W 1927 r...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

zacz�o wychodzi� czasopismo mniejszo�ci narodowych zasiadaj�cych w Sejmie i Senacie � �Natio". W komitecie wydawniczym klub bia�oruski reprezentowa� F. Jaremicz. Wydawane ono by�o w 4 j�zykach: polskim, francuskim, niemieckim i angielskim. Prezentowa�o na swoich �amach stanowisko mniejszo�ci narodowych w kwestiach ich po�o�enia w Polsce. W�r�d bia�oruskich parlamentarzyst�w I kadencji dosz�o do polaryzacji ideologicznej prowadz�cej do rozbicia BKP i wy�onienia si� z niego klubu BWRH. Zasz�y te� znaczne zmiany personalne. Na skutek uniewa�nienia mandatu pod zarzutem nieposiadania polskiego obywatelstwa 23 czerwca 1927 r. W. Kalinowski przesta� by� pos�em. S. Baran�w zosta� aresztowany 9 czerwca 1923 r. i do 1927 r. siedzia� w wi�zieniu � 28 stycznia uznano jego mandat za wygas�y. Sz. Jakowiuk, w obawie o podobny los uciek� na Litw� i na podstawie nieobecno�ci na 16 posiedzeniach (od 4 stycznia 1924 r.), zgodnie z regulaminem Sejmu, 15 maja 1925 r. wygas� jego mandat43. 29 maja 1925 r. zrzek� si� mandatu poselskiego M. Kochanowicz44. W zwi�zku z istniej�c� w my�l ordynacji wyborczej instytucj� zast�pcy pos�a na miejsce opr�nionych mandat�w weszli: 13 lipca 1923 r. Pawe� Wo�oszyn na miejsce M. Kalinowskiego, 12 stycznia 1926 r. Jerzy Sobolewski � na miejsce M. Kocha-nowicza. Aresztowanie w styczniu 1927 r. i wydanie przez Sejm s�dom pos��w B. Taraszkiewicza, P. Wo�oszyna, Sz. Rak-Michaj�owskiego, P. Miot�y zmniejszy�o ilo�� Bia�orusin�w w Sejmie do 5. W 1927 r. po rozwi�zaniu klubu Niezale�nej Partii Ch�opskiej pos�owie W�odzimierz Szakun i Antoni Szapiel zg�osili akces do Klubu Bia�oruskiego45. W. Bohdanowicz, Bie�aruski Pasolski Klub i jaho praca u Sojmie i Senacie u 1922 � 1927 �Sialanskaja Niwa", nr 16 (163), z dn. 15.02.1928 r., s. 2. 43Sprawozdania.., 209 pos., 15.05.1925 r., �am 35. 44Tam�e, 212 pos., 29.05.1925 r., �am 3. 45 �Przegl�d Wile�ski", 1927, nr 15. 132 W parlamencie Bia�orusini wsp�pracowali z klubami innych mniejszo�ci narodowych, zw�aszcza z ukrai�skim. W stosunku do ugrupowa� lewicowych w pocz�tkowym okresie B. Taraszkiewicz m�wi�, �e �stosunek polskiej lewicy do pos��w bia�oruskich, jakkolwiek oficjalnie przyjazny, w gruncie rzeczy jest nieszczery"46. Od 1925 r. wsp�lnie z Klubem Bia�oruskim, wzgl�dnie BWHR interpelacje i wnioski sk�ada�y kluby: Niezale�nej Partii Ch�opskiej i Komunistycznej Frakcji Poselskiej . Wyj�tkowo wrogo do Bia�orusin�w nastawiony by� klub Zwi�zku Ludowo-Narodo-wego, wyst�puj�c o uniewa�nienie mandat�w i o wydanie pos��w s�dom. Mi�dzy Bia�orusinami, pomimo r�nic i tar� ideologicznych, nie by�o wrogich stosunk�w. �Klub (bia�oruski � H.G.) by� bardzo ostro�ny w krytyce Hromady d��c do zachowania z ni� dobrych stosunk�w. (...) Z pos�ami hromadowcami by�y niez�e, je�li nie powiedzie� � dobre stosunki. Z Taraszk�ewiczem cz�sto po kole�e�sku rozmawiali�my. Wo�oszyn powierza� mi partyjne tajemnice, a z Sobolewskim � przyja�nili�my si�. Inaczej by�o w terenie, a szczeg�lnie w prasie" . Ostro zwalcza�a bia�oruskich przedstawicieli w parlamencie grupa bia�oruskich polonofili Paw�a Ale-ksiuka i Arseniusza Pawlukiewicza w gazetach �Bie�aruskaje S�owa" i �Bie�aruskaja Chata". Byli oni zwolennikami J. Pi�sudskiego i poparli zamach majowy. Natomiast pos�owie bia�oruscy pot�pili, domagaj�c si� rozwi�zania Sejmu i wotum nieufno�ci dla rz�du J. Pi�sudskiego. Bia�oruscy senatorzy w latach 1922 � 