W�jtowie za� w tym mie�cie po sko�czeniu si� wolnizny zajm� co sz�ste dworzyszcze ze wszystkich, wieczy�cie i swobodnie; nie maj� ich jednak dzier�y� z prawa, lecz z naszej...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Podobnie inne dworzyszcze poza miastem, gdzie byd�o b�dzie zabijane, swobodnie posiada� b�d� i prawem dziedzicznym. Pozwalamy tak�e i obiecujemy niewzruszenie przestrzega�, aby wymienieni w�jtowie, swobodnie i bez wszelkiej op�aty i c�a naszego, wieczy�cie towary swoje przewozili i przechodzili przez ca�e nasze w�adztwo i ksi�stwa; inni za� mieszka�cy tego miasta przez dziesi�� lat tak� sam� maj� si� cieszy� wolno�ci�. Przyrzekamy te� w�jtom i wszystkim mieszczanom, �e �adnego nad nimi nie postawimy w�jta, ani szczeg�lnego, ani generalnego, lecz gdy wy�oni si� jaka� sprawa, kt�ra by �ci�lejszego �ledztwa wymaga�a, to albo osobi�cie we�miemy w nim udzia�, albo przy�lemy kogo� od naszego boku dla za�atwienia wy��cznie tej jednej sprawy. Pragniemy tak�e i przyzwalamy temu miastu, a�eby dla uprawy rolnej, pastwisk i innych po�ytk�w posiadali prawem dziedzicznym wie�, kt�ra si� pospolicie zowie Rybitwy, ze wszystkimi tej�e wsi przynale�no�ciami, pr�cz tylko jezior, oraz z ca�ym terytorium, jakie si� znajduje mi�dzy miastem a rzek� Pr�dnikiem, zataczaj�c ko�o od wymienionej wsi Rybitwy a� do wsi zwanej Krowodrza, tak, �e i sama wie� Krowodrza wraz ze swoimi przynale�no�ciami ma 199 Dzieje Polski piastowskiej by� w��czona, z zastrze�eniem jednak prawa biskupiego, tak na gruntach i m�ynach, jak i na wspomnianej rzece. R�wnie� na tej�e rzece odst�pujemy w�jtom lub tym, na rzecz kt�rych oni by uczynili nadanie, dwa nasze m�yny i trzeci, kt�ry niegdy� by� w�asno�ci� braci z Miechowa, oraz czwarty, kt�ry by� mnich�w z J�drzejowa; je�liby wi�cej na owej rzece mogli wybudowa� m�yn�w, jednak�e bez szkody i ujmy dla innych, nadajemy im w�adz� w tym wzgl�dzie prawem dziedzicznym, na tej zasadzie, �e od ka�dego ko�a tak obecnych, jak przysz�ych m�yn�w b�d� obowi�zani p�aci� nam rocznie wiardunek bie��cej monety. R�wnie� nadajemy miastu prawo u�ywania rzeki Wis�y z obu brzegami, od granic Zwierzy�ca a� do granic klasztoru w Mogile, w ten spos�b, �e w niej b�dzie wolno swobodnie �owi� ryby, a wymienieni w�jtowie b�d� mogli zbudowa� trzy m�yny i dzier�y� je prawem dziedzicznym wolne od wszelkiej op�aty; z tym jednak zastrze�eniem, �e b�d� obowi�zani w tym mie�cie lub w jego pobli�u mle� zbo�e na nasze potrzeby w szczeg�lno�ci w obr�bie trzech mil. Je�eliby za� kto� na przestrzeni tej rzeki chcia� wi�cej zbudowa� m�yn�w, niech mu to b�dzie wolno za przyzwoleniem i zgod� w�jt�w, pod tym jednak warunkiem, �e b�dzie obowi�zany rocznie nam p�aci� p� grzywny u�ytkowego srebra od ka�dego ko�a. Oddajemy r�wnie� na wieki na u�ytek tego miasta ca�y las w g�rnej cz�ci Wis�y, kt�ry nazywa si� Chwacimiech. Nadajemy tak�e wspomnianym w�jtom trzydzie�ci �an�w