Podobnie jak sie� w�d, r�wnie� i rozmieszczenie suchych enklaw zmienia si� nieustannie - i tak od tysi�cy lat ta niesamowita delta trwa, cho� jednocze�nie stale si� zmienia...

Symboliczna i niepokoj�ca, wydaje si� jak�� transpozycj� ta�ca Siwy - odwiecznym tworzeniem i niszczeniem hinduskiej iluzji, nazwanej uj�ciem Gangesu. Delta ta mia�a si� sta� aren� ostatnich zmaga� Szud�y z Aurangzebem. Na ka�dym innym terenie los �ciganej zwierzyny zosta�by szybko przes�dzony, lecz pora deszczowa by�a ju� bliska, a Szud�a posiada� flotyll�. Te szybkie wojenne �odzie bengalskie by�y dla niego desk� ratunku, kt�r� nie�wiadomie ofiarowa� mu Szahd�ahan - jako wielkorz�dca Bengalu Szud�a zawsze otrzymywa� hojne dotacje na budow� �odzi. W tym bowiem gro�nym labiryncie dr�g wodnych tylko �odzie mog�y pe�ni� s�u�b� patrolow�, umo�liwiaj�c wojsku utrzymywanie porz�dku i hamowanie niszczycielskich zagon�w rozb�jniczych band z Czittagongu. Szud�a mia� tak�e artyleri�, wzmocnion� w ostatniej chwili armatami, kt�re dostarczyli miejscowi Portugalczycy. Wyp�dzeni z Cejlonu i Wybrze�a Koromandelskiego przez Holendr�w, niespo�yci Portugalczycy dawno ju� przenie�li si� w rejon delty bengalskiej, i obszar ten zamieszkiwa�o wtedy oko�o o�miu tysi�cy rodzin europejskich i euroazjatyckich. W minionych latach Szud�a zjedna� ich sobie to nadaj�c, to odbieraj�c prawo do uprawiania korsarstwa, tote� gotowi byli przyj�� mu z pomoc� - nie za darmo. W przeciwie�stwie do Szud�y Mir D�umla znajdowa� si� w sytuacji o tyle przykrej, �e m�g� dzia�a� tylko na l�dzie. Nie dysponowa� ani jednym statkiem, a Szud�a cofaj�c si� postara� si� o zatopienie wszystkich �odzi prywatnych w�a�cicieli. Mir D�umla musia� wi�c sta� na po�udniowym brzegu Gangesu i patrze� na drugi brzeg rzeki, gdy� o inwazji delty nie m�g� nawet marzy� maj�c tylko kawaleri� i piechot�. Tymczasem Szud�a dysponowa� zar�wno wojskiem, jak i �odziami - sprawn� p�ywaj�c� armi� wyposa�on� w artyleri�, cho� liczebnie tak s�ab�, �e sta� go by�o wy��cznie na walk� partyzanck� na niewielk� skal�. Kr�tko m�wi�c, by�a to sytuacja podobna jak w bengalskiej bajce dla dzieci o walce tygrysa z aligatorem. Szud�a okopa� si� wzd�u� ca�ego wschodniego brzegu Gangesu, a cho� Mirowi D�umli uda�o si� wykra�� kilka �odzi, sytuacji to nie zmieni�o. Artyleria Szud�y ostrzeliwa�a wojska mogolskie na zachodnim brzegu rzeki, Mir D�umla za� w drodze rewan�u zaj�� wysp� po�rodku rzeki i zdobywszy jeszcze kilka �odzi dokona� wypadu na wschodni brzeg Gangesu. Nast�pny jednak desant wpad� w zasadzk� i w nurtach rzeki lub od kul i strza� zgin�� �sam kwiat cesarskiej armii". Dla pr�nego Mira D�umli by�o to tak bolesne upokorzenie, �e do ko�ca kampanii bengalskiej post�powa� z najwi�ksz� ostro�no�ci�. Dzie� 8 czerwca przyni�s� mu jeszcze jedn� zgryzot�, zdarzy�o si� bowiem co� nieprawdopodobnego: syn Aurangzeba, Muhammad-sultan, dopu�ci� si� zdrady i uciek� do Szud�y! Trudno jest znale�� historycznie prawid�ow� odpowied� na pytanie, co sk�oni�o m�odego ksi�cia do nag�ego przy��czenia si� do strony najwidoczniej przegrywaj�cej. Urz�dowe �r�d�a mogolskie rozpisuj� si� na temat zazdro�ci m�odego Muhammada, wywo�anej tym, �e Mir D�umla zosta� naczelnym wodzem armii Aurangzeba, z prawem nadawania najwy�szych godno�ci wojskowych. Muhammad-sultan by� zapewne pr�ny i wielce w sobie zadufany, bo to on zdoby� fort w Agrze, odbieraj�c go samemu Szahd�ahanowi, oraz spisa� si� najlepiej ze wszystkich w bitwie pod Khad�uh�. Nawi�zawszy z nim sekretn� korespondencj� Szud�a u�y� takich sposob�w, jak �listy i prezenty oraz inne chytre sztuczki, kt�rymi mo�na zwabi� niedo�wiadczonych m�okos�w". �Sztuczki" obejmowa�y tak�e obietnic� tronu Indii i ma��e�stwa z c�rk� Szud�y. Ju� w grudniu 1652 roku Aurangzeb i Szud�a na spotkaniu w Agrze zawarli ustne przymierze przeciwko Darze, potwierdzaj�c je zar�czynami Muhammada-sultana z c�rk� Szud�y, Gulruch-banu (Dama o R�anych Licach). Syn Aurangzeba mia� wtedy zaledwie trzyna�cie lat; do ma��e�stwa mi�dzy stryjecznym rodze�stwem nie dosz�o z powodu wybuchu wojny sukcesyjnej i p�niejszego rozd�wi�ku mi�dzy ojcami narzeczonych. Zdrada jednak by�a faktem. W d�d�yst� czerwcow� noc na pocz�tku pory deszczowej Muhammad-sultan przeprawi� si� przez Ganges z dwoma szlachcicami (jego przedstawicielami w pertraktacjach z Szud�a), kilkoma eunuchami i s�u��cymi, kt�rzy zabrali tyle kosztowno�ci i pieni�dzy, ile zdo�a� zebra�. Szud�a wys�a� swojego syna, Bulanda, z �odziami i tragarzami naprzeciw ksi�cia, by przeprowadzi� go na obszar delty. Kiedy wiadomo�ci o tej ucieczce przeciek�y do wojsk Aurangzeba, morale ich za�ama�o si� kompletnie. Nast�pnego ranka Mir D�umla uda� si� konno z oddalonego o kilka mil Rad�mahalu do pozbawionego wodza obozu Muhammada-sultana, aby podnie�� �o�nierzy na duchu, i nie �a�uj�c dosadnych s��w przywr�ci� porz�dek. Jedna z mogolskich relacji zawiera zwi�z�e stwierdzenie, �e armia po�cigowa �straci�a tylko jednego cz�owieka - Ksi�cia". Pora deszczowa zacz�a si� na dobre; lun�y na walne deszcze bengalskie, kt�re zamienia�y strumienie w pot�ne rzeki, drogi w bagniska, a ludziom odbiera�y ch�� do �ycia