Przed nami wci�� jest jeszcze sprawdzenie, czy w nowych warunkach ustrojowych (1999), uda si� zlikwidowa� to uzale�nienie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Dlatego te� w administracji terenowej rz�dowej lat 1989-1998 wyra�nie by�a odczuwalna s�aba - wzgl�dem administracji niezespolonych - pozycja terenowych w�adz administracji og�lnej. Tymczasem w�adze administracji og�lnej z natury rzeczy powinny ponosi� odpowiedzialno�� polityczn� i administracyjn� za stan podstawowych warunk�w �ycia zbiorowego, a wi�c przede wszystkim w zakresie bezpiecze�stwa i porz�dku publicznego - w szerokim rozumieniu tego poj�cia. Przed 1989 r. pa�stwo nie odczuwa�o owego resortowego rozproszenia odpowiedzialno�ci administracyjnej tak dotkliwie jak w III Rzeczypospolitej, poniewa� realn� w�adz� polityczn� w terenie piastowa� nie naczelnik gminy czy wojewoda, lecz odpowiedniego szczebla komitet partii komunistycznej, kt�rego wplyw na administracj� og�ln� i niezespolon� (w tym - na milicj�) by� bardzo silny, cho� nie opiera� si� na podstawach prawnych. Terenowa administracja rz�dowa by�a organizacyjnie bardzo rozproszona, przez to s�aba, a przy tym zbudowana w spos�b skomplikowany i dla obywateli nieczytelny. Podzia� administracyjny pa�stwa, na kt�rym by�a ona oparta, mia� kilka nieskoordYnowanych przestrzennie stopni i segment�w: ponad wojew�dztwem wyst�powa�y jednostki administracyjne typu "okr�gowego", za� poni�ej szczebla wojew�dzkiego kilkana�cie zr�nicowanych przestrzennie siatek rejonowych, stanowi�cych podstaw� dzia�ania kilkudziesi�ciu administracji specjalnych. W tej kwestii przede wszystkim niezb�dne wi�c by�o, po prostu, uporz�dkowanie systemu organizacyjnego i terytorialnego administracji polskiej, ponadto za� znaczne wzmocnienie w�adz administracji og�lnej i radykalne ograniczenie ilo�ci administracji niezespolonych. Porz�dkowanie podzia�u terytorialnego ��czy�o si� jednak�e z konieczno�ci�;= podj�cia daleko bardziej zasadniczych decyzji, co do ilo�ci szczebli tego podzia�u;,;, a tak�e co do kontynuacji reformy decentralizacyjnej zar�wno w sferze admini-' stracji lokalnej (samorz�dowe powiaty), jak i regionalnej (du�e wojew�dztwa jako, co wynika z Konstytucji, jednostki podzia�u dla cel�w administracji rz�do-' wej, a zarazem jako regiony, z mocy Konstytucji o samorz�dowym charakterze):!;,~ Inna decyzja oznacza�aby utrzymanie - w takiej lub innej formie - podzia�u ad-; ministracyjnego z 1975 r., kt�ry zosta� w�wczas wprowadzony jako czynnik~;:~ wzmacniaj�cy system centralistycznego kierowania parti�, administracj� i gospo,~; dark�. Ta zale�no�� - ma�e wojew�dztwo stanowi gwarancj� centralizmu rz�do-,; wego - by�a te� wa�na r�wnie� z punktu widzenia perspektywy reformy rz�du;.:: Dopiero przeniesienie cz�ci dotychczasowych uprawnie� rz�du na szczebel re~~~i gionalny stwarza warunki do uwolnienia centrum w�adzy wykonawczej od obo~~~ wi�zk�w bie��cego zarz�dzania w wielu sprawach. Liczne reorganizacje przeprowadzone w administracji polskiej w latachi. 