- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Drugie, w postaci jedynie mo|no[ci biernej, mianowicie |eby z przed istniejcej materii mogBo by uczynione przez Boga: I w ten to sposób - wedBug Augustyna - ciaBo czBowieka przedistnieje w dzieBach sze[ciu dni w postaci zarodków powodujcych (ni|ej, z
- A jednak każdy krok w stronę linii białych kolumn, która ciągnęła się na północ i południe przez wzgórza południowego Manganaru, tylko zwiększał moje poczucie oddalenia od...
- Od słowa do słowa i zanim się spostrzegłem, Aszan wyłaził przez okno, moje zęby chwiały się jak sosny na wietrze, a Pensimer zjadała wszystko, co jej wpadło w rękę...
- Zamiast jednak przebić się przez linię otaczających iH> wrogów, zawiódł oczekiwania; wpadł między groźne szeregi 1 iuronów, lecz zaraz ostro skręcił i nim dosięgną! go choć...
- Pełne światło z otwartego, na obszerną łąkę okna pada teraz na jego zgarbioną i znędzniałą postać Stoi tak przez chwilę, mnąc w ręku stary pilśniowy kapelusz, a chude...
- Coś w tym jest, ale przecież z biedą, bo z biedą, lecz przez ponad dwadzieścia lat jakoś się goliłem i przestałem to robić dopiero wtedy, gdy szczenięcy puch na pysku Psa...
- Kilka minut później, około trzeciej po południu, kiedy pluton przechodził przez ulicę Mickiewicza, niemiecki czołg otworzył ogień i Olek został trafiony w czoło...
- Użycie owych anegdot w metodzie koanów zostało zapoczątkowane przez Yiian-wu (1063-1135) i jego ucznia Ta-hueia (1089--1163) w dziesiątym lub jedenastym pokoleniu po...
- Gdy brat Aleksandra, wielki książę Andrzej, zbiegł z kraju w roku 1252, po tym jak jego wojska zostały rozgromione przez oddziały mongolskie przysłane z Saraju, Batu--chan...
- Nigdy nie bał się śmierci, traktował życie jak najlepszą przygodę, a teraz Luthien, ten naiwny młodzieniaszek znaleziony przez niego na drodze, kolejny raz otworzył mu oczy...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Decydujący zwrot w swoim życiu zawdzięczał Fichte Kantowi, którego idea wolności przewija się przez całą jego twórczość. Właśnie jemu przedłożył swoje pierwsze pismo filozoficzne - Versuch einer Kritik aller Ojfenbarung (Próba krytyki Objawienia). Kant zarekomendował je znajomemu wydawcy i w końcu praca ukazała się, ale bez nazwiska jej autora, anonimowo. Wszyscy uznali, że jest to długo oczekiwane dzieło filozoficzno-religijne Kanta. Myśliciel sprostował pomyłkę, a Fichte stał się nagle sławnym człowiekiem! Jednak katedrę profesorską w Jenie udało mu się utrzymać zaledwie kilka lat. Utracił ją wskutek zarzutu ateizmu, wysuniętego przez jego wrogów. Było to w roku 1799, a cała sprawa wywołała słynny „spór o ateizm". Mowy do narodu niemieckiego, w których Fichte podczas okupacji francuskiej nawoływał Niemców do przejęcia przywództwa w marszu do „epoki wiedzy rozumowej", zachęcały naród niemiecki do zjednoczenia w walce przeciwko Napoleonowi. Mowy te wywołały wielkie poruszenie i przyczyniły się do tego, że w roku 1810 Fichte został pierwszym rektorem nowego Uniwersytetu Berlińskiego, założonego przy współudziale Wilhelma Humboldta (1767-1835). Fichte w swojej filozofii świadomie nawiązuje do Kanta, zwłaszcza do jego spojrzenia na człowieka. Jest kontynuatorem jego idealizmu transcendentalnego, rozróżniającego „rzecz samą w sobie" od wyobrażeń powstających w podmiocie. Jednakże myśl Fichtego idzie w kierunku podobnym jak u Berkeley'a. Twierdzi on mianowicie, że świat powstaje wyłącznie w podmiocie, w jaźni -jaźń ustanawia rzeczywistość. Główne dzieło Fichtego, zatytułowane Teoria wiedzy (Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre) ukazało się w roku 1794. Przez teorię wiedzy rozumie Fichte filozofię, 328 Czasy najnowsze Romantyzm i idealizm niemiecki 329 gdyż z niej właśnie wywodzą się wszelkie nauki. W piśmie tym myśliciel świadomie opowiada się za idealizmem, wybierając go jako jedną z dwóch postaw filozoficznych, które akceptuje. Drugą jest dogmatyzm. Fichte twierdzi więc, że rzeczy są wytworem naszych przedstawień (wyobrażeń), a nie odwrotnie, że nasze przedstawienia są wytworem rzeczy. „Istnieją obrazy, one są jedynym, co istnieje [...]" - rzeczywistość tworzy nasza jaźń. Dlatego mówimy o idealizmie