Na wolne miejsce w dywizjonie czeka�o wielu ch�tnych, nie-6� kiedy ca�e miesi�ce...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Bezpowrotnie min�y czasy bitwy o Wielk� Brytani�, popularnie nazwanej okresem "blitz'u", kiedy ka�dy wyszkolony pilot my�liwski by� na wag� z�o- ta. Piloci melduj�cy si� w dywizjonie prosto ze Szko�y My�- Iiwskiej byli do�wiadczonymi pilotami w zrozumieniu ilo�ci wylatanych godzin, typ�w maszyn i sta�u w lotnictwie. W wypadku wyszkolonych od podstaw w Anglii do Szko�y My�liwskiej powo�ywano po d�u�szym pobycie w je�nostce nieoperacyjnej. Sam mia�em blisko 400 godzin wylat.anych, zanim kolejna pro�ba o skierowanie do szko�y odnios�a skutek. A przecie� w Polsce uko�czy�em Szko�� Podcho~ r��ych Rezerwy Lotnictwa. W zbeletryzowanej ksi��ce lotniczej o minionej wojnie natrafi�em na opis sceny, w kt�rej m�ody pilot zjawia si� w dywizjonie. As dow�dca klepie go protekcjonalnie po plecach i na pierwszy rzut oka poznawszy, z kim ma do czynienia, zabiera natychmiast d.ziarskiego ��todzioba na ca�kowicie prywatny lot bojowy, aby mu pokaza�, jak si� zestrzeliwuje wroga, co sprytny ucze� w lot pojmuje i w rewan�u zadziwia dow�dc�, ratuj�c mu �ycie efektow- nym zestrzeleniem. Oczywi�cie ��czy ich kobieta, kt�ra akurat czeka na wynik lotu, oczywi�cie jest c�rk� lorda, oczywi�cie podziwia, jak obaj wykonuj� centymetry nad ziemi� "beczki zwyci�stwa". Podobnych bzdur spotyka si� w lotniczej literaturze wojennej wi�cej. W naszym wypadku, jak na z�o�� pisarzowi, dow�dcy eskadr niezmiennie rozkazywali nowo przyby�ym, wr�cz osobi�cie prosili, aby w pierwszych lotach maksimum wy- si�ku wk�adali w poprawne utrzymanie szyku i aby wy- bili sobie z g�owy jakikolwiek niezgodny z obowi�zuj�c� dyscy plin� zamiar samodzielnego "wojowania", kt�re, jak uczy smutno do�wiadczenie, zawsze ko�czy�o si� tragicznie. Zawsze. Do�wiadczenie tak�e wykaza�o, i zgodni co do te- go byli wszyscy, �e w pierwszych lotach bojowych nowi- cjus�, cho�by mia� bardzo du�o godzin wylatanych w �y- ciu, po prostu w walce powietrznej nie widzi. Czy�bym sam kiedykolwiek m�g� zapomnie�:65 - Uwaga! Sze�� Messerschmitt�w z lewej u spokojnie ostrzega�o radio. Nic nie widzia�em! Puste niebo! Tylko w�asne ; dywizjonu. - Uwaga! Zachodz� od ty�u - m�wi�o radio. Dywizjon ju� ostro wykonywa� w ty� zwrot. - Atakuj� z g�ry! Rany boskie - my�la�em - Kto? Gdzie?! Nie �em �adnych samolot�w! Okropne uczucie! Kurczo� ma�em si� prowadz�cego i wprost z przera�eniem dzi�em, �e strzela! B�yska�y ogniem wyloty jego I dopiero wtedy zobaczy�em Niemca ratuj�cego siE nym wywrotem! A inni?! Radio stale meldowa�o ii no��! Towarzysz�ca zdenerwowaniu bezradno�� d dza�a do rozpaczy! Tu toczy si� walka, a ja z zaci: z�bami trzymam si� szyku i nic nie wiem, co sie Kiedy na ziemi ju� na spokojnie zda�em sobie ze swoistej �lepoty, na my�l, co by si� sta�o, gdy� pilnowa� odleg�o�ci w szyku, cierp�a mi sk�ra. Spo� up�yn�o, zanim nauczy�em si� patrze� w powietrz spokojniej prze�ywa� walk�, s�owem bardziej "cy: podchodzi� do wojny. Do widoku czarnych dymk� buch�w artylerii tp� trzeba by�o si� przyzwyczai� ez�tku wywo�ywa�y z trudern daj�cy si� opanow Uciec, uciec jak najszybciej z tego rejonu! Zreszt� ' si� ich zawsze, ale ju� jako� inaczej. Maj� prawo � to i strzelaj�, pies z nimi ta�cowa�, m�wi�c najog To tutaj w�a�nie, w Northolt, prze�ywa�em to jaki dy" pilot. M�j Bo�e... w kilka miesi�cy p�niej by� " starym", jednym z nielicznych, kt�rzy do�yli ko�c941. Dy��izjon m�j straci� w tym kr�tkim czasie a wi�tnastu pilot�w, czyli 90 procent pierwotnego sta� zosta�e dywizjony skrzyd�a nie mniejsze ponios�y Przed godzin� czyta�em ich nazwiska. W wi�kszo�� wie nie pami�tam ju�, jak wygl�dali, ale na fotogr pewno bym sobie przypomnia�. W ielu z nich zgin moich oczach. To by�y trudne pocz�tki bojc�wej dzia�alno�ci dyw Pomimo �e w nast�pnych latach, jak to si,� m�wi, c66 li�my nieco, ka�d� strat� kolegi odczuwali�my bole�nie, mo�e dlatego, �e nie tylko wsp�lnie latali�my, ale i mie- szkali�my, byli�my blisko na co dzie�, dziel�c troski i ra- dosne chwile owej malej spo�eczno�ci, jak� by� dywizjon my�liwski. Wed�ug s��w pu�kownika - dywizjon to repub- lika, jak m�wi�a przerobiona piosenka. Niewiele wszak�e pozosta�o nam czasu na rozpami�tywanie strat. Wojna. To s�owo t�umaczy�o i usprawiedli�^ria�o wszystko. Dominowa- �o nad uczuciami. Odpoczynki, urlopy... odpoczynki dywizjonu. Objawy zm�czenia fizycznego wygl�daj� u wi�kszo�ci ludzi po- dobnie, gorzej jest z wykryciem objaw�w zm�czenia psy- chicznego. Napi�cie nerwowe u pilot�w, w zasadzie niewykrywal- ne, paradcksalnie objawi� si� mo�e w oboj�tno�ci, powa- dze, zr�wnowa�eniu, a silne zm�czenie psychiczne w bez- , trosce i dobrym samopoczuciu, weso�o�ci