1927, podobnie jak pos�owie nie mogli odgrywa� decyduj�cej roli w Senacie. Pozycja Senatu w systemie politycznym nie posiada�a wi�kszego znaczenia. W. Bohdanowicz przemawia� na posiedzeniach Senatu (5 razy) w dyskusji nad ustawami bud�etowymi, zwracaj�c uwag� na nier�wne traktowanie cerkwi prawos�awnej i Bia�orusin�w-katolik�w. A. Nazarewski zabiera� g�os w dyskusji nad bud�etem Ministerstwa Spraw Wewn�trznych. A. W�asow, kt�ry wszed� do Senatu z listy pa�stwowej Bloku Mniejszo�ci Narodowych 16 marca 1923 r., nie zabiera� g�osu na posiedzeniach Senatu. Bia�oruscy senatorzy wyst�powali te� z interpelacjami do Prezesa Rady Ministr�w, Ministra Spraw Wewn�trznych, Ministra Sprawiedliwo�ci w sprawach nadu�y� polskiej administracji na kresach i zn�cania si� nad ludno�ci� bia�orusk�. 28 listopada 1927 r. Prezydent rozwi�za� Sejm i Senat. Nowe wybory odby�y si� 4 marca 1928 r. do Sejmu i 11 marca 1928 r. � do Senatu. Kampania wyborcza rozpocz�a si� jeszcze przed ko�cem I kadencji. 27 i 28 listopada 1927 r. odby�a si� narada 11 przedstawicieli Ukrai�c�w, �yd�w, Bia�orusin�w, Niemc�w i Litwin�w, na kt�rej uchwalono utworzenie wsp�lnego bloku w wyborach do Sejmu i Senatu49. Centralny Komitet Wyborczy Bloku Mniejszo�ci Narodowych CKWBMN) wyda� 22 stycznia 1928 r. odezw� do oddawania g�os�w w wyborach na kandydat�w Bloku: 46 Kr�tki zarys..., s. 223. Pos�owie rewolucyjni w Sejmie (lata 1920 � 1935). Wyb�r przem�wie�, interpelacji i wniosk�w, Warszawa 1961, s. 550-552, 561-564, 609-611, 615-616. 48, 49 W. Rahula, Uspaminy..., s. 61. Mniejszo�ci narodowe w wyborach do Sejmu i Senatu w 1928 r., Warszawa 1928, s. 61. 133 f �Obecnie, gdy znowu stajemy do wybor�w wznawiamy nasz techniczny sojusz wyborczy i wzywamy nasze masy ludowe do g�osowania na list� wszystkich narodowo�ci niepolskich, walcz�cych o swe prawa narodowe i obywatelskie. (...) Og�lnie po�o�enie naszych narodowo�ci nie o wiele si� zmieni�o od chwili zawarcia po raz pierwszy sojuszu wyborczego. Zasadnicze postulaty nasze nie zosta�y uwzgl�dnione. Walka o nale�ne nam prawa nie mo�e by� tedy przerwana. (...) My walczymy o r�wno�� bezwgl�dn� wszystkich obywateli w pa�stwie. My d��ymy do usuni�cia wszelkiego ucisku narodowo�ciowego" . W sk�ad CKWBMN weszli Bia�orusini: Wiaczes�aw Bohdanowicz, Fabjan Jaremicz i Jan Po�niak. Spo�ecze�stwo polskie w fakcie powstania CKWBMN upatrywa�o pr�b� wytworzenia si�y politycznej os�abiaj�cej wewn�trzn� spoisto�� pa�stwa51. Spo�ecze�stwo bia�oruskie po rozgromieniu Hromady charakteryzowa�a znaczna polaryzacja pogl�d�w i opcji politycznych. 28 grudnia 1928 r. w Wilnie odby� si� Bia�oruski Zjazd Wyborczy, kt�ry podtrzyma� ide� Bloku Mniejszo�ci Narodowych. Uczestniczyli w nim przedstawiciele Bia�oruskiej Chrze�cija�skiej Demokracji, Zwi�zku W�o�cia�skiego i Prawos�awnego Zjednoczenia Demokratycznego. W sk�ad Bia�oruskiego Zjednoczonego Komitetu Wyborczego weszli: Pawe� Karuzo, Jan Po�niak, Albin Stepowicz (Bia�oruska Chrze�cija�ska Demokracja � BChD), Fabjan Jaremicz, Bazyli Rahula, Bronis�aw Turonek, Janka Kunicki (Zwi�zek W�o�cia�ski � ZW), Wiaczes�aw Bohdanowicz, �ukasz Ho�ad (Prawos�awne Zjednoczenie Demokratyczne � PZD) i Jerzy Sobolewski (bezpartyjny)"2. Zjazd w swojej rezolucji nawo�ywa� ca�e spo�ecze�stwo bia�oruskie i pozosta�e partie bia�oruskie zjednoczy� si� wok� Bia�oruskiego Centralnego Zjednoczonego Komitetu Wyborczego BCZKW) i i�� na wybory do Sejmu i Senatu z jedn� wsp�ln� list� Bloku Mniejszo�ci Narodowych