Wprawdzie obecnie jeszcze nie pojmuj�, na czym to poszanowanie si� opiera (co niechaj filozof zbada), ale przynajmniej tyle rozumiem, �e jest to cenienie warto�ci, kt�ra...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

m. m. 3 27 Przej�cie do poznania filozoficznego 26 /. Przej�cie do poznania flozojicznei>o stego poszanowania prawa praktycznego jest tym, co stanowi obowi�zek, i przed tym obowi�zkiem musi ust�pi� ka�da inna pobudka, poniewa� jest on warunkiem woli, kt�ra jest sama w sobie dobra, kt�rej warto�� wszystko przewa�a. Tak wi�c w poznaniu prostego rozumu ludzkiego pod wzgl�dem moralnym doszli�my a� do jego zasady, kt�rej nie pojmuje on wprawdzie odr�bnie w tak og�lnej formie, ale przecie� w ka�dej chwili rzeczywi�cie ma j� na my�li i u�ywa jej jako miernika swej oceny. I2i] By�oby tutaj �atwo wykaza�, jak rozum z t� busol� 404 w r�ku potrafi we wszystkich nadarzaj�cych si� wypadkach bardzo dobrze rozr�ni�, co jest dobre a co z�e, co zgodne z obowi�zkiem albo mu przeciwne, je�eli tylko, nie ucz�c go zgo�a nic nowego, zwr�cimy jego uwag� na w�asn� jego zasad�, jak to czyni� Sokrates; �e wi�c nie potrzeba �adnej nauki i filozofii, �eby wiedzie�, co nale�y czyni�, aby by� uczciwym i dobrym, a nawet m�drym i cnotliwym. Mo�na by si� ju� z g�ry domy�la�, �e znajomo�� tego, co cz�owiek powinien czyni�, a wi�c i wiedzie�, b�dzie rzecz� ka�dego, nawet najbardziej pospolitego cz�owieka. Mo�na te� nie be/, pewnego podziwu zauwa�y�, jak znaczne pierwsze�stwo w pospolitym ludzkim rozs�dku ma praktyczna w�adza s�dzenia przed teoretyczn�. Je�eli w tej ostatniej pospolity rozum powa�y si� oddali� od praw do�wiadczalnych i od spostrze�e� zmys�owych, to popada w same rzeczy niepoj�te i w sprzeczno�ci z samym sob�, a co najmniej w chaos niepewno�ci, ciemno�ci i niesta�o�ci. W praktyce za� w�adza oceny zaczyna sic w�a�nie dopiero wtedy objawia� wcale korzystnie, gdy pospolity rozs�dek od��czy wszystkie zmys�owe pobudki od praw praktycznych. Wtedy staje si� on nawet sub- telny, czy to dlatego, �e chce si� wadzi� ze swym sumieniem lub innymi wymogami co do tego, co powinno [22] si� nazywa� s�usznym, czy te� dlatego, �e chce szczerze okre�li� warto�� czyn�w dla pouczenia samego siebie, i � co najwa�niejsze � mo�e on wtedy r�wnie dobrze spodziewa� si�, �e okre�lenie jego wypadnie trafnie, jak mo�e to sobie obiecywa� tylko filozof, a nawet ma co do tego niemal jeszcze wi�ksz� pewno�� ni� filozof, kt�ry nie mo�e mie� przecie� �adnej innej zasady ni� on, a mn�stwem obcych, do rzeczy nienale��cych rozwa�a� mo�e sw�j s�d zagmatwa� i spaczy� jego kierunek. Czy nie by�oby wi�c bardziej wskazane poprzesta� w rzeczach moralnych na pospolitym s�dzie rozumowym, a filozofi� stosowa� co najwy�ej tylko w tym celu, �eby systemat etyki przedstawi� tym dok�adniej i zrozumia�ej, tudzie� prawid�a jej okre�li� dogodniej do stosowania (a jeszcze wi�cej do dysputowa-nia), nie za�, �eby nawet dla cel�w praktycznych odwodzi� pospolity rozs�dek od jego szcz�liwej prostoty i sprowadzi� go za pomoc� filozofii na now� drog� docieka� i poucze�? Niewinno�� jest rzecz�, wspania��, ale jest znowu bardzo �le, �e nie da si� ona prawdziwie zachowa� 405 i �atwo ulega pokusom. Dlatego nawet m�dro�� kt�ra zreszt� mo�e bardziej polega na pewnym sposobie post�powania ani�eli na wiedzy � wymaga tak�e nauki, nie po to, �eby si� od niej uczy�, ale �eby jej [23] przepisom wyjedna� przyj�cie i trwa�o�� im zabezpieczy�. W postaci swych potrzeb i sk�onno�ci, kt�rych ca�kowite zaspokojenie cz�owiek obejmuje nazw� szcz�liwo�ci, wyczuwa on w sobie samym pot�ny czynnik r�wnowa��cy wszystkie nakazy obowi�zku, kt�re rozum przedstawia mu jako tak godne poszanowania. Rozum, 3* 28 /. Przij�cie do poznania filozoficznego nie obiecuj�c przy tym nic sk�onno�ciom, nakazuje swoje przepisy nieodparcie, a wi�c poniek�d z odsuni�ciem na dalszy plan i niezwa�aniem na owe roszczenia tak niepohamowane, a przy tym na poz�r tak s�uszne (kt�re nie daj� si� usun�� adnym nakazem). Z tego wynika za� naturalna dialektyka, tj