Nie nosi� kapelusza, a g�ow� to mia� tak� jak �wi�ty Jerzy na obrazie! - Nie plot�aby�, pani! Zdaje si�, �e to by� �yd! - �yd czy nie �yd - dobrze mu tak! Niech nie pcha nosa mi�dzy...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

J�zek czuje znowu, jak krew �omocze mu w skroniach, a serce rozszerza si� jak w�wczas, gdy s�ucha� z rana pana z zielon� wst��eczk�, tylko jednocze�nie - zupe�nie inaczej. 39 si� mi�dzy nimi bandyta albo oszust znajdzie. A we� tylko gazet� do r�ki, to zobaczysz, �e si� znajdzie. - Ale sam przecie� powiedzia�e� panu Stachowi, �e �ydy s� z�odzieje i zawsze tylko czekaj�, �eby katolika oszwabi�! - m�wi Kazik. - To jest prawda... - przyznaje zmieszany Janek. - To jest prawda... Ale... s� przecie� inni! - Tak! - zgadzaj� si� po�piesznie ch�opcy. - Nawet zupe�nie inni! - Mo�na nawet powiedzie� - niepodobni do �yd�w! No. a do kogo podobni? - rzuca szydersko. niespodzianie dla samego siebie J�zek. - Do kogo jest podobny Piotru�? - Jak to ,,do kogo"? - dziwi si� Franek. - No... do Polak�w. - A czy ty mi�dzy Polakami masz du�o Piotrusi�w? Wi�c sk�d ty mo�esz wiedzie�, �e na przyk�ad jaki� �yd nie powie na pana Stacha: ,.To jest zupe�nie inny Polak. On nawet nie jest podobny do Polaka. On jest zupe�nie jak �yd"? - Tak�e co�! Widzisz go, jaki si� �ydowski przyjaciel znalaz�! A J�zek m�wi tym samym szyderskim tonem: - Nie zapomnijcie tylko Piotrusiowi wst��eczek pokaza� - ucieszy si� bardzo i zaraz z wami poleci do �wietlicy! - A ty nie zapomnij pyska zamkn��, bo ci go inni przymkn�! - s�yszy �yczliw� odpowied�. Ale po drodze nieznacznie i niepostrze�enie zielone kokardki znikaj� jedna po drugiej. Na jakim� rogu ma�y �ydowski ch�opczyk p�acze g�o�no. Z nosa idzie mu krew, kt�r� rozmazuje r�kawem po ca�ej twarzy, a obok niego le�y wdeptany w b�oto chleb. J�zkowi przypomina si� Salek. On tak�e wraca zwykle o tej porze z chlebem dla matki. Gdzie jest w�a�ciwie ten Salek? Nie widzieli go dzi� od rana. I znowu czuje to samo szarpni�cie obawy. Widocznie tak jako�, sam nie wiedz�c kiedy, polubi� tego �ydziaka. I znowu jakby bez udzia�u swej woli, niespodziewanie dla samego siebie pyta malca: - Kto ci� tak urz�dzi�, co? Ch�opiec zaczyna co� szwargota� w �argonie, zach�ystuj�c si� �zami, ale nagle podnosi oczy na J�zka i na skupion� wok� niego gromadk�, z okrzykiem przera�enia zasl lnia si� r�k� jakby przed uderzeniem i rzuca si� do ucieczki. 38 - A to durny! - m�wi ze z�o�ci� J�zek i ch�opcy id� w milczeniu dalej. G�o�no turkocz�c toczy si� powoli po bruku doro�ka. Dw�ch ludzi podtrzymuje trzeciego, kt�rego g�owa obwi�zana jest bia�ym banda�em. Doro�ka znika na zakr�cie. - To jakiego� akademika tak poharatali - obja�nia kto� kilku zebranym gapiom. - Podobno wlaz� mi�dzy polsk� i �ydowsk� boj�wk� i chcia� do zgody namawia�! - Ale �e mia� odwag�, to mia�! - opowiada jaka� starsza kobiecina. - Tu stoj�, moja pani, jedne, a tu jakby drugie z pa�kami, a ten wlaz� mi�dzy nich sam jeden bez broni. Nie nosi� kapelusza, a g�ow� to mia� tak� jak �wi�ty Jerzy na obrazie! - Nie plot�aby�, pani! Zdaje si�, �e to by� �yd! - �yd czy nie �yd - dobrze mu tak! Niech nie pcha nosa mi�dzy drzwi. J�zek czuje znowu, jak krew �omocze mu w skroniach, a serce rozszerza si� jak w�wczas, gdy s�ucha� z rana pana z zielon� wst��eczk�, tylko jednocze�nie - zupe�nie inaczej. 39 �To jest w�a�nie ta sprawa, o kt�rej m�wi�a panna Ela" - my�li w nag�ym ol�nieniu zrozumienia. Ta ich �sprawa"! Sam jeden. Przeciw wszystkim. Nie z gromad�, tylko - z Prawd�! A potem, nie wiadomo dlaczego, przypomina sobie to, co pan Stach opowiada� kilka dni temu o Galileuszu*. Jak�e to on wo�a�, sam jeden ze swoj� Prawd� wobec przemocy? A jednak si� rusza! J jednak si� rusza! A potem nagle obraz tego rannego w doro�ce i straszliwy, podnosz�cy w�osy l�k. - Piotru�! - krzykn��. Ch�opcy! Przecie� to musia� by� Piotru�! Biec za doro�k� nie ma sensu! Trzeba do niego do domu! Jak najpr�dzej ! I znowu ch�opcy biegn�, ile si� i tchu starczy! Co za straszny dzie�! Ale oto ju� brama domu Piotrusia. Dozorca pr�buje im zagrodzi� drog�: - A to co znowu?! Dok�d to?! Odpychaj� go bez ceremonii i p�dz� na g�r� ca�� gromad�, a� schody dudni�. J�zek jest pierwszy. Dr��c� r�k� puka do drzwi. Ale z zewn�trz nikt si� nie odzywa. Wtedy J�zek puka mocniej i jeszcze mocniej, a wreszcie w �miertelnym przera�eniu poczyna wali� w nie pi�ciami, nogami, jak si� da. - Kto tam?! - Drzwi roztwieraj� si� i staje w nich ca�y i zdrowy pan Piotru�. I oto sam nie wiedz�c, jak do tego przysz�o (bo przecie� nie przywyk� do takich czu�o�ci), J�zek zawis� na jego szyi, a ramiona pana Piotrusia obj�y go mocnym, braterskim u�ciskiem. Ale po chwili odepchni�ty przez innych ju� odlecia� w bok i pan Piotru� znalaz� si� na schodach w st�oczonej wok� niego gromadzie �ciskaj�cych go ch�opc�w. Nie m�wi� nic. Ani s�owa