Fi�skie i syberyjskie szczepy zw� t�cz� "�ukiem" Ukka albo innego gromownika, z kt�rego on strza�y (pioruny) puszcza na �wiat (i z�ych duch�w); zowi� i sam� t�cz� strza��;...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Litwin niegdy� prosi�, aby Piorun bi� nie w niego, lecz w Guda, jak w psa rudego; Esto�czyk b�aga w modlitwie (zapisanej w r. 1644) Perkuna, aby odpycha� czarne grube chmury ponad wielkie bagna, wysokie lasy i szerokie puszcze. Co niegdy� prawdziw� modlitw� by�o, zmala�o dzi� do �artobliwej piosenki pastuszej. Nie upieramy si� zreszt� wcale przy naszym t�umaczeniu Diwiriksa jako t�czy. Z innym mitem, r�wnie� nadzwyczaj prymitywnym, godnym Czerwonosk�rych (i powtarzaj�cym si� rzeczywi�cie u nich), zapoznaje nas Telawel, kowal s�o�ca; s�o�ce to Litwin�w wi�c, nie �w helios promienny greckich i aryjskich mit�w, lecz bry�a ��tego kruszcu, ukuta przez boga (olbrzyma) kowala i rzucona na niebo, aby lepiej �wieci�a; po ziemi bowiem gin�� nadto blask jej. Dalszy ci�g tego mitu przekaza� nam w p�tora wieku p�niej misjonarz Hieronim z Pragi w relacji, jak� w "Bibliotece Warszawskiej" w r. 1892, I, s. 465 i 466 prze�o�yli�my. "Pu�ciwszy si� w g��b Litwy, znalaz� (Hieronim) szczep, s�u��cy s�o�cu i oddaj�cy osobliwsz� cze�� m�otowi �elaznemu niezwyk�e j .wielko�ci. Gdy zapyta� kap�an�w, c� by ta cze�� znaczy�a? odpowiedzieli: niegdy� to nie widziano s�o�ca przez kilka miesi�cy, kt�re najpot�niejszy kr�l pojma� i w wi�zieniu arcysilnej twierdzy zawar�; potem to znaki zodiaku pomog�y s�o�cu, rozbi�y olbrzymim m�otem wie��, uwolni�y s�o�ce i zwr�ci�y je ludziom; zas�uguje wi�c na cze�� narz�dzie, przez kt�re �miertelni �wiat�o odzyskali". J�zyk mityczny przedstawia nieraz zjawisko, powtarzaj�ce si� stale, jako jednorazowy wypadek w dziejach nieba i ziemi; mo�e wi�c i w tym litewskim micie, chocia� to ani pewne, ani konieczne, zimowe przyga�ni�cie blasku i ciep�a s�onecznego przedstawione jest jako zawarcie jego w twierdzy lodowej przez olbrzym�w p�nocy, wrog�w Litwy i ludzi; wi�c burze wiosenne - to trzask owego olbrzymiego m�ota, kt�rym twierdz� rozkruszono (mit mo�na zreszt� i inaczej t�umaczy�); typ tego m�ota; zes�any na ziemi�, odbiera Cze�� nale�n� jego w�adcy; sporz�dzi� go za� pewnie �w b�g-kowal, co i s�o�ce uku�. Tak wi�c centrem mit�w solarnych litewskich nie s�o�ce, jak u aryjskich narod�w, lecz b�g-kowal, co je i uku� mia�, i wyswobodzi� nauczy�. Hieronim przypisuje wprawdzie wyswobodzenie znakom zodiakowym, ale to chyba uczona pomy�ka. S�o�ce jako martwa bry�a, zawieszenie tej bry�y na niebie, oswobodzenie (z wie�y), powtarza si� nieraz w motywach fi�skiej mitologii, gdzie kowal Ilmarinen odgrywa rol� litewskiego Telaweli (przypuszczaj� omy�k� w pisowni, zamiast Kalweli tj. kowala) ~. W esto�skim