^Wychowywanie do wczas�w i uczestnictwa w kulturze domy dziecka realizuj� g��wnie przez racjonalne, i po�yteczne zagospodarowanie czasu wolnego wycho-wank�wJTaka jest -...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

W jej urzeczywistnianiu pojawiaj� si� jednak spore trudno�ci i problemy nie�atwe do rozwi�zania. Obok wskazywanego ju� braku pozytywnych do�wiadcze� wychowank�w w dziedzinie wykorzystania czasu wolnego i utrwalonych szkodliwych nawyk�w, powa�ne trudno�ci wi�� si� z faktem, �e dzieci tego czasu maj� stosunkowo niewiele. Poniewa� przychodz� do plac�wki opieku�czej z du�ymi na og� zaleg�o�ciami i zaniedbaniami w nauce, ich wyr�wnanie-i przynajmniej dostateczne opanowanie bie��cego programu szkolnego absorbuje uwag� i wysi�ek zar�wno dzieci, jak i wychowawc�w. Inna grupa trudno�ci wi��e si� z niedostatecznym zbadaniem itego zagadnienia i zwi�zanym z tym brakiem wskaza� m. in. w nast�puj�cych kwestiach: - jakie proporcje powinny by� zachowane pomi�dzy czasem pozostawionym do ca�kowicie dowolnej dyspozycji wychowank�w a czasem wolnym zorganizowanym^? - jak godzi� w plac�wce opieki ca�kowitej zasad� dobrowolno�ci i swobodnego wyboru zaj�� z zadaniem kszta�towania potrzeb i zainteresowa� dzieci? - jak 'pogodzi� postulat rozwijania zainteresowa� indywidualnych z postulatem uspo�ecznienia? - jak wywa�a� aktywne i tzw. konsumpcyjne formy rozrywki? - jak wp�ywa� na tre�� prze�y� dzieci w czasie wolnym, pozostawiaj�c im jednocze�nie pole dla inicjatywy i realizacji w�asnych d��e�? - jak wi�za� swobod� i samodzielno�� 2f mo�liwo�ci� zapewnienia niezb�dnej dyscypliny i innymi wymogami �ycia zbiorowo�ci? - jak wywa�a� proporcje pomi�dzy zaj�ciami programowanymi dla og�u dzieci i inicjowanymi w ma�ych, kameralnych grupach? 131 - jak wychowawczo ukierunkowywa� indywidualne poczynania dzieci, by nie zachwia� niezb�dnej niekt�rym wychowankom potrzeby przynajmniej okresowego izolowania si� od otoczenia? (pedagogiczni pracownicy dom�w dziecka dostrzegaj� i doceniaj� potrzeb� przygotowywania wychowank�w do uczestnictwa w kulturze. Staraj� si� w zwi�zku, z tym rozwija� r�norodne zainteresowania swych podopiecznych. Realizacj� tego zadania powierza si� z regu�y zespo�om celowym oraz ko�om i sekcjom zainteresowa�, kt�rymi opiekuj� si� wychowawcy posiadaj�cy odpowiedni� specjalizacj�. Rozwojowi zainteresowa� sprzyjaj� te� organizowane w plac�wkach r�norodne formy zaj�� masowychJ Konfrontacja zamierze� z utrwalon� w dziennikach zaj�� i sprawozdaniach prac� plac�wek przekonuje, �e spos�b realizacji omawianych zada� pozostaje w �cis�ym zwi�zku z wielko�ci� domu dziecka i ze stopniem sformalizowania struktury organizacyjnej zespo�u dzieci�cego. W niekt�rych, szczeg�lnie ma�ych plac�wkach, dzieci wdra�ane s� w wysokim stopniu do kontaktu z kultur� i rozwijaj� swe r�norodne zainteresowania, mimo �e nie nale�� do k� zainteresowa�, sekcji i innych tego typu struktur formalnych. Jest znamienne, �e (w wielu programach dzia�ania dom�w dziecka nie jest uwzgl�dniany, jako problem