franko�skich wolnych od wszelkiego podatku i s�u�by, i od wszelkiego prawa ksi��cego, i od jakiegokolwiek czynszu, w dziedziczne posiadanie. A poniewa� zasad� prawa jest, �e pow�d winien stawa� przed s�dem [w�a�ciwym dla] obwinionego, zarz�dzamy i pragniemy, a�eby gdy komu� z mieszczan tego miasta wypadnie wnie�� skarg� na Polaka krakowskiej diecezji, to prawa swego ma dochodzi� wobec s�dziego tego� Polaka; i odwrotnie, je�eli Polak mieszczanina poci�gnie przed s�d, to w�jtowie rozstrzygn� spraw� i wykonaj�wyrok. To tak�e nam ci w�jtowie przyrzekli, �e �adnego przypisa�ca naszego lub Ko�cio�a, albo te� czyjegokolwiek innego, lub r�wnie� wolnego Polaka, kt�ry mieszka� dotychczas na wsi, nie uczyni� swoim wsp�obywatelem, a�eby z tego powodu nie opustosza�y w�o�ci rolnicze nasze lub biskupie, czy te� kanonik�w lub innych. R�wnie� to na wieki przyznajemy w�jtom i wszystkim mieszka�com tego� miasta obecnym i przysz�ym, i ich potomkom, tak�e po sko�czeniu si� wolnizny, a�eby �aden z nich nie wyrusza�, ani nie wysy�a� [w swoim zast�pstwie] nikogo na wypraw� zaczepn� lub odporn� poza ksi�stwo krakowskie w granicach, w jakich obecnie to ksi�stwo posiadamy, lub w przysz�o�ci posiada� b�dziemy za przyzwoleniem Bo�ym. Chcemy tak�e i obwieszczamy miastu ten narzucony mu warunek, a�eby mincerze, jacykolwiek by oni byli, wyp�acali ksi�dzu Prandocie, biskupowi krakowskiemu, i jego nast�pcom wieczy�cie na rzecz ko�cio�a krakowskiego [katedralnego] bez wszelkiej trudno�ci i bez odwo�ywania si� do nas, w ca�o�ci i bez umniejszenia, dziesi�cin� z mennicy w terminach wyp�aty dziewi�ciu cz�ci nam i naszym nast�pcom, i a�eby biskup, gdyby kto� przeszkadza� tej wyp�acie lub j� op�ni�, m�g� go pow�ci�gn�� kar� ko�cieln�. Dzia�o si� to na wiecu ko�o wsi, kt�ra nazywa si� Koporyna [Kopernia] roku od Wcielenia Pa�skiego 1257, 5 czerwca, w obecno�ci czcigodnego w Chrystusie ojca naszego Prandoty, biskupa krakowskiego, i komesa Adama, kasztelana krakowskiego, Pe�ki, kanclerza naszego, komesa Miko�aja, wojewody krakowskiego, komesa Jana, s�dziego sandomierskiego, komesa Miko�aja s�dziego krakow- skiego, komesa Warsza, stolnika sandomierskiego, Lasoty, proboszcza skarbimirskiego, Twardos�awa, podkanclerzego naszego dworu. (przek�ad Romana Gr�deckiego) przywileju Boles�awa V Wstydliwego, wystawionego na wiecu w 1257 roku, z udzia-j �em matki i �ony ksi�cia. Ju� wcze�niej, w 1253 roku, lokowano naprawie niemieckimi Bochni�. Najstarsze gminy miejskie powo�ane do �ycia w Wielkopolsce to Pozna�, J gdzie ju� w latach 30. XIII wieku istnia�o miasto na �r�dce (prawy brzeg Warty), 3 a z kolei w 1253 roku lokowano gmin� miejsk� w obecnym miejscu (lewy brzeg), J oraz Gniezno, kt�re przed rokiem 1243 mia�o prawo miejskie. P�ock (Mazowsze) Warto zwr�ci� uwag� na P�ock, kt�ry za spraw� Konrada I mazowieckiego, a na l mocy dokumentu biskupa p�ockiego Piotra z roku 1237, zorganizowa� si� jako gmina j miejska