Takie s� szczeg�owe tre�ci rozdzia��w...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Autor ponownie wraca do kwestii og�lniejszych i przytacza cytaty potwierdzaj�ce, �e dusza ka�dego zmar�ego odnosi najwi�kszy po�ytek z modlitw, ofiar i ja�mu�n74 sk�adanych w jej intencji; wed�ug przeciwnego pogl�du wcale tak nie jest. Na tak� liczb� rozdzia��w Gobar podzieli� sw� prac� i tak� w niej zastali�my. 233 Przeczytali�my ksi��k� maj�c� za autora �w. Germana1, kt�ry, po wyborze w Cyzyku, piastowa� godno�� biskupa Konstantynopola. Ksi��ka nosi tytu� Wynagradzaj�cy, czyli Sprawiedliwy;2 znaczy�oby to tyle, co [292a] O sprawiedliwej zap�acie dla ludzi wed�ug ich uczynk�w za �ycia. sz�c ca�kowit� wolno�� jednostki ludzkiej; wzmiankowani w Apokalipsie �w. Jana (2,6 i 15), przez Ireneusza (Advenus haereses I 26,3) i Euzebiusza (dz. cyt. III 29,1); por. J. Dani�lou, H.I. Marrou Historia Ko�cio�a, Warszawa 1984 t. I, s. 62. 67 Por. Cod. 121 [94a]. 68 Patrz Cod. 106 przy p. 1. 69 Grzegorz Teolog (z Nazjanzu) - patrz Cod. 40 przyp. 13. 70 Teotekn (gr. The�teknos) - ucze� Orygenesa, ok. 260 r. byt biskupem Cezarei Palesty�skiej, wzmiankowany przez Euzebiusza (Historia Ko�cio�a VII 14), bra� udzia� w synodzie w Antiochii (261 r.). 71 Aleksander z Jerozolimy - biskup i m�czennik (zm. ok. 251 r.) go�ci� u siebie Orygenesa (patrz Euzebiusz, dz. cyt., VI 14,8-9; VI 39,2-3; por. SWP, s. 21-22). 72 �wi�te Miasta - Jerozolima (gr. ta Hierosolyma - liczba mnoga). 73 Montani�ci - sekta religijna ppwsta�a w po�owie II w., za�o�ona przez Montana z Artabanu we Frygii, kt�ry uwa�a� si� za wys�annika Ducha �wi�tego i g�osi� maj�ce niebawem nast�pi� powt�rne przyj�cie Chrystusa; rzecznik �cis�ej ascezy (por. Beck, s. 122; J. Dani�lou, H.I. Marrou, dz. cyt., t. I. s. 92 n.). 74 Por. Druga Ksi�ga Machabejska 12,38-45. 170 Taki w�a�nie temat zapowiada ta polemiczna ksi��ka, aby ukaza�, �e zar�wno my�li Grzegorza z Nyssy3, jak i jego pisma s� wolne od jakiegokolwiek b��du orygenizmu. A tymi, dla kt�rych jest droga niedorzeczna my�l apokatastazy4 szatan�w i istnie� ludzkich skazanych na wieczn� kar�, s� w�a�nie oni, poniewa� znaj� Grzegorza jako wysoce wykszta�conego i jako autora ogromnej liczby pism; widz� te� jego wspania�� koncepcj� prawdziwej wiary rozpowszechnion� w�r�d ludzi, kt�rzy do jego pe�nych �wiat�a i zbawiennych s��w do��czaj� ciemne i poronione majaki senne Orygenesa. Robi� to z my�l�, by sw� szale�cz� herezj� podrzuci� cichaczem temu m�owi, znanemu powszechnie z cnoty i ogromnej wiedzy. Dlatego przez obce wstawki b�d� usilne wypaczanie s�usznych my�li usi�owali oni sfa�szowa� wiele jego pism bez skazy. Przeciw takim ludziom German, szermierz prawdziwej wiary, skierowa� ostry miecz prawdy; cios miecza sprawi�, �e wrogowie padli trupem, i uczyni� zwyci�zc� i przyw�dc� tego, na kt�rego heretycka kohorta gotowa�a zasadzki i wobec kt�rego