danego oddzia�ywania otoczenia i specyficznej reaktywno�ci samego biosystemu...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Ponadto reakcja ta zale�y jeszcze od poprzednich reakcji biosystemu, kt�ry jest uk�adem samodzielnym w sensie cybernetycznej koncepcji M. Mazura. W rezultacie przebieg ewolucyjny jest w pewnym stopniu historyczny i nieodwracalny. Z drugiej strony za� wyst�puje okre�lony stopie� powtarzalno�ci bod�c�w otoczenia, cech reaktywno�ci (�konserwatyzm dziedziczny") i reakcji, co prowadzi do wyst�powania sk�adowej deterministycznej w przebiegach ewolucyjnych raz zacz�tych, zezwalaj�cej na formu�owanie okre�lonych praw ewolucji. Wracaj�c do proterantrop�w, ich zorganizowane polowanie z celowym wykorzystaniem przedmiot�w osteodontokeratycznych (ko�ci d�ugie zwierz�ce, szcz�ki i rogi) i prymitywnie zaszczerbionych otoczak�w dla cel�w, rze�nych, prowadzi�o do wydatnego wyd�u�enia czasu koncentracji �wiadomej uwagi; pierwsza spo�eczno�� praludzkiego typu powsta�a w wyniku na�o�enia modelu drapie�nego, mi�so�ernego trybu �ycia na cechy biologiczne wy�szego prymata. W��czy�a ona silne hamowania nap�d�w, przede wszystkim agresji i p�ci, jak r�wnie� promowa�a zachowania altruistyczne. Nast�pn� faz� antropogenezy reprezentuj� archantropy, do kt�rych zalicza si� znaleziska szcz�tk�w kostnych z Afryki Wsch. i P�n. (pitekantrop olduwajski i atlantrop), RFN (�uchwa z Mauer), Chin (sinantropy) i Jawy (pitekantropy jawajskie), datowane na okres od 830 tysi�cy do 250 tysi�cy lat temu. W zwi�zku z dalszym rozwojem kultury, a w tym donios�ego przyswojenia ognia, obszar �yciowy hominid�w poszerzy� si� o strefy ch�odniejszego klimatu kontynentalnego, co zr�nicowa�o naciski selekcyjne w zale�no�ci od zr�nicowania na �rodowiska �yciowo �atwiejsze i trudniejsze. W rezultacie obserwuje si�, jak to wykaza�y wsp�lne badania z T. Bielickim, wyra�ne zr�nicowanie tempa ewolucyjnego na r�nych obszarach, widoczne ju� w fazie archantrop�w, a nast�pnie kontynuowane do wsp�czesno�ci. Ze wzgl�du jednak na ten sam kierunek selekcji naturalnej, w ostatecznej instancji zachodz� te same fazy antropogenezy w obr�bie ca�o�ci ekumeny, co musia�a podtrzymywa� niepe�na izolacja w procesie wykrzy�owania mi�dzy r�nymi populacjami terytorialnymi. Wobec tego r�nice w tempie ewolucyjnym nigdzie nie mog�y doprowadzi� do wyodr�bnienia si� nowych gatunk�w w danym okresie. Ponadto mo�na by�o stwierdzi� regularne zmniejszanie si� r�nic w tempie ewolucji z biegiem czasu. Rozw�j ewolucyjny rodzaju ludzkiego przebiega� wi�c - pocz�wszy od fazy archatrop�w - policentrycznie (tzn. na wielu obszarach), ale monofiletycznie (w obr�bie jednego gatunku biologicznego). Najwolniejszym tempem zmian charakteryzowa�a si� Australazja, za� najwy�szym tereny Europy, Afryki P�n. i Azji Zach. Wszystkie dane faktyczne przemawiaj� za tym, �e zdecydowana wi�kszo�� populacji archantrop�w - cechuj�cych si� wy�sz� pojemno�ci� m�zgoczaszki (�rednio 982 cm3), przekraczaj�c� ju� ludzki �Rubikon m�zgowy", ale ci�gle s�abym wysklepieniem czaszki wzwy� i na boki, znacznie pochylonym czo�em, wa�ami nadoczodo�owymi i potylicznymi oraz twarzoczaszk� du�ych rozmiar�w, z wielkim uz�bieniem i masywn� �uchw� bez wynios�o�ci br�dkowej - da�a pocz�tek populacjom nast�pnej fazy antropogenezy, tj. paleoantrop�w. Paleoantropy obejmuj� szcz�tki szkieletowe tzw. neandertalczyk�w i meandertaloid�w, znane z rozleg�ych obszar�w Afryki i Eurazji i datowane na okres od oko�o 250 tysi�cy do 47 tysi�cy lat przed n.e. oraz skojarzone z kulturami cyklu g�rnoaszelskiego i mustierskiego. Paleoantropy charakteryzowa�y si� dalszym wzrostem pojemno�ci m�zgoczaszki (�rednio 1370 cm3), lepiej ju� wysklepionej, ale nadal o pochylonym czole, z wa�ami nadoczodo�owymi, silnie urze�bion� potylic�, a� po wyst�powanie wa�u, du�� twarzoczaszk� i �uchw� bez wynios�o�ci br�dkowej. R�nice morfologiczne wyst�puj�ce mi�dzy r�nymi seriami chronoterytorialnymi paleoantrop�w spowodowa�y o�ywiony sp�r mi�dzy zwolennikami koncepcji kolejnych faz antropogenezy (ewolucja anagenetyczna) i ewolucji zachodz�cej przez rozga��zienia (ewolucja k�adogenetyczna). Ci drudzy uwa�ali, �e linia ewolucyjna wiod�ca ku cz�owiekowi wsp�czesnemu by�a r�wnoleg�a do neandertalskiej i wywodzi�a si� od nieznanego i �zawieszonego w pr�ni" ewolucyjnej przodka o cechach ju� Homo sapiens - sapiens (tzw. koncepcja cz�owieka Preasapiens). Opierali si� oni jednak albo na jawnie fa�szywych b�d� wysoce niepewnie datowanych znaleziskach na okresy starsze od paleolitu g�rnego (Galey Hill, Kanam i Kanjers, Castenodolo, Clichy itd), albo na dobrze datowanych, ale fa�szywie diagnozowanych jako sapientne (znaleziska ze Steinheim, Swanscombe i Fontechevade), albo wreszcie na zwyk�ych fa�szerstwach (Piltdown). Inn� ich przes�ank� by�y rzekomo niepe�na pionizacja cia�a i odr�bne ustawienie st�p u neandertalczyk�w albo mozaikowy rozk�ad cech sapientnych i neandertalskich w budowie czaszek najp�niejszych zreszt� form palesty�skich (Skhul, Tabun i Djebel Kafzeh), co mia�o przemawia� za efektami hybrydyzacji