Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
i fr. Nastêpnie ksiêgarniê przeniesiono w AL Jerozolimskie 29 (póŸniej 15). Przez d³ugie lata ksiêgarnia L. zwi¹zana by³a z dzia³aczami ruchu oœwiatowego i stanowi³a punkt zaopatrzenia w podrêczniki, ksi¹¿ki i broszury dla kó³ek oœwiatowych, i samokszta³ceniowych. Z tego powodu mia³a L. liczne zatargi z policj¹ carsk¹ (m. in. w 1905 L. i jej dwie pracownice oskar¿one zosta³y o kolporta¿ niedozwolonych wydawnictw i powi¹zania z dzia³aczami rewolucyjnymi). Od 1899 L. wydawa³a sporadycznie ksi¹¿ki dla dzieci i m³odzie¿y, broszury z dziedziny przyrody, kszta³cenia i dokszta³cania, a nawet nuty (47 poz. do 1914). W 1917 wznowi³a dzia³alnoœæ wydawnicz¹ i podjê³a m. in. wydawanie podrêczników szkolnych, ksi¹¿ek dla nauczycieli, serii broszur harcerskich oraz podrêczników i broszur z zakresu elektrotechniki (dalszych 58 poz.). Równie¿ ksiêgarnia L. przestawi³a siê w okresie miêdzywojennym pocz¹tkowo na ksiêgarniê szkolno-pedagogiczn¹, a nastêpnie specjalizowa³a siê w dziedzinie wydawnictw z elektrotechniki posiadaj¹c sk³ady g³ówne obcych wydawnictw z tego dzia³u. L. bra³a udzia³ w pracach organizacyjnych zawo-¦dowo-ksiêgarskich i m. in. by³a jedn¹ z za³o¿ycieli Zwi¹zku Ksiêgarzy Polskich. Po jej œmierci ksiêgarniê •objê³a córka Bronis³awa Manicka wraz z synem Konradem. W 1943 zostali oni aresztowani przez Gestapo, ksiêgarnia zaœ jako punkt dzia³alnoœci konspiracyjnej zamkniêta. Konrad H. zosta³ rozstrzelany w 1943, Bronis³awa H. zmar³a w Oœwiêcimiu w 1944. Resztki ksi¹¿ek i wydawnictw ksiêgarni L. spali³y siê w czasie powstania warszawskiego. LISOWSKIJ Niko³aj Michaj³owicz (1854-1920), znakomity bibliograf ros., pierwszy w Rosji wyk³adowca ksiêgoznawstwa na uniwersytetach w Moskwie i Petersburgu, autor prac z zakresu teorii bibliografii, ksiêgoznawstwa oraz statystyki wydawnictw. By³ aktywnym propagatorem idei za³o¿enia w Rosji tow. bibliograficznego. Czasop. redagowane przez L., „Rossijskaja Bibliografi-ja" i „Bibliograf", odegra³y du¿¹ rolê w d¹¿eniu do zjednoczenia ros. ruchu bibliograficznego, ifcie³o L. Russkaja pie-riodiczeskaja pieczat' 1703-1900 (Petersburg 1915) jest jedn¹ z najlepszych ros. bibliogr. tego okresu. J.W. Fiodorow: N.M. 1953. LIST ODPUSTOWY (³ac. litterae indulgentia-rum), jednokartkowy, póŸniej jednostronny druk zawieraj¹cy formu³ê odpuszczenia kary doczesnej po spowiedzi. L.o. by³y wydawane przez biskupów lub legatów papie- skich jako zachêta do ofiar na rzecz Koœcio³a, np. przy budowie œwi¹tyni, misjach itp. Najwiêksz¹ rolê w historii drukarstwa odegra³y L.o. tureckie, propaguj¹ce udzia³ w wojnie z Turkami, wydawane g³ównie w 1. 80-tych XV w., a tak¿e na pocz¹tku XVI w. Do tureckich nale¿¹ równie¿ tzw. L.o. mogunckie, najwczeœniejsze drukowane. Wyt³oczono je na pergaminie w 1454 czcionk¹, której u¿yto do druku Biblii 42-wierszowej (list 30-wierszowy, szeœæ wydañ) i Biblii 36-wierszowej (list 31-wierszowy, siedem wydañ). —W Polsce pierwszy L.o. zosta³ wydrukowany w oficynie J. *Hallera w 1508. LIST PASTERSKI, pismo bpa skierowane do duchowieñstwa (przewa¿nie w j. ³ac, episto³a pastoralis) lub do wszystkich wiernych (w j. narodowych) wydawane regularnie