- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Powiem Ci także, że nie Ciebie dla krzeseł tych, ale zapewne krzesła te dla Ciebie kocham, Dialy – i jeśli mogę krzesło słomiane tak ukochać, to muszę jego panią nad...
- Żywiła, wydanej drukiem w roku 1819, bohater opowiadania, Poraj, zdradza władcę swego kraju, księcia Koryata, by przy pomocy wroga uzyskać rękę jego córki, z pomocą wojsk...
- 2 Nie będzie wołał, ani się będzie wywyższał, ani będzie słyszany na ulicy głos jego...
- Pełne światło z otwartego, na obszerną łąkę okna pada teraz na jego zgarbioną i znędzniałą postać Stoi tak przez chwilę, mnąc w ręku stary pilśniowy kapelusz, a chude...
- Użycie owych anegdot w metodzie koanów zostało zapoczątkowane przez Yiian-wu (1063-1135) i jego ucznia Ta-hueia (1089--1163) w dziesiątym lub jedenastym pokoleniu po...
- Ale tu Rankorn się zdradził: jego sylwetka mignęła wśród drzew o jakieś trzydzieści jardów poniżej, na zboczu zagajnika, i wtedy cała wataha runęła za nim wąską luką między...
- Książę przyjął go nader przyjaźnie i wydał tegoż dnia obiad na jego przyjęcie, na który zaprosił młodych panów i szlachetnych rycerzy...
- Chłopiec pozostaje obecnie bez niezbędnej i właściwej opieki bytowej i wychowuje się w warunkach i okolicznościach braku należytej opieki ze strony (jego) rodzica(ów)...
- Byłem głęboko przekonany i dałem temu wyraz w rozmowie z Aniołkowskim, że gdy tylko podamy do publicznej wiadomości skład osobowy komitetu, wszyscy jego członkowie zostaną...
- Rosnąca z każdym dniem tusza zacierała w jego postaci wszelką posągowość; stawał się ociężały, a wydatny brzuch przy małym wzroście dawał mu znamię pospolitości,...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
We wczesnym Cesarstwie w Efezie funkcjonowały już cztery wielkie kompleksy term, teatr, stadion, wspaniała biblioteka (pom-nik-grobowiec Celsusa) i bazyliki handlowo-sądowe. Dwu-nawowe hale portykowe i zwykłe portyki flankowały główne ulice i place z wieloma fontannami oraz jeszcze liczniejszymi pomnikami. Obok z dawien dawna słynnego i tłumnie odwiedzanego sanktuarium Artemidy, której kult dwukrotnie każdego roku kulminował w masowych procesjach przechodzących przez całe miasto, istniały inne sanktuaria (Dio-nizosa, Kybele, bóstw egipskich) oraz — w okresie rzymskim przejmujące palmę pierwszeństwa w uroczystościach ZAKOŃCZENIE 247 sakralnych — świątynie kultu cesarskiego (Augusta, Domicja-na i Hadriana). W powiązaniu z dawnymi świątecznymi obchodami wspólnoty greckiej miast Azji kult cesarski przybrał formę prawdziwych festiwali organizowanych ku czci boskich władców w formie igrzysk w gimnazjonach i na stadionie oraz występów w teatrze. Przedstawiciele elity społecznej Efezu, zamieszkujący piękne i bogato wyposażone domy w centrum miasta, fundowali budowle użyteczności publicznej (termy, fontanny i akwedukty, bazyliki i portyki, buleu-terion, bibliotekę i stadion), a sami byli upamiętniani pomnikami, niekiedy towarzyszącymi grobowcom w centrum miasta oraz licznymi posągami i inskrypcjami dziękczynnymi. Władze rzymskie dbały wprawdzie przede wszystkim o swoje dochody finansowe, bezpieczeństwo militarne i spokój wewnętrzny, ale poszczególni cesarze, począwszy od Augusta, wielokrotnie finansowali wznoszenie i rozbudowę obiektów sakralnych oraz budowli użyteczności publicznej, zaś Domicjan i Hadrian obdarzyli Efez przywilejem neokorii. Gospodarka, a zwłaszcza handel, kwitły w porcie, bazylikach oraz niezliczonych kantorach i tabernach. Rozrywki kulturalne zapewniał teatr, a sportowe (w tym walki gladiatorów) stadion i palestry gimazjonów, zaś przyjemności intelektualne biblioteki w kompleksach term i przede wszystkim, choć krótkotrwale, biblioteka Celsusa. W barwnej mozaice profesji i religii mieszkańców Efezu najmniej wiemy o średniej i ubogiej — zapewne najliczniejszych grupach społecznych obywateli miasta — i przybywających tam gościach, o ich domach, gościńcach i miejscach spotkań, w tym o Żydach i ich synagodze, oraz oczywiście o chrześcijanach, aliści ogromna część miasta, zamieszkiwana zapewne przez tę grupę ludności, pozostaje nadal ciągle jeszcze nie zbadana. 