Jakkolwiek oddawanie niemowl�cia mamce na karmienie by�o w Rzymie bardzo rozpowszechnione, to jednak lekarze wyst�powali przeciwko temu zdecydowanie, podobnie jak i...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Niekt�rzy lekarze robili pewne ust�pstwa co do powierzania dzieci mamkom, jak np. Soranos; t�umaczy si� to zapewne liczeniem si� ze zwyczajem rozpowszechniaj�cym si� w rodzinach zamo�nych... Zdecydowane stanowisko zajmuje natomiast Faworinus, filozof, kt�ry pot�pia i sztuczne poronienia, i matki, kt�re same nie karmi� swych dzieci; uwa�a, �e kobiety uchylaj� si� od karmienia przez g�upot�, dbaj� bardziej o urod� ni� o dziecko, i o silniejsze uczuciowe wi�zy z dzieckiem". Aulus Gelliusz w swoim zbiorze opowiada� pt. Noce Attyckie (XII 1) przedstawia stanowisko Fa-worinusa. Ot� kilka os�b, w�r�d kt�rych by� �w filozof, posz�o odwiedzi� jego ucznia, kt�remu �ona niedawno urodzi�a synka. Po z�o�eniu �ycze� Faworinus zacz�� rozmow� na temat ma�ego; by�a przy rozmowie obecna matka m�odej, kt�ra wyczerpana odpoczywa�a. Faworinus wyrazi� przekonanie, �e m�oda matka sama � H. Gajewska, Medycyna i higiena w flocie rzymskiej. �Nautologia" VII: 1972, nr 4, s. 155 n. �W. Szenajch, Zacz�tki pediatrii w Grecji i w Rzymie. �Meander" VII: 1952, 1, s. 43 nn. - 346 - b�dzie karmi�a synka; kiedy matka m�odej o�wiadczy�a, �e to wyczerpa�o by j�, Faworinus przedstawi� swoje pogl�dy:.....jest to jaki� sprzeczny z natur�, niedoskona�y i po�owiczny rodzaj matki: wyda� na �wiat dziecko i natychmiast je od siebie odsun��! �ywi�a przecie� w swoim ciele krwi� w�asn� to co�, czego nie widzia�a, a ma nie karmi� swoim mlekiem tego, kt�rego widzi ju� �ywego, ju� cz�owieka, ju� dopominaj�cego si�, by spe�nia�a wobec niego obowi�zki matki?,,. Kobiety robi� to z tej samej g�upoty, kt�rej dow�d daj� pozbawiaj�c si� p�odu (i t�umacz�c swoje post�powanie wymy�lonymi k�amstwami), �eby tylko brzuch nie pokry� si� zmarszczkami i nie obwis� pod ci�kim p�odem i wskutek porodu. Przecie� to wszystko zas�uguje na publiczne pot�pienie i og�ln� wzgard� � �eby zabija� istot� ludzk� w samych pocz�tkach jej istnienia, kiedy przyjmuje kszta�ty, nabiera �ycia, b�d�c pod w�adz� tworz�cej go natury; a czym�e� to si� r�ni od tego, �e ju� ukszta�towane, ju� urodzone, ju� dziecko � pozbawia si� pokarmu z krwi w�asnej, kt�r� ju� pozna� i do kt�rej ju� przywyk�. �Lecz przecie�, takie jest og�lne zdanie, to nie jest istotne, czyim mlekiem jest dziecko karmione, byleby by�o od�ywiane i utrzyma�o si� przy �yciu". Dlaczeg� wi�c ten, co tak twierdzi, nie uwa�a, �e tak�e jest nieistotne, w czyim organizmie i czyj� krwi� zosta� cz�owiek wykarmiony i utworzony? czy� -w piersiach matki nie p�ynie ta sama krew, kt�ra by�a w jej �onie? i czy w tym tak�e nie przejawia si� przezorno�� natury, �e kiedy krew, ta si�a tw�rcza, uformuje ju� ca�e cia�o ludzkie w organizmie matki, i zbli�a si� okres porodu, wtedy przenosi si� w g�rn� cz�� jej cia�a, gotowa wzmacnia� podstawy �ycia i daje niemowl�ciu pokarm^ kt�ry ju� pozna�o i sobie przyswoi�o. Dlatego s�usz- , nie utrzymywano, �e jak si�a i rodzaj nasienia wp�ywa na podobie�stwo fizyczne i charakteru, w takim samym stopniu oddzia�ywaj� na nie wrodzone w�a�ciwo�ci mleka matki... Jaki� wi�c, do licha, pow�d, �eby te szlachetne cechy tego nowonarodzonego i fizyczne i moralne, kt�re tak dobrze si� zapowiadaj� dzi�ki wrodzonym zadatkom, psu�, daj�c mu pokarm odmienny, z obcego mleka, zw�aszcza je�eli kobieta, kt�r� wybierzecie do karmienia ma�ego, jest niewolnic� albo s�u�ebn�, i jak to przewa�nie bywa, obc�, cudzoziemk�, albo � je�eli jest nieuczciwa, brzydka, zepsuta, pijaczka; ...Pozwolimy wi�c, a�eby to na- -347- sze niemowl� by�o nara�one na ten najgorszy wp�yw, �eby przejmowa�o do swojego organizmu i charakteru to wszystko z najgorszego organizmu i charakteru? W tym tkwi istota rzeczy, dlaczego cz�sto dziwimy si�, �'e dzieci uczciwych kobiet nie s� podobne ani z urody ani z charakteru do swoich rodzic�w... A ponadto, kt� m�g�by tak�e nie docenia� i lekcewa�y� to, ze kobiety, kt�re dzieci swoje opuszczaj�, od��czaj� od siebie i oddaj� drugim na karmienie, przecinaj�, a w ka�dym razie os�abiaj� i rozlu�niaj� ow� wi� i sp�jni�, jakim jest ucz*ucie mi�o�ci, kt�rym natura wi��e rodzic�w z dzie�mi? Kiedy bowiem nie ma si� na oczach dziecka oddanego gdzie indziej, si�a gor�cego uczucia macierzy�skiego stopniowo przygasa, powoli przycicha g�os najwi�kszej, troskliwo�ci, a niepami�� o dziecku oddanym innej karmicielce niewiele jest mniejsza od niepami�ci o dziecku, kt�re zabra�a �mier�. A je�eli chodzi o samo niemowl�, to i jego uczucie mi�o�ci, przywi�zania, przenosi si� na t�, kt�ra go karmi, i potem, jak to bywa z dzie�mi porzuconymi, nie ma �adnego uczucia dla matki, kt�ra go na �wiat wyda�a, ani nie odczuwa jej potrzeby