- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Mamy naukę wielkiego Hariego Seldona, która dowodzi, że od nas tylko zależy, czy powstanie przyszłe Imperium Galaktyczne - iż drogi, która prowadzi do tego Imperium, nie możemy...
- Czyje mają być te języki zwierząt, bełkotliwe języki społeczeństw? Moje prywatne zwierzę wywala wielki mięsisty jęzor...
- Mężczyzna w wysokim białym nakryciu głowy, na pewno główny kuchmistrz, zawołał: - Nalejcie zupę dla tych bab do wielkiej srebrnej wazy! Postawił ogromną srebrną wazę na...
- Pan Jacek oparł czoło o zimny mur szczytu kościoła w miejscu, gdzie był wielki ołtarz, ukląkł na śniegu i rozpłakał się w rozmodleniu, w którym serce i dusza ludzka przebywa...
- Gdy brat Aleksandra, wielki książę Andrzej, zbiegł z kraju w roku 1252, po tym jak jego wojska zostały rozgromione przez oddziały mongolskie przysłane z Saraju, Batu--chan...
- [8] Skoro więc według opisów świata wszystkie wielkie rzeki wypływają z północy, a równiny afrykańskie leżące na południu pod torem słońca kryją wilgoć głęboko pod ziemią i...
- Lament był tak wielki, że mu zawtórował raz, drugi i trzeci indyk na podwórzu, a nawet Awans, leżący z dala od ganku i zwykle wrażliwy tylko na szczęk łyżek, nożów, widelców,...
- Miasto to miało istotnie charakter wielkiej metropolii: z portem i jego zapleczem, z trzema ulicami prowadzącymi z portu do centrum, dwiema innymi arteriami krzyżującymi się w...
- Panie mój, Jezu Chryste, Synu Bo Powiadali, że niegodziwiec sczezł z wielkim spokojem, odbywszy spowiedź i prosząc wybaczenia od matek dzieci, które sam był zgładził...
- — Masz, chłopcze, wielkie szczęście — mówił do Stacha, przewiązując mu bandaże na głowie — że szabla tego draba, co cię zdzielił w głowę tam pod ruinami Chara-bałgasun,...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Zadłużenie Niemiec wobec wierzycieli amerykańskich rosło w szybkim tempie, a tylko część kredytów służyła celom inwestycyjnym. Z drugiej strony Ameryka znalazła się w niebezpieczeństwie 2 Mały Rocznik Statystyczny 1939. Warszawa 1939, s. l ł 3. 300 z powodu fantastycznego wzrostu jej wierzytelności. Składały się na nie w pierwszym rzędzie olbrzymie długi wojenne państw europejskich oraz rosnące długi niemieckie. W pewnym momencie spostrzeżono się, że duża część tych obligacji nie będzie mogła. być zrealizowana, ponieważ były zbyt wielkie. Nastąpiło gwałtowne wycofywanie z Niemiec kredytów krótkoterminowych, w rezultacie załamanie się ich waluty i zahamowanie produkcji wskutek braku kredytu. Dopiero w momencie kryzysu gospodarczego ujawniły się z całą jaskrawością fatalne skutki finansowe I wojny światowej. Długi wojenne państw zwycięskich wobec Ameryki, odszkodowania niemieckie dla tych państw i pożyczki pobierane przez Niemcy od Ameryki w dużej mierze na pokrycie tych odszkodowań - tworzyły błędne koło. Fakt, że wszystkie państwa europejskie, zarówno pokonane, jak i zwycięskie, stały się dłużnikami Ameryki na olbrzymie kwoty, pogłębił istniejący i tak brak równowagi w handlu między Ameryką a resztą świata. Stany Zjednoczone bowiem, stanowiąc organizm gospodarczy prawie samowystarczalny, wykazywały bardzo dodatni bilans handlowy. Potęgował on dysproporcję bilansu płatniczego. Złoto płynęło nieustannie do Ameryki, a powracało do Europy prawie wyłącznie w formie wierzytelności amerykańskich. Prędzej czy później