W szczeg�lno�ci wsp�ubieganie si� o s�aw� sk�ania do otaczania czci� staro�ytno�ci...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Ludzie bowiem wsp�zawodnicz� z �yj�cymi, nie za� ze zmar�ymi; i tym przypisuj� wi�cej ni� nale�y, by m�c przy�mi� s�aw� �yj�cych. Pragnienie wygodnego �ycia i zadowolenia zmys�owego sk�ania ludzi do tego, i�by okazywa� pos�uch istniej�cej w�adzy. �ywi�c bowiem takie pragnienia, cz�owiek rezygnuje z tej obrony, jak� mog�aby mu da� w�asna pilno�� i praca. Do tego pos�usze�stwa sk�ania te� obawa �mierci i ran, z tej samej racji. Przeciwnie, ludzie biedni a dzielni, niezadowoleni ze swoich warunk�w obecnych, jak r�wnie� wszyscy ludzie, kt�rzy maj� ambicj�, by dowodzi� wojskiem, sk�onni s� podtrzymywa� te przy czyny, kt�re prowadz� do wojny, i rozbudza� zamieszki i bunty. S�aw� wojskow� mo�na bowiem osi�gn�� tylko na wojnie; i nie ma te� nadziei, a�eby naprawi� z�� gr� inaczej, ni� na nowo tasuj�c karty. Pragnienie wiedzy i umiej�tno�ci pokojowych sk�ania ludzi do tego, by dawa� pos�uch istniej�cej w�adzy. Takie bowiem pragnienie zawiera w sobie pragnienie wytchnienia i co za tym idzie, pragnienie obrony, kt�r� by dawa�a jaka� inna moc ni� w�asna. Pragnienie s�awy usposabia do czyn�w godnych pochwa�y, do takich, jakie podobaj� si� tym ludziom, kt�rych s�d sobie cenimy; gardzimy bowiem pochwa�ami tych ludzi, kt�rymi gardzimy. Pragnienie s�awy po �mierci usposabia tak samo. I chocia� po �mierci nie doznaje si� zadowolenia z pochwa�, jakie nam daj� na ziemi, jako �e to s� rado�ci, kt�re albo zostaj� poch�o ni�te przez nieopisane rado�ci nieba, albo gasn� i znikaj� w nieopisanych m�kach piek�a, to przecie� nie jest pr�na taka s�awa. Albowiem ludzie znajduj� w niej zadowolenie teraz, przedstawiaj�c j� sobie w przysz �o�ci i wyobra�aj�c sobie korzy��, jaka przez to mo�e sp�yn�� na ich potomstwo. Tego nie widz� wpraw dzie tpraz, lecz sobie przedstawiaj� w wyobra�ni; 1,11Sposoby bycia87 a ka�da rzecz, kt�ra jest przyjemna w doznaniu zmys�owym, jest r�wnie� przyjemna, przedstawiona w wyobra�ni. Otrzyma� od kogo�, komu w rozumieniu naszym jeste�my r�wni, wi�ksze dobrodziejstwa, ni� mo�na mie� nadziej� odwzajemni�, to usposabia do udanej przychylno�ci, w istocie rzeczy za� do tajonej nienawi�ci; to bowiem stawia cz�owieka w po�o�enie beznadziejnego d�u�nika, kt�ry unika widoku swego wierzyciela, tajemnie �ycz�c mu, i�by si� znalaz� tam, gdzie go ju� nie m�g�by wi�cej zobaczy�. Dobrodziejstwa bowiem zobowi�zuj�; zobowi�zanie za� jest niewol�; a zobowi�zanie, kt�rego nie mo�na wype�ni�, jest niewol� bez ko�ca; a to jest nienawistne dla cz�owieka, kt�ry si� uwa�a za r�wnego drugiemu. Otrzyma� natomiast dobrodziejstwa od cz�o wieka, kt�rego uznajemy za wy�szego od nas, to uspo sabia do przychylno�ci, albowiem tutaj zobowi�zanie nie jest nowym zepchni�ciem ni�ej; i radosne przyj�cie (kt�re ludzie zw� wdzi�czno�ci�) jest takim zaszczytem, uczynionym obdarowuj�cemu, i� og�lnie uznawane jest za odwzajemnienie. R�wnie� dobrodziejstwa, otrzymane od r�wnego czy ni�szego, usposabiaj� do przychylno�ci, p�ki jest nadzieja na odp�at�. W rozumieniu otrzymu j�cego bowiem zobowi�zanie dotyczy pomocy i wza jemnej us�ugi; a st�d powstaje wsp�zawodnictwo o to, kto kogo przewy�szy w obdarowaniu; najbardziej szla chetne to i najbardziej po�yteczne wsp�zawodnictwo, jakie jest mo�liwe, tu bowiem zwyci�zca zadowolony jest ze swego zwyci�stwa, a drugi znajduje sw�j rewan� w tym, �e to zwyci�stwo uznaje. Gdy kto� uczyni innemu cz�owiekowi krzywd� wi�ksz�, ni� mo�e lub got�w jest naprawi�, to jest sk�onny nie nawidzi� poszkodowanego. Musi on bowiem oczekiwa� odp�aty albo przebaczenia, a jedno i drugie jest mu nienawistne. Obawa dzia�ania nieprzyjaznego sk�ania cz�owieka do tego, a�eby uderza� pierwszy i szuka� pomocy u in nych ludzi; nie ma bowiem innej drogi, na kt�rej cz�o wiek m�g�by sobie zabezpieczy� �ycie i wolno��. Nienawi��, wynikaj�ca z. tego, ze trudno /est zrewan�o wa� si� za wielkie dobrodziej stwa Nienawi��, wyp�ywaj� ca ze �wiadcz mo�ci, �e si� zas�uguje na nienawi�� Gotowo�� do zadawa nia krzywd ze strachu . 88Cz�owiek 1,11 Gotowo�� do zadawa nia. krzywd z braku zaufania do w�asnego dowcipu Daremne przedsi� wzi�cia podykto wane pr�no�ci� Ambicja, wyp�ywa j�ca z prze" �wiadczenia o swej sprawno�ci Niezdecy dowanie z powodu przeceniaLudzie, kt�rzy nie zawierzaj� subtelno�ci w�asnego umys�u, maj� w zamieszkach i buntach wi�ksze szans� zwyci�stwa ni� ci, kt�rzy mniemaj�, �e s�. m�drzy lub chytrzy. Ci bowiem lubi� si� radzi�, tamci za� (obawiaj�c si� podst�pu) lubi� uderza� pierwsi. W rozruchach za�, jako �e ludzie s� zawsze wystawieni na walk�, lepsz� taktyk� jest trzyma� si� raz m i wykorzystywa� wszelkie dodatnie strony wsp�lnego dzia�ania, ni� jakakolwiek inna taktyka, jak� mo�e podsun�� subtelno�� w�a snego dowcipu