Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Posunięcia w typowej grze w „Spryt" są następujące: l W. White wylewa drinka na wieczorową suknię pani domu. 1 B. Black (gospodarz) reaguje początkowo gniewem, ale przeczuwa (często tylko mgliście), że jeśli go okaże, White wygra. Dlatego Black opanowuje się, co daje mu złudzenie wygranej. 2 W. White mówi: „Przepraszam". 2 B. Black krzyczy, że wybacza, wzmacniając swoje złudzenie zwycięstwa. 3 Wtedy W. White zaczyna siać spustoszenie w mieszkaniu Blacka. To coś złamie, to rozleje i w ogóle robi mnóstwo bałaganu. Po wypaleniu papierosem dziury w obrusie, rozdarciu firanki nogą od krzesła i wylaniu sosu na dywan Dziecko White'a jest uradowane, ponieważ zabawił się on wyrządzaniem szkód, które wszystkie mu wybaczono, gdy tymczasem Black dał wdzięczny pokaz pełnej cierpienia samokontroli. W ten sposób obaj czerpią korzyści z kłopotliwej sytuacji, a Black wcale niekoniecznie dąży do zerwania przyjaźni. Jak w większości gier, White, który zrobił pierwsze posunięcie, tak czy siak wygrywa. Jeżeli Black okaże złość, White może czuć się usprawiedliwiony z odwzajemnienia niechęci. Jeżeli Black się opanuje, White może kontynuować grę ciesząc z nadarzającej się okazji. Jednakże prawdziwą wypłatą w tej grze jest nie przyjemność niszczenia (będąca jedynie dodatkową premią dla White'a), lecz fakt uzyskania wybaczenia32. Prowadzi to wprost do antytezy. Antyteza. W anty-„Spryt" gra się odmawiając żądanego rozgrzeszenia. Gdy White powie „Przepraszam", Black zamiast wybąkać „Nic nie szkodzi" mówi „Możesz dziś sprawić kłopot mojej żonie, zniszczyć meble i podrzeć dywan, ale proszę, nie mów przepraszam" 30 A Good-Natured Fellow jest to jedna z najbardziej znanych prac tego dziewiętnastowiecznego librecisty i powieściopisarza — o człowieku, który rozdaje zbyt wiele. 31 Oba określenia—„Schlemiel" i „Schlemazl" — oznaczają w jeżyku jidysz „Spryt" (przyp. red.). 32 Inny przykład tej i następnej (DTNTA) gry zamieściłem w mojej pracy Trans-actional Analysis (przyp. aut.). 92 Wtedy Black z wybaczającego Rodzica staje się obiektyw Dorosłym, który przede wszystkim bierze pełną odpowiedzialnej zaproszenie White'a. Intensywność gry White'a zdemaskowana "zostanie przez reakcję, która może przyjąć formę gwałtownego wybuchu. Grt w anty-„Spryt" ryzykuje, że spotka się z natychmiastowym odwe a w każdym razie zyska wroga. Dzieci grają w „Spryt" w nieudolnej formie, nie mając pewnoś< uzyskają przebaczenie, ale przynajmniej czerpią przyjemność z rób bałaganu. Jednakże, w miarę jak uczą się współżycia społecznego, n odnosić korzyści ze swej coraz większej biegłości w sztuce uzyskiw wybaczenia, będącego głównym celem gry uprawianej w układ towarzystwie osób dorosłych. Analiza Teza. Mogę być destrukcyjny i ciągle uzyskiwać przebaczenie. Cel: Rozgrzeszenie. Role: Agresor, Ofiara (potocznie Schlemiel i Schlemazl). Dynamika: Agresja analna. Przykłady: (1) Dzieci bawiące się niszczeniem. (2) Niezgrabny; Paradygmat społeczny: Dorosły — Dorosły. Dorosły: „Ponieważ jestem uprzejmy, ty również musisz zachowć uprzejmie". Dorosły: „Dobrze, wybaczam ci". Paradygmat psychologiczny: Dziecko — Rodzic. Dziecko: „Musisz wybaczyć mi to, co zdarza mi się niechcący". Rodzic: Masz rację. Muszę Ci pokazać, co to są dobre maniery' Posunięcia: (1) Prowokacja — Uraza. (2) Przeproszenie — Wyb nie. Korzyści: (1) Wewnętrzna psychologiczna — przyjemność ba nienia. (2) Zewnętrzna psychologiczna — unikanie kary. (3) Wewr na społeczna — „Spryt". (4) Zewnętrzna społeczna — „Spryt". (5) logiczna — prowokacyjne i delikatne „głaski". (6) Egzystenc — Jestem nienaganny. 4. Dlaczego ty nie — tak, ale Teza: „Dlaczego ty nie — tak, ale" zajmuje szczególne miejsce w analizie gier, dało bowiem pierwszy impuls do stworzenia teorii gier. Była to pierwsza gra wyodrębniona ze swego społecznego kontekstu, a ponieważ stanowi najstarszy przedmiot analizy gier, jest też najlepiej poznana. Jest to zarazem najpospolitsza gra na przyjęciach i we wszelkiego rodzaju grupach z psychoterapeutycznymi włącznie. Następujący przykład zilustruje jej podstawowe cechy charakterystyczne: White: „Mój mąż upiera się, żeby samemu dokonywać napraw domowych, ale nigdy nie robi niczego dobrze". Black: „Dlaczego nie pójdzie na kurs politechniczny?" White: „Tak, ale on nie ma na to czasu". Blue: „Dlaczego nie kupisz mu kompletu dobrych narzędzi?" White: „Tak, ale on nie wie, jak ich używać". Red: „Dlaczego napraw w waszym domu nie wykonuje fachowiec?" White: „Tak, ale to by zbyt dużo kosztowało". Brown: „Dlaczego nie zaakceptujesz po prostu jego roboty takiej, jaka jest?" White: „Tak, ale to wszystko ledwo się trzyma"