Dochodzi do 16 mm d�ugo�ci...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Jest bardzo podobny do -�zmieraczka pla�owego, od kt�rego r�ni si� przede wszystkim budow� II pary odn�y tu�owiowych. Odn�a te u samc�w z. z. maj� znaczne rozmiary i zako�czone s� pazurem ehwytnym. Z.z. zamieszkuj� kamieniste brzegi w�d s�onawych lub s�odkich. Na terenie Polaki �yj� miejscami nad brzegami Zalewu Szczeci�skiego oraz Wi�lanego, a tak�e nad brzegami Martwej Wis�y. [L.�.] zmys�y - zdolno�ci organizm�w do przekszta�cania pewnych form energii w odpowiedni stan pobudzenia. Funkcj� i-eagowania na bod�ce, kt�r� u jednokom�rkowc�w pe�ni ca�a �ywa protoplazma b�d� jej fragmenty, u tkankowc�w przejmuj� poszczeg�lne kom�rki, tkanki zmys�owe lub narz�dy. Do grupy z. mechanicznych nale�y m.in. dotyk (najpierwotniejszy ze wszystkich z. i wyst�puj�cy powszechnie u zwierz�t), z. r�wnowagi (z. ci�ko�ci), z. wibracyjny oraz s�uch. Jako receptory dotykowe s�u�� liczne, tkwi�ce w nab�onku kom�rki zmys�owe lub wolne zako�czenie nerwowe. Aparatem pomocniczym dla z. dotyku bywaj� rozmaite szczecinki czy w�oski. Narz�dami z. r�wnowagi u jamoch�on�w, skorupiak�w, mi�czak�w i szkar-�upni s� tzw. statocysty - jamki lub p�cherzyki wy�cielone urz�sionym nab�onkiem zmys�owym i. wype�nione p�ynem. Wewn�trz tych twor�w znajduj� si� kamyczki s�uchowe (statolity), zbudowane zwykle z w�glanu lub fosforanu wapnia b�d� (w przypadku ja-mek) - ziarenka piasku. Ucisk kamyczk�w s�uchowych na o- kre�lone kom�rki zmys�owe informuje zwierz� o jego po�o�eniu. W toku ewolucji ze z. wibracyjnego (dobrze rozwini�tego m.in u paj�k�w), rejestruj�cego drgania �rodowiska o ma�ej cz�stotliwo�ci, powsta� s�uch. W�r�d bezkr�gowc�w receptory s�ucho-. we maj� tylko owady. Jamoch�ony, p�azi�ce, oble�ce, pier�cienice i szkar�upnie s� wra�liwe na bod�ce chemiczne odbierane przez rozsiane po ciele kom�rki zmys�owe, kt�re u form wy�ej uorganizowanych skupiaj� si� w okre�lonych cz�ciach cia�a, tworz�c narz�dy chemorecepcyjne w postaci brodawek b�d� jamek wys�anych rz�skami. U stawonog�w i mi�czak�w z. chemiczny r�nicuje si� na z. smaku i z. w�chu (powonienia). Z. wzroku w zale�no�ci od budowy narz�d�w pomocniczych, reguluj�cych dost�p �wiat�a do kom�rek wzrokowych, pozwala na widzenie stopnia jasno�ci, wyr�nianie kierunku padaj�cych na nie promieni �wietlnych lub tak�e obraz�w. Zr�nicowanie czynno�ciowe kom�rek wzrokowych umo�liwia niekt�rym zwierz�tom, z bezkr�gowc�w - owadom i g�owonogom, rozr�nianie rozmaitych d�ugo�ci fal �wietlnych, a wi�c widzenie barwne. Zakres tej zdolno�ci mo�e by� inny ni� u cz�owieka. Na przyk�ad niekt�re zwierz�ta widz� �wiat�o podczerwone albo nadfioletowe. Kom�rki �wiat�oczu�e pozwalaj�ce na rozr�nianie intensywno�ci �wiat�a bywaj� u pewnych form, np. u niekt�rych pier�cienic, rozsiane po ca�ym ciele. S� one zaopatrzone w wod-niczk�, kt�rej zawarto�� ma prawdopodobnie zdolno�� za�amywania �wiat�a. Proste urz�dzenie do widzenia kierunkowego w postaci tzw. oczek kubkow.atych spotyka si� np. u niekt�rych wirk�w i u lan-cetnika. S� to kom�rki zmys�owe otoczone cz�ciowo kom�rk� barwnikow�, pe�ni�c� rol� zas�ony, dzi�ki czemu �wiat�o dochodzi do nich tylko z jednego kierunku. U innych wirk�w liczne kom�rki �wiat�oczu�e otacza wiele kom�rek pigmentowych. Oczy jamowe (do�kowe) wyst�puj� m.in. u meduz i mi�czak�w. Tworz� si� przez wnikni�cie kom�rek wzrokowych mi�dzy kom�rki nab�onka, kt�ry wpukla si�, tworz�c jamki. Tutaj pigment skupia si� b�d� w samych kom�rkach wzrokowych, b�d� w s�siaduj�cych z nimi. Wydzielina w jamkach mo�e spe�nia� rol� soczewki. Kiedy brzegi jamek schodz� si� ze sob�, powstaj� oczy p�cherzykowe, dzia�aj�ce na zasadzie kamery optycznej. Powstaje w nich obraz odwr�cony na dnie p�cherzyka tworz�cego warstw� kom�rek �wiat�oczu�ych, zwan� siatk�wk�. Zwykle towarzyszy im r�wnie� soczewka i inne elementy sk�adowe, upodobniaj�ce ten typ oczu wyst�puj�cy u wolno �yj�cych wie-loszczet�w i g�owonog�w do oczu kr�gowc�w. U stawonog�w istniej� oczy proste, pojedyncze, zwane przyoczkami (podobne do oczu jamowych, lecz wyposa�one w specyficzny dla tej grupy zwierz�t aparat do za�amywania �wiat�a), b�d� tzw. oczy z�o�one albo obie te formy narz�d�w wzrokowych razem. Oczy z�o�one sk�adaj� si� z wielu pojedynczych oczek, nosz�cych tu nazw� o-matidii, z kt�rych ka�de -daje obraz jedynie ma�ego wycinka pola widzenia. Tego rodzaju widzenie nazywa si� mozaikowym. [T.S.] , znaczenie bezkr�gowc�w dla cz�owieka. Ogromna liczebno�� i zr�nicowanie gatunk�w wynikaj� przede wszystkim z archaiczno�ci bezkr�gowc�w, kt�rych wszystkie najwa�niejsze typy rozwin�y si� ju� w prekambrze, a formy jednokom�rkowe si�gaj� prawdopodobnie czas�w sprzed 2-2,5 mld lat. D�ugi okres dzia�ania podstawowych czynnik�w ewolucji - mutacji i doboru naturalnego - przyczyni� si� nie tylko do powstania zaadaptowanych do bardzo r�norodnych �rodowisk �ycia plan�w zewn�trznej i wewn�trznej budowy, rozmiar�w i tryb�w �ycia, ale tak�e do powstania zachowanych do dzi�, podstawowych typ�w troficznych: fago- i pinocytozy, drapie�nic-twa, paso�ytnictwa i saprofi-tyzmu. Formy, kt�re w toku ewolucji zacz�y wytwarza� twarde, trwa�e elementy strukturalne tworz�ce z�ogi (skorupki otwornic, muszle, koralow�-na itd