micie o stworzeniu �wiata wyku� Ilmarinen sklepienie, rozpi�� je namiotem, przyczepi� do� srebrne gwiazdy i ksi�yc, z hali Starca (Boga) uni�s� �wiat�o (s�o�ce) i umocni� na niebie osobliwszym mechanizmem, �e samo wschodzi i zachodzi. W runach (pie�niach) fi�skiej Kalewali �piewaj� za� o kowalu Ilmarinen: Loubi, pani ciemnej i zimnej Pohjoli (niby Laponii), zawzi�ta nieprzyjaci�ka Kalewali (niby Finlandii), jej ludu i bohater�w, porwa�a s�o�ce i ksi�yc i ukry�a w skale; Ilmarinen uku� nowe, lecz okaza�y si� nieprzydatnymi; bohater-�piewak, Wainamoinen, ruszy� wi�c po nie do Pohjoli, pobi� wrog�w, lecz nie maj�c (m�ota?) do rozbicia ska�y, wr�ci� do Kalewali po narz�dzie, tj. do Ilmarinen; koniec odmienny. Nie pozosta�o jednak s�o�ce martw� bry��; sam rodzaj �e�ski jego nazwy (litewski j�zyk bowiem nie posiada nijakiego) wywo�a� lub u�atwi� now� personifikacj�, s�o�ca-matki, wywodz�cej o�ywczymi promieniami wszystko na ziemi, wi�c i ludzi. Oko�o nowego poj�cia nie zorganizowa� si� �aden nowy mit; jest to raczej spos�b tylko m�wienia o s�o�cu-mateczce, nie jaka� okre�lona posta� mityczna z w�asnymi kszta�tami i dziejami; i w "synach i c�rkach s�o�ca" nie widzimy �adnych mitycznych obraz�w; nazywaj� tak nieraz i sieroty, zdane na wol� i opiek� nieba. Gdy pyta w pie�ni sok� p�acz�ce w ogr�dku dziewcz� o przyczyn�, powie dziewcz�: "nie mam mateczki, aby gromadzi�a wypraw�, nie mam ojcze�ka, aby cz�� wydziela�, nie mam si�str, aby kos� plot�y, nie mam braci, aby przeprowadzali - s�o�ce-mateczka wypraw� skupi�a, ksi�yc-ojczulek cz�stk� wydzieli�, gwiazda-siostrzyczka kos� plot�a, plejady (w litewskim rodzaju m�skiego) brat przeprowadzi�". Inna piosenka (pastuszk�w) brzmi: "s�oneczko, mateczko, ogrzej, ogrzej; twoje ma�e dziateczki zmarz�y, zmarz�y, siedz�c na kamyczkach, trzymaj�c jab�uszko z�ote". Ca�a ta koncepcja s�o�ca-matki wydaje si� nowo�ytna, zupe�nie obca aryjskim, jak fi�skim motywom. O zaj�czym bogu kroniki wo�y�skiej nie wiemy na pewno, czy to osobny czwarty) w liczbie jej bog�w, czy tylko t�umaczenie, obja�nienie jednego z tych bog�w (Diwiriksa albo raczej Medeina, z kt�rego natur�, jako le�nego, dobrze by licowa�). W pierwszym razie mo�e by� "b�g zaj�czy" identycznym ze �worun� drugiego �r�d�a ruskiego. �woruna, litewskie �werine "zwierz�ca" (bogini, pani, matka), t�umaczona jest przez "suk�", czy �e sama t� posta� przybiera�a, czy �e psy j� otacza�y, psy w�a�ciwe i psy-zwierz�ta le�ne, jakie i �w. Jerzemu towarzysz�. Lecz �werine powtarza si� i na niebie; tak, zwierz�c�, nazywaj� wsz�dzie, Czesi, Francuzi itd., gwiazd� wieczorn�, gdy� za jej wej�ciem dziki zwierz, wilcy z �o�ysk si� ruszaj�. Ostatniego nazwiska, Andaja czy Andija, identycznego zdaje si� z Nonadejem, dot�d pewniej wyt�umaczy� nie potrafili�my