Musz� zachowa� pok�j wewn�trzny, a zarazem wielk� gorliwo��; nie odst�powa� nigdy od zasady, kt�ra zaleca we wszystkim pokor� i �agodno��, cho�by odruchy i pokusy by�y...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Ma�o m�wi�, zw�aszcza o polityce, cz�sto rozmy�la� o �mierci. Z okna mego pokoju tu, u ojc�w jezuit�w, obserwuj� co wiecz�r, jak na Bosforze gromadz� si� �odzie. Wy�aniaj� si� dziesi�tkami, setkami ze Z�otego Rogu, zbieraj� si� na oznaczonym miejscu, potem zapalaj� na nich �wiat�a, jedne �ywsze, drugie s�absze, a wszystko razem tworzy wspania�� wizj� barw i �wiate�. My�la�em, �e s� to uroczysto�ci na morzu z powodu �wi�ta Bairam, przypadaj�cego w tych dniach. Tymczasem jest to zorganizowany po��w wielkich ryb, zwanych palamite, kt�re podobno przyp�ywaj� tutaj z odleg�ych stron Morza Czarnego. Przez ca�� noc p�on� �wiat�a i s�ycha� radosne g�osy rybak�w. Ten widok mnie wzrusza. Zesz�ej nocy, oko�o godziny pierwszej, la�o jak z cebra, lecz rybacy trwali nieustraszeni przy swej ci�kiej pracy. O, jaki to wstyd dla mnie, dla nas ksi�y, kt�rzy jeste�my "rybakami ludzi" (Mt 4, 19), wobec takiego przyk�adu! Przechodz�c od przeno�ni do rzeczy samej: co za perspektywy pracy, gorliwo�ci i apostolstwa dla nas si� tu otwieraj�! Z Kr�lestwa Jezusa Chrystusa niewiele tu zosta�o: relikwie i posiew. Lecz ile dusz, b��dz�cych w�r�d tego morza islamizmu, judaizmu i prawos�awia, mo�na by pozyska� dla Chrystusa! Naszym powa�nym i �wi�tym obowi�zkiem jest na�ladowanie tych rybak�w z Bosforu, w pracy dniem i noc�, z zapalonymi pochodniami, ka�dy na swej ma�ej �odzi, wszyscy podporz�dkowani przyw�dcom duchownym. Moja praca w Turcji nie jest �atwa, lecz idzie mi dobrze i daje du�e zadowolenie. Widz�, �e kwitnie mi�o�� Chrystusowa i jedno�� w�r�d duchowie�stwa oraz w stosunkach mi�dzy nimi a ich n�dznym pasterzem. Sytuacja polityczna nie na wiele pozwala, lecz uwa�am, �e ju� to b�dzie pewien pow�d do zas�ugi, je�li z mojej winy nic si� nie pogorszy. Natomiast jak�e jest uci��liwa moja misja w Grecji! W�a�nie dlatego jeszcze bardziej jest mi droga i postanawiam wype�nia� j� nadal, z coraz wi�ksz� gorliwo�ci�, staraj�c si� przezwyci�y� wszelkie wewn�trzne opory. Zosta�a mi powierzona, wi�c spe�niam j� w pos�usze�stwie. Przyznam, �ebym si� nie martwi�, gdyby j� powierzono komu innemu, lecz p�ki ja tu jestem, chc� j� wype�ni� jak najlepiej, za wszelk� cen�. "Kt�rzy siej� ze �zami, b�d� �� z rado�ci�" (Ps 125, 5). To nic, �e kto inny b�dzie zbiera� owoce. Tego roku mia�em kr�tkie wakacje, do tego zak��cone my�l� o konieczno�ci szybkiego powrotu. W zamian spotka�em si� z nies�ychanie �yczliwym przyj�ciem w Rzymie - u Ojca �wi�tego, w Sekretariacie Stanu i Kongregacji dla Ko�cio�a Wschodniego. Dzi�kuj� za to Bogu. To przewy�sza moje zas�ugi. Co prawda, nie pracuj� dla pochwa� ludzkich. "Pan da�". Gdyby mia�o nast�pi� to, o co bardzo �atwo: "Pan wzi��" - chwali�bym jednakowo Pana (por. Hiob 1,21). 