Dunin-W�sowicz, Dzieje Stronnictwa Ludowego -w Galicji, Warszawa 1958...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

10 W. J. Ros�, Wincenty Witos, �Slavonic and East European Review", XXV (1946), s. 39-54. " W. J. Ros�, Ignacy Daszy�ski, 1886-1936, �Slavonic and East European Review", XV (1937), s. 445^48. 642 IV. Galicja. Zab�r austriacki (1773-1918) szo�� partii polskich ogranicza�a si� do �agodzenia swoich teoretycznych progra- m�w w celu zapewnienia sobie wzajemnej pomocy. W parlamencie przedstawi- ciele wszystkich organizacji partyjnych tworzyli wsp�lny front w ramach Ko�a Polskiego. Nacjonalizm i populizm by�y w gruncie rzeczy jedynymi dwoma ru- chami, kt�re mia�y w tym czasie jakiekolwiek szans� na odniesienie sukcesu. So- cjalizm budzi� z konieczno�ci mniejsze zainteresowanie, czego dowodem jest apo- kryficzna historyjka o pewnym polskim socjali�cie z Warszawy, kt�rego na grani- cy galicyjskiej zatrzyma� patrol policyjny. Gdy oficer zapyta� dzia�acza, czym wed�ug niego jest socjalizm, ten odpowiedzia�: �Walk� robotnik�w z kapita�em", na co otrzyma� niezr�wnan� odpowied�: �Wobec tego mo�e pan przej�� na teren Galicji, poniewa� nie mamy tu ani robotnik�w, ani kapita�u"12. Osi�gni�cia galicyjskich Polak�w w dziedzinie kultury i o�wiaty nie wyma- gaj� reklamy. Stary Uniwersytet Jagiello�ski na nowo powr�ci� do �ycia. Podob- nie jak uniwersytet we Lwowie i Politechnika Lwowska, refundowana w 1877, zyska� sobie �wiatow� s�aw�. Jego Wydzia� Historii pod kierunkiem Szujskiego i Dobrzy�skiego, Wydzia� Medycyny pod kierunkiem J�zefa Dietla i Wydzia� Fi- zyki pod kierunkiem Z. F. Wr�blewskiego i K. Olszewskiego - wnios�y wybitny wk�ad w rozw�j swoich dyscyplin. Akademia Umiej�tno�ci, ze swoimi pi�cioma oddzia�ami, reprezentuj�cymi r�ne nauki, nawi�za�a wa�ne kontakty mi�dzyna- rodowe, staj�c si� zacz�tkiem wsp�czesnej Polskiej Akademii Nauk13. Towarzy- stwa naukowe, biblioteki, muzea, wydawnictwa, ksi�garnie, teatry, kawiarnie oraz czasopisma i dzienniki Lwowa i Krakowa stwarza�y rynek intelektualny, kt�ry si�- ga� poza granice trzech imperi�w. Lw�w by� siedzib� Ossolineum, instytucji za�o- �onej w 1817 r. przez J�zefa Maksymiliana Ossoli�skiego (1748-1826) dla pro- pagowania polskiej sztuki i nauki. Miasto sta�o si� te� miejscem narodzin w 1886 Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz najstarszego polskiego czasopisma z tej dziedziny, �Kwartalnika Historycznego". Krak�w by� siedzib� Muzeum Czar- toryskich, kt�re w 1876 r. otwar�o podwoje dzi�ki hojno�ci syna ksi�cia Adama Jerzego, ksi�cia W�adys�awa Czartoryskiego (1828-94). Da�o ono pomieszczenie galerii sztuki, bibliotece i archiwum. S�ynny Stary Teatr w Krakowie wystawi� wiele sztuk z klasycznego repertuaru polskiego, pe�ni�c rol� patrona �z�otego wie- ku" polskiego dramatu. Zar�wno w Krakowie, jak i we Lwowie istnia�y du�e te- atry miejskie wzorowane na Paryskiej Operze. M�wi�c o kawiarniach, kt�re pe�- ni�y rol� klub�w intelektualnych, nie spos�b nie wspomnie� o wa�kiej roli dysku- sji i spor�w, jakie rozbrzmiewa�y w zadymionych salach krakowskiej Jamy Michalikowej czy lwowskiej Szkockiej. W wyniku korzystnych warunk�w poli- tycznych liczba ksi��ek i czasopism wydawanych w Galicji przekracza�a liczb� wydawnictw, jakie ukazywa�y si� ��cznie w zaborach rosyjskim i pruskim. Spo- 12 Przypisywane namiestnikowi Sanguszee. S. Grodziski, W kr�lestwie Galicji i Lodomerii, op. cit., s. 265. 