1989-1998 nale�y w wi�kszo�ci zaliczy� do zmian na poziomie modernizacyj~';~ nym lub mened�erskim; niekt�re by�y udane i przy tym bardzo istotne. Jednal~'~ z wyj�tkiem reformy gminnej, nie prowadzi�y one do przekszta�ce� jako�ciowych'~ o skali wymaganej w warunkach transformacji ustrojowej, jak� Polska w tym; czasie przechodzi�a. Dominanta centralizmu (w jego biurokratycznej, a nie poll*''fi tycznej odmianie) by�a przy tym w polskim systemie administracyjnym na tylep~ silna, �e w widoczny spos�b zaczyna�a niweczy� osi�gni�cia ustrojowe reformy~~ samorz�dowej z 1990 r. W podsumowaniu tej skr�towej diagnozy nale�y wi�c jednoznacznie stwiet'~~ dzi�, �e administracja polska przed reformami 1998 r. by�a dysfunkcjonalna, a jakc~ system, jako ca�o�� znajdowa�a si� na granicy sterowalno�ci, poza kt�r� jest Ju~ tylko bezw�ad i chaos. Rodzi�o to powa�ne i praktyczne zagro�enia dla Polski, za ;; r�wno w skali og�lnej, jak i lokalnej. Przeprowadzenie niezb�dnych zmian sta�o si a zatem spraw� piln�, a sukces w tej mierze - jednym z zasadniczych warunko ~', powodzenia innych przekszta�ce�. Administracja publiczna jest przecie� fun '~ ~:.;~ mentem organizacji ka�dego pa�stwa. W ostatnich kilkunastu latach, zw�aszcza w rozwini�tych krajach zachod~ nich, w administracji publicznej zaszly wa�ne zmiany, o kt�rych b�dzie jeszc2:~! mowa w rozdziale ko�cowym. Chodzi o przekszta�cenia zwi�zane wprost z po~: st�pem cywilizacyjnym czy te� rozwojem techniki, ale r�wnie� z nowymi wy'= zwaniami i zagro�eniami czasu wsp�czesnego, a w zwi�zku z tym - o wielki rozw�j funkcji publicznych, zada�, struktur administracyjnych, a tak�e technola~ gii pozyskiwania informacji, przetwarzania danych, podejmowania decyzji i kontroli efektywno�ci dzia�ania i innych czynnik�w sk�adaj�cych si� na rewolucj� mened�ersk�, kt�ra z przemys�u przeniesiona zosta�a r�wnie� do administracji publicznej. Konieczno�ci� Polski jest osi�gni�cie tego poziomu jak najszybciej; z archaiczn� administracj� odziedziczon� po poprzednim systemie nie mo�na by�o my�le� ani o sprawnym rozwi�zywaniu w�asnych problem�w zarz�dzania, w tym skomplikowanych kwestii okresu transformacji gospodarczej i spo�ecznej, ani te� o nawi�zaniu partnerskiego wsp�dzia�ania ze strukturami europejskimi. W tym ostatnim zakresie harmonogram przemian wyznaczaj� - po�rednio, lecz wyra�nie - ustalenia uk�adu stowarzyszeniowego z Uni� Europejsk�. Wobec takiej skali potrzeb, dawniejszych ale i tych utrwalonych po 1989 r., przekszta�ce� administracji publicznej RP nie mo�na by�o traktowa� - ani tym bardziej realizowa� - jako jednorazowej, zmasowanej "akcji", kt�ra w kr�tkim czasie mia�aby przynie�� po��dany, ca�o�ciowy rezultat. Przeciwnie, wsp�czesne pa�stwa staraj� si� - w miar� mo�liwo�ci - unika� wielkich reform o charakterze reorganizacyjnym (a je�li je podejmuj�, to po d�ugotrwa�ych, dog��bnych przygotowaniach), stosuj�c w zamian metod� ci�g�ej obserwacji struktur i mechanizm�w dzia�ania administracji i koryguj�c je ma�ymi poci�gni�ciami, w miar� potrzeby i na bie��co