za: L...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

? a z ? 1 o w, Historia Rosji, Wroc�aw 1969). �mier� satrapy carskiego w niczym nie zmieni�a jednak stosunk�w wewn�trznych panuj�cych w. imperium Romanow�w. Obowi�zuj�cy od 1876 do rewolucji 1917 r. zakaz nauki w j�zyku ojczystym na Ukrainie zawa�y� fatalnie na rozwoju �ycia kulturalnego tego kraju. Stan o�wiaty w Kijowie by� w tym okresie wysoce niezadowalaj�cy mimo 204 pewnego post�pu w tej dziedzinie. W latach 60-ych i 70-ych powsta�y w mie�cie dalsze dwa gimnazja, m�skie i jedno �e�skie, pierwsze szko�y zawodowe, szko�a realna, ale og�lna liczba szk� by�a niewielka. W 1876 r. o�wiata w Kijowie reprezentowana by�a przez uniwersytet, Akademi� Duchown�, Instytut Szlachcianek, Wy�sz� Szko�� e�sk�, trzy gimnazja m�skie i cztery �e�skie, gimnazjum wojskowe, szko�� realn�, junkiersk�, dwie muzyczne, jedno kolegium, progimnazjum m�skie, prawos�awne seminarium duchowne, szko�� zawodow� dla dziewcz�t, szko�� rzemie�lnicz�, felczersk� wojskow�, szko�� rysunk�w i 16 szk� podstawowych. Te ostatnie obj�y nauczaniem tylko cz�� dzieci, tote� w 1897 r. jeszcze prawie. 45% mieszka�c�w Kijowa stanowili analfabeci. Najlepiej stosunkowo rozwija� si� uniwersytet, powi�kszaj�cy systematycznie liczb� swych s�uchaczy. W 1883 r. mia� 1709 student�w, w 1914 � ju� 5000. W 1898 r. powsta�a w Kijowie druga wy�sza, �wiecka uczelnia � Politechnika � kszta�c�ca przed pierwsz� wojn� �wiatow� 1600 s�uchaczy. Znaczniejszy post�p zanotowa�a o�wiata kijowska po rewolucji 1905� 1907 ?., gdy powsta�y nowe gimnazja, szko�y realne, handlowe i inne. W 1914 r. dzia�a�o w Kijowie 188 szk� podstawowych r�nego typu z oko�o 20 tys. uczni�w, 13 gimnazj�w m�skich, 22 �rednie szko�y �e�skie r�nego typu oraz kilka szk� zawodowych. Du�e znaczenie dla miasta mia�o za�o�enie Wy�szej Szko�y Handlowej, maj�cej w 1913 r.' a� 4000 student�w. Dzi�ki rozwojowi o�wiaty na pocz�tku XX w. Kij�w sta� si� jednym z najwi�kszych w Rosji skupisk szk� i powa�nym o�rodkiem naukowym. W uniwersytecie pracowa�o szereg wybitnych uczonych rosyjskich, jak Micha� Avenarius, jeden z pionier�w fizyki eksperymentalnej, Niko�aj Sziller, zajmuj�cy si� fizyk� teoretyczn�, matematyk Wasyl Jermakow, in�ynier kolejowy Aleksander Borodin, biolog Aleksander Kowalewski. Przy uniwersytecie powsta�y towarzystwa nauko- 205 we. Wspomniana ju� Komisja Archeologiczna wydawa�a monumentalne dzie�o Archiw Jugo-Zapadnoj Rossii oraz inne cenne zbiory dokument�w historycznych dotycz�ce dziej�w Kijowa i Ukrainy. W kijowskim oddziale Towarzystwa Geograficznego pracowali wybitni naukowcy: W�odzimierz Antonowicz i W�odzimierz Ikonnikow, geograf Aleksander Lazarewski, autor cennego Opisu Starej Ma�orosji. Na pocz�tku XX w. wysoki poziom na uniwersytecie osi�gn�a matematyka, zw�aszcza dzi�ki pracom Dymitra Grawe, tw�rcy w�asnej szko�y algebraicznej. Wybitnym uczonym na uniwersytecie by� Sergiusz Re-formatski, kt�ry prowadzi� badania w dziedzinie chemii organicznej. Rozwin�y si� te� nauki biologiczne. Najwybitniejszym uczonym na Politechnice by� Eugeniusz Pa-ton, wynalazca metody automatycznego elektrycznego spawania i znany budowniczy most�w. W Kijowie pracowa� tak�e najwybitniejszy historyk