynuowania przyk�adu Owieczkina. Mo�e najbardziej kompetentnym z nich by� Gabriel Trojepolski, zawodowy agronom. Jego Zapiski agronomu, pod wzgl�dem konstrukcji wewn�trznej jako �ywo przypominiaj�ce Zapiski my.�liw ego Iwana Turgieniewa, ukazuj� kilka ko�choz�w ow�adni�tych parali�em wskutek niekompetentnego, dyrektywnego sterowania ich prac� przez obwodow� organizacj� partyjn�. Wydaj�c dyrektyw� po dyrektywie, kt�re z kolei opierano na dyrektywach przysy�anych z Moskwy, obwodowa organizacja partyjna wydawa- �a podleg�ym sobie gospodarstwom polecenia, w kt�rych nie uwzgl�dniano ani miejscowych warunk�w klimatycznych, ani glebowych. Autor napi�tnowa� r�wnie� niew�a�ciw� polityk� kadrow� niekt�rych obwodowych i rejonowych organizacji partyjnych - mianowanie i odwo�ywanie przewodnicz�cych ko�choz�w i dyrektor�w sowchoz�w bez trzymania si� obowi�zuj�cych kryteri�w. Problem ten przedstawi� na przyk�adzie fikcyjnej postaci "Pro- chora XVII" - siedemnastego dyrektora pewnego sowchozu, zupe�nego nieudacznika, zachowuj�cego swoje stanowisko tylko dzi�ki patronatowi sekretarza komitetu rejonowego partii, kt�remu jest s�u�alczo we wszystkim oddany. O ile pisarze radzieccy interesuj�cy si� sprawami wsi wyra�ali w pewnym sensie "g�os ludu", o tyle Chruszczow dzia�a� "od g�ry". I nale�y przyzna�, i� osi�gn�� pewne sukcesy na tym polu, zw�aszcza w pierwszym okresie swoich rz�d�w. Ale jego dzia�ania reformatorskie nie zawsze by�y przemy�lane, nadto gwa�towne i nierzadko przynosi�y odwrotny skutek od oczekiwanego