37. MISERERE! Rok 1940 by� �wiadkiem b�yskotliwych zwyci�stw armii hitlerowskiej w Europie. Naje�d�cy niemieccy zaj�li Dani�, Norwegi�, Belgi�, Holandi� i wreszcie zadali nies�ychan� kl�sk� Francji. Zdawa�o si�, �e Anglia lada moment podzieli okrutny los pa�stw podbitych przez wojska hitlerowskie. Na �wiat pad� blady strach. W�r�d ludzi my�l�cych szlachetnie powstawa�a panika. Wydawa�o si�, �e Hitler wnet zdob�dzie wymarzone panowanie nad ca�ym �wiatem. I wtedy do��czy� si� Mussolini: wypowiedzia� wojn� Anglii i konaj�cej Francji. W ko�ach dyplomatycznych Turcji wrza�o. Pewien siebie,, z g�ow� wysoko uniesion�, z triumfem w oczach przechadza� si� ambasador niemiecki von Papen. Podobnie nosi� si� i ambasador w�oski. ' Delegat papieski Roncalli, chocia� W�och, nie podziela� rado�ci faszyst�w swojego kraju. Za dobrze zna� histori�, aby nie wiedzia�, �e ta "zabawa" faszyst�w �le si� sko�czy. Czu� wewn�trzn� odraz� do Hitlera i Mussoliniego, do ich b�aze�skich wyst�pie�, kt�re jednak chwyta�y umys�y niewybredne. Rola fuhrera i duce by�a w oczach Roncallego zaprzeczeniem roli ojca, o jakiej marzy� dla siebie i dla tych, kt�rzy mieni� si� przyw�dcami narod�w. A ju� w �adnym wypadku nie m�g� aprobowa� metod faszyzmu pe�nych k�amstwa, oszczerstwa, pod�o�ci, morderstw i siania dooko�a siebie strachu. Po prostu Roncalli nie wierzy� w zwyci�stwo k�amstwa i nienawi�ci nad prawd� i mi�o�ci�. W tych ciemnych i tragicznych czasach, jakie zawis�y nad �wiatem, zachowa� pe�n� r�wnowag�, ducha. Sta� si� jeszcze bardziej pow�ci�gliwy i ostro�ny w s�owach. Gdzie tylko m�g�, ni�s� pociech� i konkretn� pomoc skrzywdzonym przez wojn�. Uwa�a�, �e teraz ca�y �wiat prze�ywa swoje gigantyczne Miserere. Do��czy� do niego i swoje osobiste Miserere i s�dzi�, �e w tej dziejowej chwili ka�dy chrze�cijanin powinien to zrobi�, aby oczy�ciwszy swoje wn�trze, oczy�ci� �wiat i budowa� wsp�lny dom dla jednej ludzkiej rodziny. Wykorzysta� swoje rekolekcje roczne, kt�re odprawia� w dniach od 25 listopada do 1 grudnia 1940 r. w domu zakonnic "Naszej Pani ze Syjonu", aby na tle uniwersalnego p�aczu narod�w samemu p�aka� nad w�asn� dusz�. W Dzienniku duszy pozostawi� z tego okresu jedn� z najpi�kniejszych i najg��bszych medytacji psalmu 50 Miserere. R�wnocze�nie rozwa�a� zaistnia�� sytuacj� �wiatow� i swoj� osobist�. Oto co notowa�: Od�o�y�em zwyk�� metod� �wiczenia umys�u, a wzi��em jako przedmiot rozmy�lania psalm Miserere, opracowuj�c cztery wersety dziennie. Wzi��em sobie do pomocy - bo temu, kto si� starzeje, potrzebny jest w tych rzeczach jaki� przewodnik - obszerny i rozumowy komentarz o. Paola Segneri, pisarza, kt�rego bardzo ceni�. Zbyt obszerny jak na moje wymagania, i prze�adowany rozumowaniem, st�d nieco sztuczny i barokowy. Lecz jest to prawdziwa kopalnia my�li i wskaz�wek. Podczas rozmy�lania wypisywa�em na maszynie to, co mi si� wydawa�o bardziej interesuj�ce i praktyczne. B�d� powraca� do tych notatek dla mego post�pu duchowego. Tego roku Opatrzno�� w�o�y�a mi w r�ce powa�n� sum� pieni�dzy. Stanowi�y one moj� prywatn� w�asno��. Rozdzieli�em je cz�ciowo mi�dzy biednych, cz�ciowo na moje potrzeby i wspomo�enie rodziny, lecz g��wn� cz�� przeznaczy�em na odnowienie delegatury Apostolskiej i niekt�rych pokoi moich ksi�y u �wi�tego Ducha. Wed�ug os�du �wiata, kt�ry tak�e do �rodowisk ko�cielnych przenika, wed�ug kryteri�w roztropno�ci ludzkiej - post�pi�em jak g�upiec. Oczywi�cie, jestem teraz znowu ubogi. Niech Bogu b�d� za to dzi�ki. Wydaje mi si�, �e dzi�ki Jego �asce, dobrze post�pi�em. A na przysz�o�� polecam si� znowu jego dobroci. "Dawajcie, a b�dzie wam dane" (�k 6, 38). Wczoraj wiecz�r Ojciec �w. Pius XII wezwa� ca�y �wiat do ��czenia si� z nim w b�agalnym �piewie litanii do Wszystkich �wi�tych i psalmu Miserere. I wszyscy, z Zachodu i Wschodu, ��czymy si� z nim i jego modlitw