Nic w tym dziwnego; mity opowiada�y o mn�stwie zwierz�t obdarzonych mow� i rozumuj�cych na spos�b ludzki; by�o wi�c rzecz� naturaln�, �e uczyniono' je bohaterami opowiada�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Co wi�cej, sztuka, kt�ra r�wnie� swobodnie 179 1 Rozdzia� trzeci porusza�a si� w�r�d swoich mieszanych twor�w, istot na wp� ludzkich na wp� zwierz�cych, przedstawia�a sceny, gdzie g��wnymi aktorami by�y zwierz�ta. Na bardzo starych piecz�ciach w kszta�cie walca z Suzy lwy byki, krowy przedstawione s� w pozach ludzkich: prz�d�, rzucaj� uroki wios�uj�. W grobowcach z Ur znaleziono sceny, cz�sto p�niej reprodukowane, przedstawiaj�ce orkiestr� zwierz�t, a w�r�d nich os�a graj�cego na flecie � temat, kt�ry podejm� potem bajkopisarze. Ale istnieje gatunek literacki, kt�ry kwit� w Egipcie, a kt�rego dot�d nie znaleziono w Mezopotamii, mianowicie opowiadania o przygodach niezale�ne, rzecz jasna, od mitologii, ale obficie z niej korzystaj�ce; najznakomitszymi okazami tego gatunku w Egipcie s�: bajka o dw�ch braciach i przygody Egipcjanina Sinuheta, przeniesione do Syrii w okresie �redniego Pa�stwa. Niestety, teksty bajek dochowane do naszych dni zosta�y z czasem powa�nie uszkodzone; mimo to odczytano bajk� o koniu i wole, dyskutuj�cych o swoich cnotach i us�ugach, jakie mog� odda�; tamaryszek i daktylowiec pyszni� si� na wy�cigi swoimi zaletami, przy czym daktylowiec zdaje si� mie� niezaprzeczon� wy�szo��, gdy� jego li�cie, drewno, sok i owoce s� produktami pierwszej potrzeby. Zapewne takie dzie�a plastyczne, jak na przyk�ad scena przedstawia-]�ca zwierz�ta, gdy czyni�, jak mo�na s�dzi�, przygotowania do uczty a wyryta na p�ytce z ko�ci s�oniowej, zdobi�cej prz�d harfy z grob�w kr�lewskich w Ur, pozostaj� w �cis�ym zwi�zku z tym rodzajem literatury DZIE�A HISTORYCZNE Za Sargonid�w i pod panowaniem nowobabilo�skim ten gatunek pi�miennictwa jest ju� ostatecznie ukszta�towany. Po napisach, kt�re od pocz�tku dziej�w g�osi�y wielkie czyny kr�l�w, przysz�y r�ne rodzaje opowiada�, kt�rych form� przyj�y nast�pne panowania. Mo�na z tego materia�u wyci�gn�� pewne obserwacje, dotycz�ce kompozycji tych opowiada�, ich stylu, a tak�e zmys�u historycznego mieszka�c�w Mezopotamii. Roczniki przedstawiaj� w porz�dku chronologicznym wa�niejsze zdarzenia pa�stwowe. W Asyrii pierwsze miejsce zajmuj� tutaj wyprawy wojenne, poniewa� wojna jest narodowym przemys�em Asyryjczyk�w u Babilonczykow za� dominuj� opowiadania o ich budowach. W ten spos�b �ledzimy od kampanii do kampanii powi�kszanie si� pa�stwa asyryjskiego. Oficjalnie przyczyn� wojny jest, jak powiedzieli�my, rozkaz boga 180 My�l mezopotamska Aszszur (a wi�c jest to �wi�ta wojna), uchybienie czci nale�nej kr�lowi Asyrii, niedotrzymanie umowy lub zatarg natury dyplomatycznej. Opis wyprawy m�wi zazwyczaj o obranej marszrucie, odniesionych zwyci�stwach i powrocie kr�la Asyrii, obci��onego �upem, do stolicy. Inny rodzaj inskrypcyj, mniej cz�sto spotykany ni� roczniki, to tzw Fastes, opisuj�ce przebieg jakiej� wyprawy wojennej. Trzeci rodzaj, kt�rego posiadamy niewiele przyk�ad�w, to komunikat wyprawy, posy�any przez kr�la b�stwu zamieszka�emu w jednej ze swoich �wi�ty�. Kr�l pami�ta, �e jest tylko namiestnikiem boga; sk�adaj�c mu dzi�ki, jednocze�nie sk�ada i sprawozdanie ze swoich czyn�w. Te trzy rodzaje tekst�w utrwalaj� dzieje kr�lestwa, kt�re je spisa�o, ale nic nie m�wi� o wsp�czesnych wypadkach poza jego granicami. Ba-bilo�czycy w �kronice babilo�skiej" pokusili si� o to i opowiedzieli wydarzenia interesuj�ce Babiloni� i Asyri� w okresie od 745 do 668 p. n. e Mieszka�cy Mezopotamii z po�owy II tysi�clecia, gdy chcieli wyj�� poza swoj� epok� i si�gn�� w przesz�o��, mieli do rozporz�dzenia opowiadania historyczne o poprzedzaj�cych okresach, mniej zreszt� wyczerpuj�ce, oraz spisy dynastyczne. Dla tego, kto chcia� bardziej cofn�� si� w przesz�o�� wiedza pisarzy by�a niewielk� pomoc�; zestawienia, jakie dochowa�y si� do naszych czas�w, s� cz�sto sprzeczne z sob� i �wiadcz� o istnieniu dw�ch tradycji, co w dodatku nie wyklucza sprzeczno�ci zachodz�cych mi�dzy okazami jednej serii; by�a tradycja babilo�ska i tradycja asyryjska. Te listy s� pomocniczymi zapiskami dynastii, u�o�onymi wedle nast�pstwa, ale cz�sto dwie dynastie wyst�powa�y r�wnocze�nie w dw�ch odr�bnych o�rodkach lub jedna ukazywa�a si�, zanim jeszcze druga znikn�a z widowni dziej�w. Na przestrzeni ostatniego p�wiecza dokonano wielu nowych odkry�; do pierwszych, nielicznych dokument�w chronologicznych, pozwalaj�cych nam ustali� dla Mezopotamii chronologi�, kt�ra, jakkolwiek by�a mylna, okaza�a si� dosy� trwa�a i kt�ra kaza�a zaczyna� oficjaln� histori� oko�o 4000 roku p. n. e., wprowadzono w miar� nowych odkry� poprawki, jak ju� wspomnia�em poprzednio. Szkoda jednak, �e mamy zwyczaj za jedynie warto�ciowy uwa�a� ostatni znaleziony dokument i �e chronologi� �rodkowego Wschodu zmienia si� co cztery lub pi�� lat, nie pozwalaj�c, aby czas wykona� swoj� prac� i aby mo�na by�o oceni� wiarygodno�� ostatnio wydobytego na �wiat�o dzienne tekstu