ukrai�ski, Micha� Hru-szewski, autor monumentalnej, wielotomowej historii Ukrainy. W �yciu literackim miasta g��wn� rol� odgrywa� �Kijowski Telegraf", na kt�rego �amach publikowali swe utwory pisarze ukrai�scy, zw�aszcza Iwan Neczuj-�ewyc-ki, autor wielu powie�ci i opowiada� zwi�zanych z �yciem Kijowa. R�wnie� tw�rczo�� esi Ukrainki i poety, t�umacza, dzia�acza kulturalnego i teatralnego, Micha�a Staryc-kiego, wi�za�a si� z Kijowem. W mie�cie tym pracowali r�wnie� Borys Hrynczenko, pisarz i j�zykoznawca, autor S�ownika j�zyka ukrai�skiego, oraz Micha� Kociubynski, wybitny pisarz i dzia�acz rewolucyjny. Pisarze ukrai�scy z Kijowa publikowali swoje utwory tak�e na �amach petersburskiej �Osnowy", czytywanej powszechnie na Ukrainie. Po rewolucji 1905�1907 r. literatura ukrai�ska uzyska�a lepsze warunki do rozwoju � w j�zyku ukrai�skim zacz�y ukazywa� si� w Kijowie gazeta �Hromadska Dumka" i czasopismo �Nowa Hromada", publikuj�ce wiele utwor�w rodzimych pisarzy. Rozwin�o si� te� drukarstwo 206 w rodzimym j�zyku. W Kijowie wydawano w�wczas niemal ca�� literatur� ukrai�sk� Ukrainy rosyjskiej, a tak�e znaczn� liczb� utwor�w pisarzy rosyjskich. Wychodzi�y tu r�wnie�, jak wiadomo, ksi��ki i gazety polskie. W Kijowie przebywa� d�u�szy czas wielki pisarz rosyjski Lew To�stoj, tu uczy� si� Konstanty Paustowski. Wa�nym wydarzeniem w �yciu muzycznym miasta by�o wystawienie przez zesp� w�oski pod dyrekcj� F. Bergera oper w�oskich i zachodnioeuropejskich w latach ?863�� 1866. W 1867 r. powsta� w Kijowie rosyjski zesp� operowy. W 1896 r. w teatrze wybuch� gro�ny po�ar, kt�ry strawi� ca�y budynek. W latach 1899�1901 zbudowano nowy gmach teatru dla 1650 widz�w. Projektowa� go znany architekt petersburski W. Szretter. Na scenie teatru wyst�powa�o wielu wybitnych dyrygent�w i solist�w oraz znane zespo�y. Repertuar by� bardzo bogaty, sk�ada�y si� na� opery oraz muzyka rosyjska i europejska. W 1868 r. powsta�a w Kijowie szko�a muzyczna. Propagatorem muzyki ukrai�skiej w mie�cie by� znany kompozytor, tw�rca klasycznej muzyki ukrai�skiej i ch�ru ludowego, Miko�aj �ysenko. Z jego inicjatywy powsta�a w Kijowie pierwsza na Ukrainie szko�a muzyczno-dramatyczna (1904 ?.). Bogate by�o �ycie teatralne Kijowa. W mie�cie wyst�powali/ cz�sto znakomici arty�ci rosyjscy. Szczeg�lnie popularny by� teatr Miko�aja So�owcowa, znakomitego re�ysera i aktora. W 1898 r. zbudowano dla jego potrzeb nowy gmach teatru na 1200 miejsc (dzi� teatr im. I. Franki). Pocz�tek ukrai�skiemu tea%owi narodowemu w Kijowie da� Marek Kropywnycki, dramaturg, aktor i re�yser, kt�ry w 1882 r. wystawi� dramat Szewczenki Nazar Stodo�a. Do rozwoju teatru ukrai�skiego przyczynili si� tak�e: Miko�aj Tobilewicz, ps. Miko�aj Sadowski, wybitny aktor i re�yser, Micha� Starycki, Panas Tobilewicz, ps. Panas Saksaha�ski, r�wnie� aktor i re�yser, oraz Iwan Tobilewicz, ps. Iwan Karpenko Karyj, dramaturg, aktor 207 i re�yser, Maria Za�kowiecka, znakomita aktorka. Pierwszy sta�y teatr ukrai�ski powsta� w Kijowie w 1907 r. z inicjatywy M. Sadowskiego. Wystawia� on r�wnie� ope-??> w tym Halk� Stanis�awa Moniuszki. Na prze�omie XIX i XX w. pojawi�y si� w Kijowie pierwsze kinematografy, daj�ce pocz�tek sztuce filmowej. W Kijowie pracowa�o wielu wybitnych malarzy