Adampolanie"

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

O panujcej we wsi atmosferze [wiadczy znane zdarzenie. Studiujcy w Polsce Zygmunt Ksi|opolski z Adampola, na wie[ o nieuchronnej wojnie wstpiB do armii polskiej i braB udziaB w kampanii wrze[niowej. Do Adampola powr�ciB ranny. Podobno opowiadaB mi Janusz Dochoda po wyzdrowieniu zdecydowaB si wstpi do formowanych na Zachodzie polskich oddziaB�w. Wtedy to jego ojciec miaB powiedzie: Teraz jeste[ prawdziwym Polakiem i m|czyzn." Inny adampolanin, Edwin Ry|y, w chwili wybuchu wojny tak|e znajdowaB si w Polsce. Od 1936 roku uczyB si w szkole prowadzonej przez salezjan�w w Stryszynowie, w PoznaDskiem. Liceum ukoDczyB ju| w czasie wojny na tajnych kursach. BraB te| udziaB w ruchu oporu. W 1941 roku wr�ciB do Turcji, korzystajc z paszportu swojego brata Feliksa, przysBanego mu przez rodzin. W obcasach but�w przewi�zB mikrofilmy wa|nych dokument�w i dziki temu otrzymaB po powrocie do Turcji prac w konsulacie Generalnym RP w Stambule. W niemieckiej ambasadzie pracowaB natomiast pewien Turek, o|eniony z dziewczyn rodem z Adampola. Niemcy traktowali j jak Turczynk, a kobieta ta ,Jako Polka pisze w swych wspomnieniach, nie podajc jej imienia, byBy attache wojskowy w Ankarze, Tadeusz Machalski uwa|aBa za sw�j obowizek informowa nas o wszystkim, co si w ambasadzie dziaBo. Oczywi[cie nie miaBa dostpu do tajnych dokument�w i to co donosiBa byBy to tylko ploteczki bez wikszego znaczenia, kt�re jednak w sumie dawaBy do[ dobry wgld w wewntrzne |ycie ambasady. 8 maja wpadBa do mnie podniecona, poniewa| co[ bardzo wa|nego musiaBo si sta, bo ambasador von Papen gorczkowo pakuje swoje rzeczy. Z miejsca zorientowaBem si, |e Hitler zdecydowaB si uderzy na Francj i liczc si z tym, |e Turcy za|daj zamknicia ambasady i jego wyjazdu, przezornie pakuje swoje rzeczy, by by gotowym na wszelkie ewentualno[ci." Dalsze informacje rodaczki z Adampola musiaBy by mniej wa|ne dla Machalskiego, gdy| o nich wicej nie wspomina. Zmiana ustroju w Polsce kraju, z kt�rym adampolanie przedtem utrzymywali konktakty, staBa si przyczyn rezerwy i niechci wBadz tureckich, obawiajcych si, aby t drog nie przenikaBy komunistyczne tre[ci. W tej sytuacji stosunki adampolan z naszymi plac�wkami nie mogBy ukBada si pomy[lnie. Wie[ przez caBy czas pozostawaBa pod wpBywem emigracji po- 127 litycznej