np. w okresie Wielkiego Postu albo w wyj¹tkowo wa¿nych okolicznoœciach, jak w czasie wojny, przy wyjaœnianiu aktualnych problemów itp. L.p. pocz¹tkowo tylko rêkopiœmienny, od w. XVI czêœciej ukazywa³ siê drukiem. — W Polsce drukowany L.p. rozpowszechni³ siê g³ównie w XVIII w. LIST UMOWNY, skrócona postaæ *urnowy wydawniczej, okreœlaj¹ca tytu³ dzie³a, jego objêtoœæ, termin dostarczenia tekstu, wysokoœæ i warunki wyp³aty honorarium oraz zawieraj¹ca zwiêz³¹ formu³ê identyfikuj¹c¹ L.u. z tzw. umow¹ wzorcow¹. LIST ¯ELAZNY (³ac. salvus conductus = bezpieczne przejœcie) albo glejt (z niem. Geleite = eskorta), w œredniowieczu dokument ochronny wydawany przez w³adcê lub w³adze s¹dowe dla zapewnienia bezpiecznego przejazdu lub te¿ pobytu na okreœlonym terytorium. Dokument taki wydawano przestêpcy lub d³u¿nikowi, wstrzymuj¹c przez to rozpatrzenie sprawy do okreœlonego terminu lub zawieszaj¹c wykonanie wyroków s¹dowych. Zob. te¿ Dokument rêkopiœmienny. LISTY YORUBA zob. PISMO — Znaki symboliczne. LITERNICTWO, w historii rozwoju pisma jedna z najdawniejszych sztuk u¿ytkowych cywilizacji. Pod wp³ywem uczonych i mistrzów piêknego pisma rozwinê³o siê, przez *inskrypcje i *kaligrafiê, w rozleg³¹ dziedzinê obejmuj¹c¹ projektowanie i u¿ytkowanie pisma. L. wspó³czesne stosowane jest g³ównie na dwóch obszernych p³aszczyznach: artystycznej (studia w akademiach sztuk piêknych, pisma drukarskie, informacja masowa) i rzemieœlniczej (kaligrafia, szyldy, wystawiennictwo sklepowe itp.). L. i rozwój pisma narzêdziowego i konstruowanego wkraczaj¹ dzisiaj w ka¿d¹ dziedzinê ¿ycia. Rozwój œrodków 1403 1404 informacji drukowanej, typografii i typowizji wywo³a³ olbrzymie zapotrzebowanie liternicze. Nowoczesne formy wi¹¿¹ siê z coraz to nowymi konstrukcjami serwomechanizmów i automatów samoczytaj¹cych. Dawnym L. zajmuj¹ siê paleografowie, epigraficy i archiwiœci studiuj¹cy dokumenty za pomoc¹ neograf ii i epistolograf ii. Du¿e znaczenie ma znajomoœæ L. w sfragistyce. Pod koniec ubieg³ego wieku na Zachodzie do wyodrêbnienia siê L. narzêdziowego jako nauki pisma z ogólnie pojêtej kaligrafii przyczynili siê: W. *Morris, który zapocz¹tkowa³ ang. odrodzenie sztuk dekoracyjnych w drukarni Kelmscott Press i Doves Press, oraz wybitny liternik E. *Johnston, twórca nowoczesnej formy pism klasycznych i œredniowiecznych. W nowatorskim ruchu kszta³towania siê metod nauki L. bra³ równie¿ udzia³ wiedeñski uczony Rudolf Larisch (1856-1934), który poza badaniem starych pism szerzy³ wiedzê o stosowaniu pism narzêdziowych. Prowadzi³ on studium pisma w szkole przemys³u artystycznego, które w przeciwstawieniu do metody ang. polega³o na sposobie THE TRAGEDyOF hAM PRINCE OF DENMARIC Dip Ok³adka ksi¹¿ki wykonana literami rysowanymi LITERY PLASTYCZNE indywidualnego ujmowania kszta³tu litery przy u¿yciu narzêdzi pisarskich, zarówno historycznych, jak i ró¿nych odmian piór metalowych szerokich. Metodê swoj¹ uj¹³ Larisch w kilku pracach, a najdostêpniej w podrêczniku pt. Der Unterricht in ornamentaler Schrift, t³um. na j. poi. przez Tadeusza Noskowskiego. Szczególnie liczni byli liternicy niem., zwi¹zani z szeroko rozga³êzionym i stoj¹cym na wysokim poziomie przemys³em drukarskim w Niemczech