- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Rozalce robi się nie wiadomo dlaczego bardzo smutno i obco, i tęskno do ciemnego, nieprzytulnego pokoju mamy, który nawet nie jest przecież pokojem mamy, bo jest pokojem...
- Obrzydził sobie nawet współudział w rządzie (jako minister), „gdzie rozum musi to stawać, to się cofać, to ulegać przed cudzą względnością, przed cudzym uprzedzeniem, przed...
- Nie ma podstaw, aby sądzić, że skoro istnieje cierpienie, to musi istnieć skłonność do oddawania się cierpieniu czy nawet do czerpania z niego przyjemności...
- Nie kryjąc swojego pochodzenia, dziecię ludu, chlubiła się niemal ze sieroctwa i urodzenia w ubóstwie, może za często, może za dumnie nawet wspominała o tym przy każdej...
- Ta sytuacja wywołuje poważne napięcie emocjonalne, które w miarę przedłużania wyzwala stany nerwicowe, a nawet poważne zaburzenia charakterologiczne typu...
- Lament był tak wielki, że mu zawtórował raz, drugi i trzeci indyk na podwórzu, a nawet Awans, leżący z dala od ganku i zwykle wrażliwy tylko na szczęk łyżek, nożów, widelców,...
- O ile ich przełożeni, oficerowie, zdawali się odczuwać obawę nawet przed skrzypnięciem zawiasów własnych szczęk, o tyle harpunnicy przeżuwali pokarm z takim gustem, że aż się...
- Już to samo wystarcza żeby Rosja wiecznie przeklinała pamięć człowieka, który ściągnął na nią tak okropne nieszczęście w tej wojnie, nawet gdyby nie dopuścił się innych zbrodni...
- Nawet on wiedział, że to porywczość i brak namysłu spo- wodowały śmierć jego ojca, ale gdyby ci przeklęci hradani nie najechali na stada Glanharrow, nie miałoby to żadnego...
- - Wiesz doskonale, o co mi chodzi, ty cholerny draniu! Jeśli zobaczy cię ktokolwiek z tubylców, zostaniesz zastrzelony albo nawet gorzej! - Myślałam, że obywatele Edenu...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Na tej podstawie 6 września wydano dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej i przyjęto zasadę upełnorolnienia gospodarstw chłopskich do 5 ha. Były 31. Jedna z manifestacji na rzecz „władzy ludowej" 112 POLSKA. LOSY PAŃSTWA I NARODU 1939-1989 to zasady nie odbiegające od dążeń ruchu ludowego. Ziemi do podziału było jednak o wiele za mało dla upełnorolnienia każdego gospodarstwa. Pod naciskiem Stalina, który zażądał od przywódców PPR zastosowania rewolucyjnych metod -wysiedlania ziemian z majątków, a nawet ich aresztowania, usunięcia „z widowni całej klasy" - w końcu września 1944 roku rozpoczęto na wsi odgórną rewolucję. Do dzielenia ziemi skierowano aktywistów PPR i wojsko, z majątków zaczęto usuwać ziemian oraz dokonywać wśród nich aresztowań, niektórych wywożono do ZSRR. Do końca 1944 roku zlikwidowano ponad 1700 majątków i rozparcelowano ponad 200 000 ha, przydzielając większość ziemi małorolnym, ponad 40 procent bezrolnym. W sumie nadziały otrzymało 110 000 rodzin, z tym jednak że nowo utworzone gospodarstwa miały 2,8 ha, małorolni otrzymali po 1,5 ha. Powstały zatem kolejne gospodarstwa karłowate. Zastosowane metody jeszcze bardziej zniechęcały do komunistów część chłopów i potwierdzały obawy, że taka reforma rolna jest jedynie wstępem do kolektywizacji ziemi na wzór sowiecki. Część bene-ficjentów reformy znalazła się jednak wśród zwolenników nowej władzy. Akceptację znacznej części społeczeństwa budziło przejęcie przez państwo szerokiej kontroli nad gospodarką, „unarodowienie" przemysłu jako wspólnego