pedagogiczny, czas pozostawiony do swobodnej dyspozycji wychowank�w^Cz�ciej znajduje on odzwierciedlenie w protoko�ach zebra� zespo��w pedagogicznych. R�nie jednak jest rozpatrywane to zagadnienie. Wychowawcy w jednych plac�wkach zaniepokojeni z�ym zachowaniem si� wychowank�w w czasie wolnym, rozwa�aj� mo�liwo�� jego zorganizowania i wype�nienia zaj�ciami przez siebie prowadzonymi, w innych za� zastanawiaj� si� nad zwi�kszeniem jego ilo�ci, aby istwo-rzy� dzieciom mo�liwo�� szerszego wyboru rodzaju 132 w�asnej aktywno�ci i warunki do pe�niejszego odpr�enia. Nie jest wykluczone, �e zr�nicowanie to pozostaje v/ zwi�zku z wielko�ci� dom�w i stopniem sformalizowania ich struktur organizacyjnych. /W niekt�rych wieloletnich programach dzia�ania plac�wek, a tak�e w planach pracy grup i zespo��w celowych, eksponowane s� zaj�cia o charakterze rekre- -acyjnym, maj�ce na celu odpr�enie psychiczne lub stworzenie dzieciom warunk�w do kontaktu z dorobkiem kulturalnym narodu. Wychowanie do wczas�w oraz obcowania wychowank�w z dobrami kultury wyra�nie ust�puje jednak takiej problematyce, jak zapewnienie powodzenia szkolnego dzieciom oraz wychowanie do pracy^ Fakt, �e wi�kszo�� wychowank�w ucz�szcza do szk� okre�la ilo�� czasu wolnego, jakim dysponuj� oni w dni .powszednie, w niedziele i �wi�ta oraz podczas wakacji. Na co dzie� maj� go niewiele, jj^zecietnie^. ilo�� czasu wolnego, zar�wno zorganizowanego J3rzez "wychowawc�w, jak i pozostawionego,, do dyspozycji, "dziecTTwaha si� w granicach od 2. do 2_ggdz,_20_Jmq,-w dni powszednie i dochodzi do 10 godz. w dni �wi�-toczne. Dlatego prawdopodobnie og� plac�wek przywi�zuje du�� wag� do organizacji czasu w okresie wakacji - z regu�y starannie go planuje i zagospodarowuje. Niemal wszystkie domy dziecka dbaj�, by dzieci w tym czasie wypocz�y, wzbogaci�y sw� wiedz� o kraju, rozwin�y zainteresowania, naby�y do�wiadcze� w obcowaniu z natur� i kultur�. Wychowankowie^ korzystaj� w�wczas z kolonii organizowanych przez resort o�wiaty, r�ne instytucje, a zw�aszcza zak�ady opieku�cze i zak�ady pracy' rodzic�w. Uczestnicz� te� w rozmaitych obozach sta�ych i w�drownych organizowanych przez macierzyst� plac�wk� lub r�ne instytucje i organizacje. Niekt�re domy dziecka urz�dzaj� w atrakcyjny cl? turystycznie i klimatycznie miejsco- 133 wo�ciach sta�e bazy wakacyjnego wypoczynku, inne szeroko korzystaj� ze szkoleniowo-wypoczynkowych oboz�w organizowanych przez organizacje m�odzie�owej W wielu przypadkach wychowankowie razem sp�dzaj� wakacje poza miejscem sta�ego zamieszkania pod namiotami b�d� w budynku zaprzyja�nionego domu dziecka. Bardzo cz�sto stosowana jest te� w okresie letnim wymiana dzieci ze wsp�pracuj�cych ze sob�, plac�wek. Znaczne grupy wychowank�w sp�dzaj� wakacje lub ich cz�� u rodzin w�asnych, a czasem tak�e u zaprzyja�nionych. Niekt�rzy, niemal wy��cznie starsi, podejmuj� podczas lata prace zarobkowe. Najcz�ciej organizowane s� one dla grup wychowawczych. Po pracy dzieci te uczestnicz� w r�norodnych zaj�ciach turystycznych i rekreacyjnych