13 J. Hulewicz, Polska Akademia Umiej�tno�ci 1873-1948: Zarys dziej�w, Krak�w 1948. 643 Tom II. l. Polska zniszczona i odbudowana (1795-1945) �r�d bogatego wachlarza osobowo�ci, dzi�ki kt�rym polskie �ycie kulturalne utrzy- mywa�o si� u szczytu rozwoju, nie�atwo wybra� kilka zaledwie typowych przy- k�ad�w. Galicja wyda�a wielu wspania�ych ekscentryk�w, ale i wielu zas�u�onych pedant�w. Pod pewnymi wzgl�dami na czo�o wybija� si� �wiat teatru - we wczes- nym okresie dzi�ki komediom Aleksandra Fredry (1793-1876), p�niej za spra- w� Stanis�awa Wyspia�skiego. Ale postaciami najwybitniejszymi byli chyba owi niezwykle utalentowani i wszechstronni ludzie, kt�rzy z nies�abn�c� b�yskotliwo- �ci� przerzucali si� od jednego rodzaju tw�rczo�ci do drugiego. Jednym z nich by� Tadeusz Boy-�ele�ski (1874-1941), lekarz z zawodu, autor niezwykle popular- nej monografii historycznej Marysie�ka Sobieska, jeden ze sta�ych autor�w kra- kowskiego kabaretu. W charakterze niejako dzia�alno�ci ubocznej dokona� samo- dzielnie jednego z najwi�kszych dzie� w anna�ach polskiej kultury, przek�adaj�c na j�zyk polski pe�ny zestaw francuskiej klasyki, licz�cy przesz�o sto tom�w14. Inn� postaci� podobnego pokroju by� profesor Karol Estreicher (1827-1908), dy- rektor Biblioteki Jagiello�skiej, kt�ry dzieli� sw�j czas mi�dzy krytyk� literack� i prac� nad epokow� Bibliografi� polsk� w 22 tomach. Wypada te� w tym miej- scu wymieni� Wilhelma Feldmana (1868-1919), kt�ry by� w �yciu politycznym socjalist�, �ydowskim asymilacjonist�, a podczas wojny �wiatowej - pos�em w Ber- linie z ramienia Legion�w Pi�sudskiego. Jego popularny zarys Wsp�czesna lite- ratura polska (wyd. l, pt. Pi�miennictwo polskie ostatnich lat dwudziestu, 1902) oraz specjalistyczne Dzieje polskiej my�li politycznej w okresie porozbiorowym (1914-20) szybko zdoby�y sobie pozycj� standardowych dzie�. Znajdowa� r�w- nie� czas na propagand� polityczn�, pisanie powie�ci i krytyk� literack�: jako krytyk Feldman by� przeciwnikiem opozycji wyst�puj�cej przeciwko M�odej Polsce. Na koniec nale�y wspomnie� jeszcze o Michale Bobrzy�skim, historyku, pedagogu i namiestniku Galicji. Ukrai�ski ruch narodowy by� pod wieloma wzgl�dami bardziej zaawanso- wany w Galicji ni� po przeciwnej stronie granicy, na terenie Rosji, chocia� przez d�ugi czas nie zgadza� si� na przyj�cie etykiety �ukrai�ski". Wcze�niejsze ni� w Ro- sji uw�aszczenie ch�op�w i pe�na spokoju ducha postawa w�adz austriackich umo�- liwi�y sta�y rozw�j ruchu narodowego na przestrzeni drugiej po�owy XIX wieku. Ko�ci� unicki nie cierpia� w Galicji takich prze�ladowa�, jakie musia� znosi� w Ro- sji, m�g� si� zatem zajmowa� organizowaniem szkolnictwa podstawowego w j�- zyku ruskim