musiało to doprowadzić do sparaliżowania handlu międzynarodowego. Skutki finansowe wojny ogromnie zaostrzyły kryzys gospodarczy, ale nie były jego przyczyną. Było nią właściwe kapitalizmowi zjawisko nadprodukcji. Wielkie znaczenie miał fakt, że nadprodukcja wystąpiła silniej w rolnictwie niż w przemyśle. Wskaźniki cen hurtowych w Niemczech3 (1928 r. = 100): Rok 1928 1932 1933 1937. Artykuły rolne 100 68 65 78 Artykuły przemysłowe 100 74 71 79 Nie lekceważąc skutków kryzysu dla przemysłu, trzeba stwierdzić, że zubożeniu uległa przede wszystkim ludność rolnicza. Konsekwencje były oczywiste. Nastąpiło zaostrzenie tradycyjnie 3 Tamże, s. 247. 301 panującego przekonania, że wieś jest wyzyskiwana przez miasto. Rozgoryczenie rolników wyszło na korzyść prawicy, albowiem lewica: komuniści i socjaldemokraci opierali się na robotnikach przemysłowych i ich programy dotyczyły prawie wyłącznie walki z kapitalizmem w przemyśle. Owszem, spadek cen żywności był dla robotników, zwłaszcza w okresie bezrobocia, korzystny. Nadprodukcja rolna była jednym z ważniejszych powodów kryzysu przemysłowego. Zubożenie ludności rolniczej zmniejszyło bowiem popyt na produkty przemysłowe. Bezrobocie stało się w- Niemczech problemem już w zimie 1928/1929. Bezrobocie w Niemczech 4: Styczeń 1928 1862 tyś. osób Styczeń 1934 3773 tyś. osól " 1929 2850 " " " 1935 2974 " " , , 1930 3218 : I? 3 S J , 1936 2520 " " » , 1931 4887 " 9 i ) , 1937 1853 " " 3 , 1932 6042 ; 1) 9 3 9 , 1938 1052 " " ł , 1933 6014 » f f 3 , 1939 302 " " Konieczność płacenia przez państwo zasiłków dla bezrobotnych doprowadziła do poważnego deficytu budżetowego. Nastąpiło to właśnie w momencie, gdy społeczeństwo dowiedziało się, że rząd podjął na podstawie planu Younga zobowiązanie płacenia odszkodowań do r. 1988. Na tym tle zaznaczył się w 1930 r. gwałtowny spadek zaufania do stronnictw "wielkiej koalicji", a wzrost nastrojów szowinistyczno-prawicowych. Deficyt spowodowany zasiłkami dla bezrobotnych można byłoby pokryć przez zwiększenie podatków. Z odpowiednim wnioskiem wystąpił socjaldemokratyczny minister finansów Hilfer-ding, ale stronnictwo przedsiębiorców Yoikspartei i prezes Banku Rzeszy Hjalmar Schacht sprzeciwili się temu, co pociągnęło dymisję Hilferdinga 21 grudnia 1929 r. Następcą jego został członek Volkspartei prof. Pauł Moldenhauer. W obliczu kurczenia się wpływów podatkowych wskutek kryzysu gospodarczego i wzrostu liczby bezrobotnych zaproponował on zmniejszenie zasiłków. Ponieważ socjaldemokraci nie mogli się na to zgodzić, rząd Mullera - ostatni rząd parlamentarny republiki weimarskiej - ustąpił 27 marca 1930 r. 4 G e b h a r d t, op. cit, tom 4, s. 352. 302 Kryzys ustroju parlamentarno-demokratycznego W skład nowego rządu, na którego czele stanął członek Centrum Heinrich Briining, weszli przedstawiciele Centrum, demokratów, Volfcsparteź oraz dwaj rozłamowcy "ze stronnictwa deutschnaticnale: Martin Schiele i Gottfried Treviranus, którzy sprzeciwiali się jałowej opozycji uprawianej przez przywódcę deutschnationale Hugenberga. Treviranus stał się wnet głośny wskutek przemówienia wygłoszonego 10 sierpnia 1930 r., w którym powiedział:. "W głębi duszy pamiętamy o rozdartym kraju nadwiślańskim, o nie zaleczonej ranie na flance wschodniej, tym okaleczonym płacie płucnym Rzeszy [...]. Nadejdzie dzień, w którym bój o słuszność uwolni Niemcy i Europę"