subiektywnym Fichtego, ale jest to także idealizm praktyczny, gdyż „ja" manifestuje się poprzez czyn, rozum jest czynem myślącej jaźni, „ja" to „siła, której wprawiono oko". Skoro jednak nie istnieją „rzeczy same w sobie", to skąd pochodzi nasze doświadczenie, wszystko to, co obce, co nie jest naszym „ja"? Otóż „nie-ja" jest - podobnie jak nasza indywidualna świadomość - produktem Ja absolutnego, przedświado-mym i powstałym bez przyczyny, w całkowitej wolności.,,Nie-ja", świat rzeczy, natura, istnieje zatem tylko w nas. Mylimy się, sądząc, że świat i my jako jednostki istniejemy jako same w sobie. Ponieważ świat powstaje w nas nie za sprawą naszej woli, stanowi zaporę dla naszego działania. Najszlachetniejszym zadaniem człowieka jest pokonać tę barierę między „ja" a światem. Tak postępując, czyli wypełniając swój obowiązek, człowiek kroczy ku doskonałości. Szczęście, które przy tym odczuwa, jest szczęściem doczesnym. Bogiem jest moralny porządek świata, a nagroda, szczęśliwość na tamtym świecie, nie jest więc potrzebna. Te poglądy przedstawia Fichte w swoim późnym dziele religijno-filozoficznym, Anweisung zum seligen Leben (Wskazania do szczęśliwego życia). Fichte to człowiek czynu: „Nie chcę jedynie myśleć, chcę działać", tak mawiał i dlatego w jego filozofii czynu na pierwszy plan wysuwa się rozum praktyczny. Nawet jeśli świat istnieje jedynie w naszym wyobrażeniu, to przecież obok siebie żyje jednocześnie wielu ludzi, indywidualnych „ja", które w stanie natury wzajemnie ograniczają swoją wolność. Temu niemoralnemu nadużywaniu wolności zapobiega państwo i Fichte, jako pierwszy niemiecki myśliciel, ideał państwa upatruje w ustroju socjalistycznym. W planie, który kreśli, to państwu przypada zadanie kierowania gospodarką i handlem, tak by każdy miał zagwarantowaną pracę i udział w wyprodukowanych dobrach. Państwo musi także czuwać nad wykształceniem obywateli, do którego wszyscy mają jednakie prawo, niezależnie od pochodzenia i płci. Zamknięte państwo handlowe (Der geschlossene Handelsstaat) - tak zatytułował Fichte swoje pismo programowe na ten temat, powstałe w roku 1800. Fichte był pierwszym z trzech wielkich idealistów niemieckich, który pragnął ująć świat w jednym systemie filozoficznym, wyprowadzonym z jednej zasady. Tą pierwszą zasadą, podstawową regułą filofozii jest dla Fichtego czyn ducha: „Ja przedkłada się sobie"; znaczy to tyle, co: „ja" ocenia siebie jako rzeczywiste. Za pomocą metody dialektycznej - rozumowania polegającego na przechodzeniu od jakiegoś pojęcia (czyli tezy) do jego przeciwieństwa (antyteza) oraz konstruowaniu z nich wyższej jakości, czyli dokonywaniu syntezy -da się z tej zasady wywieść wszystko inne. Jak? - pozostaje tajemnicą Fichtego. Pod koniec życia poglądy Fichtego zmieniły się pod wpływem idei romantyzmu. Ujawniło się to i w nacjonalistycznym wyrazie jego mów antynapoleońskich oraz w przemianie Ja absolutnego w absolutny byt boski, któremu jedynie przysługuje realność. Jednak to nie ten, lecz wcześniejszy Fichte wywarł zasadniczy wpływ na dwóch znaczących myślicieli niemieckich: na Hegla i jego subiektywizm oraz na Karola Marksa i jego ideę samorealizacji człowieka. 330 Czasy najnowsze FRIEDRICH WILHELM JOSEPH SCHELLING [27 stycznia 1775 w Leonbergu - 20 sierpnia 1854 w Bad Ragaz] Podobnie jak Fichte, także Schelling żył dłużej niż jego sława. Chociaż czas idealizmu skończył się, Schelling, główny filozof romantyzmu, do końca życia pozostał wierny swojemu sposobowi myślenia, którego spekulatywność z biegiem lat jeszcze się nasiliła. Schelling pochodził z rodziny szwabskiego pastora i wcześnie zaczął studia teologiczne. Studiował razem z He-glem i Hólderlinem w kolegium w Tybindze. Wszyscy trzej byli jeszcze wtedy pod silnym wpływem filozofii Spinozy i jego panteistycznego obrazu świata. Później, w okresie działalności jako nauczyciel domowy, Schelling próbował połączyć poglądy Spinozy z filozofią Fichtego. Jednakże już w roku 1779, czyli na rok przed powołaniem go na katedrę filozofii w Jenie - znowu dzięki poleceniu przez Goethego - ukazuje się pierwsza samodzielna praca Schellinga z dziedziny filozofii przyrody: Ideen zur Philoso-phie zur Natur (Myśli o filozofii przyrody)