bogactwa kraju. Już przed wojną postulaty ograniczenia roli prywatnego kapitału były popularne i znajdowały wyraz w programach partii lewicowych, centrowych, a nawet prawicowych. Wizję gospodarki w znacznym stopniu uspołecznionej głosiło państwo podziemne w oficjalnym programie Rady Jedności Narodowej z 1944 roku. Nie była to jedynie polska specyfika. W pierwszych latach powojennych upaństwowienia kluczowych gałęzi przemysłu dokonano w Wielkiej Brytanii, a także we Francji i innych krajach. W skoncentrowaniu kluczowego przemysłu w zarządzie państwowym widziano drogę do przyspieszenia odbudowy, większych inwestycji oraz ułatwienia realizacji programów socjalnych. W polskich warunkach istniały także inne powody - ogromny stopień zniszczenia przemysłu oraz spaupery-zowanie lub wymordowanie przez okupanta wielu posiadaczy dużych kapitałów oraz emigracja części z nich. Przejmowanie przez państwo zakładów przemysłowych dokonywało się stopniowo - początkowo przez obejmowanie własności poniemieckiej i porzuconej, angażowanie administracji i państwowych środków w odbudowę i uruchamianie zakładów. Likwidacja większej własności prywatnej dokonana więc została bez wyraźnych sprzeciwów i nie była traktowana jako wejście na drogę gospodarki komunistycznej. PPR, choć była hegemonem życia politycznego, starała się wytworzyć wrażenie politycznego pluralizmu i szerokiej koalicji sił demokratycznych. Taki zabieg był przydatny dla uzyskania szerszego oparcia społecznego, a także dla ukazania opinii publicznej świata reżimu PKWN jako demokratycznego. Do budowania pozornie niezależnych od PPR partii politycznych przystąpiono już jesienią 1944 roku w Polsce Lubelskiej. DEMOKRACJA LUDOWA 113 We wrześniu 1944 roku rozpoczęła działalność odrodzona PPS. Zignorowano przy tym fakt istnienia podziemnej PPS-WRN, skupiającej większość przedwojennych działaczy. Nową partię zakładali dawni pepeesowcy, którzy przeszli przez Związek Patriotów Polskich, oraz członkowie grupy Edwarda Osóbki-Morawskiego, alianta PPR w okresie tworzenia KRN. Przewodniczący PKWN został również przewodniczącym Centralnego Komitetu Wykonawczego (CKW), czyli egzekutywy partii. Obok niego wyróżniał się początkowo Bolesław Drobner, znany od dziesięcioleci radykał socjalistyczny i jeden z przywódców ZPP, od końca 1944 roku traktowany jednak przez Moskwę z niechęcią jako zwolennik niezależności PPS od PPR. Nowa partia miała zgromadzić przedwojennych członków ruchu i nowych chętnych, usuwając zarazem na margines dawnych przywódców, popierających rząd polski w Londynie i uczestniczących w strukturach polskiego państwa podziemnego. Pod koniec roku 1944 PPS liczyła kilka tysięcy członków, ale po objęciu władzy przez administrację „lubelską" na całym terytorium Polski jej liczebność szybko wzrastała. Wstępowali do niej przedwojenni członkowie PPS, socjalistycznych związków zawodowych oraz wielu innych, którzy z dawną partią mieli związek luźny lub zgoła żaden. Dezorganizacja zbudowanych w czasie okupacji struktur i ogromne pragnienie, by włączyć się do odbudowy kraju i tworzenia „normalnego" życia, powodowały, że wiosną 1945 roku w oficjalnej PPS znalazła się także większość członków PPS-WRN, choć jej przywódcy pozostawali w podziemiu. Wiosną 1945 roku partia liczyła 124 000 członków, wielu jej działaczy zajmowało różne stanowiska w administracji, radach narodowych, związkach zawodowych, w prasie