post�powa�a fa�szywie. Autor mniejszego traktatu jest bez skazy, pisze jasno, celnie u�ywa wyraz�w w znaczeniu przeno�nym, nadaje smak swemu stylowi i nie popada w ch�odn� sztuczno��. Do tematu podchodzi solidnie, �ywo prowadzi ca�e dysputy, nie wplata w nie niczego niepotrzebnego z zewn�trz, ani te� nie pomija niczego, co by trzeba by�o koniecznie powiedzie� - czy to w przeprowadzaniu dowod�w, czy w rozumowaniach, czy wreszcie w argumentacjach. Autor jest jakby trwa�ym wzorem i stanowi pi�kny, godny na�ladowania przyk�ad dla ka�dego, kto chce pisa� prace jasne, przyjemne i o skutecznej sile przekonywania i kto bardziej ceni nauczanie z natchnienia Ducha ni� popisywanie si� swoj� wiedz�. Najpierw wi�c autor gani doktryn� heretyck�, kt�ra opowiada niewiarygodne brednie o apokatastazie szatan�w w ich dawnych kszta�tach i ludzi zmar�ych w grzechach oraz o ich powrocie do ch�ru sprawiedliwych po poniesieniu jakich� ograniczonych kar. Zbija ten bezbo�ny pogl�d za pomoc� przede wszystkim s��w Pa�skich [292b], nast�pnie na podstawie �wiadectw apostolskich; do��cza do nich r�wnie� �wiadectwa prorocze, kt�re ukazuj� w spos�b oczywisty, �e jak niewy- 1 �w. German I - metropolita Cyzyku, patriarcha Konstantynopola (715-730), uczestnik trzeciego Soboru Konstantynopolita�skiego (712 r.), na kt�rym broni� monotelet�w, p�niej pot�pi� ich, podobnie jak obrazoburc�w; popad� w konflikt z cesarzem Leonem III w sporze o kult ikon (zosta� zrehabilitowany na II Soborze Nicejskim w 787 r.), autor wielu zachowanych pism dogmatycznych, list�w, homilii, hymn�w religijnych i prawdopodobnie Historii ko�cielnej i mistycznej kontemplacji (wyd. PG XCIII, kol. 384-453); SWP, s. 167-168, Beck, s. 473-175. 2 Ksi��ka nie zachowa�a si�. 3 Patrz Cod. 6 przyp. 1. 4 Apokatastaza (gr. apokatastasis) - odnowienie �wiata materialnego i zbawienie ludzi g�oszone przez gnostyk�w; Orygenes po��czy� apokatastaz� z teori� preegzystencji duszy; ludzie mog� si� pojedna� z Bogiem drog� pokuty i oczyszczenia z grzech�w; my�l uczestnictwa szatan�w w ko�cowej apokatastazie nie pochodzi�a od Orygenesa, co potwierdzi� r�wnie� German (patrz H. Hryniewicz, Apokatastaza; EK, t. I, kol. 756). 171 s�owione szcz�cie ludzi sprawiedliwych trwa wiecznie, tak te� i kara ponoszona przez grzesznik�w trwa bez ko�ca i nie ma na i� �adnego �rodka zaradczego. Nie tylko za pomoc� om�wionych wy�ej tekst�w autor obala t� cudaczn� i bezczeln� herezj�, lecz tak�e pos�uguje si� tu cytatami z pism innych �wi�tych pisarzy i (co wi�cej) s�owami samej herezji, na kt�re, jak na adwokata, powo�ywa�a si� ona w z�ej my�li. Tak wi�c za po�rednictwem tych wszystkich �wi�tych s��w autor niszczy w spos�b oczywisty owo mityczne bajanie, chorobotw�rcze i �mierciono�ne dla dusz ca�ego ch�ru Ko�cio�a, a z drugiej strony wzmacnia i s�awi pogl�dy prawdziwej wiary, kt�ra nie przeciwstawia si� z�u i nienawidzi wyst�pnych ludzi