do Is...

2d., cukier - 7-8d. za funt, herbata - 4-8s., myd�o - 6d., rodzynki - &d. Tymczasem stawka tygodniowa robotnika rolnego wynosi�a 8-9s., a gdy mieszka� i jad� u gospodarza, to na r�k� dostawa� zaledwie Is. lub l s. 6d< Murarze, cie�le, malarze zarabiali 18s. za 64-godzinny tydzie� pracy. W Manchesterze 8666 os�b dostawa�o tygodniowo poni�ej lOd. Co jedenasty cz�owiek w Anglii by� pauprem - w rozumieniu prawa ubogich. W Manchesterze sta�o wtedy 116 zak�ad�w tekstylnych, w Bolton 30 (na 50), a w Stock-port tak niewiele fabryk pracowa�o i tyle dom�w sta�o pustych, �e m�wiono: miasto jest "do wynaj�cia". W Bolton 1500 dom�w by�o pu-stvch. w Preston 2000r w TVranrVipsi�:T-7<=> 1 9 flflfi rnHvin n�-vT�rrmrx>rQj/-. r\r>- 624 moc z tytu�u prawa ubogich, w Birmingham V5 mieszka�c�w musia�a si� do niej uciec. Peel najpierw po�yczy� � 5 min na za�atanie bud�etowego deficytu, a gdy ust�pi� z rz�du ks. Buckingham, poczytano to za zapowied� zmian w polityce zbo�owej. Ju� w 1839 Peel o�wiadczy�, �e "je�eli prawo zbo�owe nie da si� pogodzi� z interesami i powodzeniem rolnictwa oraz z ochron� i utrzymaniem og�lnych interes�w kraju, prawo zbo�owe nie ma racji bytu"54. Ale inaczej si� m�wi w opozycji, a inaczej gdy si� jest u w�adzy. Peel uwa�a�, �e nic wi�cej nie mo�e obecnie zrobi�, jak rozszerzy� wid�y celne op�at na zbo�e, co by�o tylko rewizj� zarz�dze� Huskissona z 1828 r. (w�wczas storpedowanych przez Wellingtona ze wzgl�du na wrogo�� do Canninga i przez tego� Wellingtona wprowadzonych, gdy doszed� do w�adzy). Cobden nazwa� te nieistotne zmiany "gorzk� obelg� dla cierpi�cego narodu"; ale Peel musia� si� liczy� z w�asn� parti�, kt�r� urabia� od lat i dopiero co osi�gn�� z ni� zwyci�stwo, a w tej partii wi�kszo�� nadal mieli ziemianie, protekcjoni�ci. Poza tym wa�niejsze wyda�y mu si� inne sprawy: deficyt w bud�ecie wynosi� prawie � 2,5 min, przy czym V8 wp�yw�w bud�etowych sz�o w�a�nie z op�at celnych. Peel rozwi�za� problem obni�k� ce� na 769 artyku��w, przekonany, �e wzmo�ona konsumpcja wyr�wna niedob�r, mo�e nawet z nadwy�k�. Tymczasem t� rol� mia� spe�nia� podatek dochodowy55, z tym �e ow� nadwy�k� mo�na by zu�y� na dalsz� redukcj� op�at celnych. Ten trzyletni po=-datek (przed�u�ony na nast�pne trzy lata), na�o�ony na klasy posiadaj�ce w wysoko�ci 7 pens�w od funta dochod�w, mia� przynie�� � 3 min 700 ty�. Irlandi� zwolniono od pocz�tku, nak�adaj�c za to dodatkowego szylinga akcyzy na galon alkoholu i zwi�kszaj�c op�aty stemplowe. Op�at� eksportow� na w�giel przewo�ony statkami obcymi w wysoko�ci 4s. od tony Peel rozci�gn�� na statki brytyjskie. Jego za�o�enia okaza�y si� s�uszne, a bud�ety sta�y si� modelem dla przysz�ych kanclerzy skarbu, z podatkiem dochodowym - co pierwszy pr�bowa� wprowadzi� Pitt - jako podstaw� dochod�w pa�stwowych: 27% wp�yw�w bud�etowych w 1842 r., 83% w 1861, 50% w 1901, 52% w 1907 roku. Peel tak przedstawi� za�o�enia swojej polityki celnej: "Co do surowc�w, stanowi�cych g��wny element naszej produkcji, celem naszym - m�wi�c og�lnie - jest redukcja ce� do sum prawie nominalnych. Na p�fabrykaty, kt�re stanowi� niemal tyle co surowce w naszej wytw�rczo�ci, zmniejszyli�my c�a do op�at umiarkowanych, a je�li chodzi o artyku�y gotowe, d��ymy do zniesienia op�at prohibicyjnych, tak �eby wytw�rcy zagraniczni mogli sprawiedliwie rywalizowa� z naszymi. Og�lnym rezultatem tych zmian b�dzie obni�ka koszt�w utrzymania w naszym kraju". Od 1844 c�o na surowce nie mia�o przekracza� 5%, na p�fabrykaty 12% i na artyku�y gotowe 20%. Jak wida�, w tym planie nie 625 stkich reform, wiedz�c, �e na tej spornej kwestii mo�e si� wywr�ci�. Tymczasem rezultat nowych finans�w w ci�gu trzech lat by� taki, �e z 1046 towar�w p�ac�cych c�o importowe 605 w og�le zosta�o z c�a zwolnionych na sta�e, a reszta p�aci�a c�o coraz mniejsze. Konsumpcja wzros�a znacznie, jak i eksport; bud�et wykazywa� nadwy�k�. Do 1846 r., gdy Peel przesta� by� premierem, z d�ugu narodowego zosta�o sp�aconych � 14 min, gdy� dzi�ki wzrostowi zaufania do rz�du m�g� on progresywnie obni�y� o p� procent odsetki od � 250 min skonsolidowanego d�ugu (do 3%), gdy� akcje (consols) wzros�y z 89 do 99s. Ta obni�ka zmniejszy�a wydatki bud�etowe o � l 500 000 rocznie. Peel przeprowadzi� r�wnie� reform� bankowo�ci. Poprzednie (1826- -1833), maj�ce zapobiec periodycznym kryzysom finansowym, na skutek zbyt wielkiego kredytu bankowego, nie spe�ni�y zadania. Kontrola nie by�a wystarczaj�ca. Banki mog�y wypuszcza� banknoty bez ogranicze�, nie by�o te� limitu na liczb� samych bank�w. Spekulacje wywo�ywa� boom kolejowy; w latach 1834-1836 powsta�o oko�o 300 sp�ek z kapita�em � 150 min na rozbudow� kolei. Za zbo�e importowane trzeba by�o jednak�e p�aci� z�otem, gdy� banknoty nie cieszy�y si� za granic� zaufaniem. Ponadto na skutek wzajemnych inwestycji i handlu gospodarka angielska zale�na by�a w wi�kszym ni� kiedykolwiek stopniu od koniunktur w USA, tak �e fiasko wielu bank�w ameryka�skich w drugiej po�owie lat trzydziestych te� si� przyczyni�o do owej recesji w 1838 roku. (Komisja powo�ana tego� roku przez Melbourne'a, w kt�rej zasiada� i Peel, mia�a zbada� przyczyny periodycznych kryzys�w). Ustawa bankowa 1844 r