248 ZAKOŃCZENIE ZAKOŃCZENIE 249 W apokaliptycznym liście do Kościoła w Efezie św. Jan docenia wprawdzie czyny, trud i wytrwałość chrześcijan efeskich w walce z bliżej nieokreślonym złem, ale przestrzega przed fałszywymi apostołami i gani za poparcie heretyków (przy czym wymienieni są tu tylko nikolaici)2. Mowa tu zatem w zasadzie o konflikcie wewnętrznym gminy chrześcijańskiej, jakby miasto wokół Kościoła efeskiego w ogóle nie istniało, łącznie ze słynnym Artemizjonem oraz z aktywną jeszcze wtedy ogromną świątynią Domicjana, któremu Jan miałby, zgodnie z communis opinio, zawdzięczać swoje wygnanie na Patmos, gdzie napisał Apokalipsę. List zamyka eschatologiczna obietnica zbawienia z owocem z drzewa życia dla zwycięzcy w walce z czynami nienawistnych nikolaitów. Sprawa zatem dotyczy sfery nie z tego świata i spoza czasu ziemskiego. Smyrna — najpiękniejsze z miast Azji, w oczach wielu pisarzy i mędrców starożytności, gdzie naturalnie i dogodnie ukształtowany, wielki oraz zawsze aktywny port morski przyczynił się do nieprzerwanego istnienia i rozkwitu miasta, a co za tym idzie również do unicestwienia jego antycznej zabudowy. Liczne źródła pisane nie tylko opiewają piękno Smyrny, ale podają, że tutaj najwcześniej w Azji (na początku II w. p.n.e.) wzniesiono świątynię ku czci Romy, że miasto już za panowania Tyberiusza otrzymało neokorię cesarską, a drugi taki przywilej dostało od Hadriana, że tutaj najczęściej odbywały się cykliczne, tradycyjne festiwale miast greckich Azji związane z kultem cesarskim, że największa świątynia Smyrny poświęcona była Zeusowi Akraiosowi, a w tradycji sanktuaria mieli tutaj z pewnością Dionizos, Asklepios, Diana i Homer; trzech ostatnich bóstw przybytki święte leżały u ciepłych źródeł i powiązane były z sakralnymi centrami leczniczymi w termach. Jedyny odkopany kompleks Smyrny — agora — swoim rozmachem założenia i bogactwem zachowanej we fragmentach dekoracji architektonicznej w pełni potwierdza znane ze źródeł pisanych piękno, znaczenie i bogactwo miasta, odpowiadające też jego renomie w dziedzinie literatury, filozofii, retoryki i medycyny. Po dwóch smyrneńskich budowlach masowej rozrywki teatrze i stadionie dziś już nie ma śladu, ale również dzięki źródłom pisanym, tym razem chrześcijańskiej Pasji św. Polikarpa, wiadomo, że stadion w połowie II w. za sprawą władzy świeckiej stał się widownią męczeńskiej śmierci tego, znanego również ze swojej zachowanej epistolografii, biskupa Smyrny. W przesłaniu Apokalipsy do Kościoła Smyrny (napisanym jednak ponad pół wieku wcześniej) św. Jan współczuje wprawdzie tamtejszym chrześcijanom uciskanym, biednym i wtrąconym do więzienia, ale określa ich prześladowców wyraźnie jako Żydów z synagogi szatana3. Znów jest to konflikt partykularny między Żydami i chrześcijanami i nie ma tutaj mowy ani o mieście, ani o tamtejszej władzy, która miałaby się przyczynić do prześladowania Kościoła lub mogłaby tym represjom zadośćuczynić. List zamyka natomiast, podobnie jak w przesłaniu efeskim, pociecha, obietnica zarówno uwolnienia z więzienia (z dokładnie podanym czasem dziesięciodniowej niewoli), jak i nagrody zbawienia po śmierci dla wiernych Bogu, którzy otrzymają wieniec z życia w innym świecie i na koniec dni. Pergamon, hellenistyczne miasto królewskie, rozkwitłe najpierw w II w. p.n.e. za najwybitniejszych królów z dynastii Attalidów, a potem rozrosłe niemal dwukrotnie w II w. n.e. z około 150 000 mieszkańców, rozprzestrzeniło się, schodząc Była to jedna z mniej znanych sekt gnostycznych, por. Danielou, 1986, 61 n. Por. Schurer, 1986, 20. 250 ZAKOŃCZENIE ZAKOŃCZENIE 251 ze szczytu wzgórza w dolinę Selinosu i Kaikosu swoją różnorodną zabudową wokół wijącej się głównej ulicy miasta. Stąd mamy najwięcej i najrozmaitszych świadectw urbanistyki, architektury i jej dekoracji oraz inżynierii budowlanej, tak hellenistycznej, jak rzymskiej, w tym niezwykle skutecznie rozwiązany sposób zaopatrzenia miasta w wodę