- Biskup u�mia� si� do �ez i zaczaj przepytywa� wys�annika parafii, kt�ry musia� przyzna�, �e zbyt wielu zaprawd� parafian ko�czy nieszcz�sn� �mierci� w Aix...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

- �Zatem - rzek� biskup - pochwalam ten czyn w moim i moich nast�pc�w imieniu; b�dzie si� pobiera�o t� podw�jn� op�at�, dop�ki nie poprawi� swoich obyczaj�w i nie naucz� si� umiera� w ��ku". - Nast�pnego dnia zgn�bieni buntownicy przyszli do proboszcza, m�wi�c: �Proboszczu, byli�cie zawsze dla nas jak ojciec, poza t� jedyn� przykr� spraw�. Prosimy was, nie gniewajcie si� na nas z powodu owego g�upstwa". A proboszcz odpowiedzia�: - �Dziatki moje, nie by�bym godny waszym by� pasterzem, gdybym nie umia� przebacza�. Odejd�cie w pokoju i przyprowadzajcie mi jak najwi�cej dzieci, a wtedy wasz ukochany cur� nie umrze z g�odu dzi�ki podw�jnym op�atom". Biskup cz�sto opowiada� t� historyjk� i zachowa� w pami�ci owego cur�, a� wreszcie przeni�s� go do zacnej parafii, gdzie mo�e pocz�stowa� starym medokiem takich, kt�rzy tego s� godni. A nie ma ich wielu. Gerardowi za�wita�a w g�owie my�l i nie umia� tego ukry�. - Tak jest! - potwierdzi� gospodarz. - To ja jestem tym ksi�dzem: teraz mo�e ju� zgad�e�, dlaczego powiedzia�em: �znowu dawne figle". Przysi�g�bym, i� wywiedli w pole ju� mego nast�pc� w sprawie zap�aty za koszty pogrzebu. Dobrze, �e� si� wyrwa! z owej parafii. I ja tako�. Wpad�a nagle ma�a siostrzeniczka proboszcza: - Wujku, waga! Oj, kto� obcy! - i uciek�a. Ksi�dz podni�s� si� od razu, ale �al mu by�o rozstawa� si� z Gerardem. - �yknij raz jeszcze i chod� ze mn�. U wej�cia do kruchty stal ko�cielny z ogromn� wag� i odwa�nikami wszelkich rozmiar�w. Kilkoro skromnie wygl�daj�cych ludzi sta�o doko�a niego, jaka� kobieta podesz�a par� krok�w, unios�a chorowite dziecko, m�wi�c: - Czy ci�kie, czy lekkie, wiernie przyrzekam �wi�temu Ko�cio�owi tej samej wagi miark� najlepszej �ytniej m�ki - dam tyle�, ile zaci��y dzieci�, niech jeno B�g uratuje mnie od nieszcz�cia. M�dlcie si�, dobrzy ludzie, za dzieci� i za mnie, matk� jego, kt�ra przyby�am tu z mym strapieniem i trosk�. Zwa�ono dzieci�, kt�re wrzeszcza�o jak niemowl� przy chrzcie. - Courage! dame - zawo�a� Gerard. - Dobry to znak. Mocne jest w nim �ycie, da rad� chorobie. - B�g zap�a� za dobre s�owo - podzi�kowa�a biedna kobieta. Przytuli�a sw�j ci�ar do �ona i stan�a, przygl�daj�c si� nast�pnej kobiecie, kt�ra sk�ada�a dziecko na wadze! Rozleg� si� nagle dono�ny, rozkazuj�cy g�os: - Usun�� si�, przej�cie zrobi� dla ja�nie pana! Ludzie rozst�pili si� jak fale rozci�te przez majestatyczn� galer�, gdy wkroczy� �pan dworski", m�czyzna we wspania�ym stroju, zdobnym pi�rem ko�paku spi�tym topazow� klamr�. Odziany by� w kurt� bogato bramowan� futrem, jedwabny kubrak, czerwone pantalony, a trzewiki mia�y spiczaste jak �y�wy nosy. Wysadzana diamentami r�koje�� miecza l�ni�a ponad aksamitn� pochw�, na d�oni siedzia� sok�. Wszed� na wag� z tak� godno�ci�, jakby by� panem �wiata, nie za� ziemskich w�o�ci; sok� zako�ysa� si� i pocz�� trzepota� skrzyd�ami, uchwyci� jednak r�wnowag� i przymru�y� �lepia. Ko�cielny przyd�wiga� ci�kie odwa�niki, proboszcz za� opowiedzia� Gerardowi: - Nasz dziedzic by� �miertelnie chory i zrobi� �lub, �e ofiaruje tyle chleba i sera na ubogich, ile sam wa�y. Ko�cio�owi nale�y si� z tego dziesi�cina. - Przepraszam wielmo�nego pana; je�eli jego wielmo�no�� b�dzie nadal przyciska� sw� lask� drug� szal�, nie zdo�amy uzyska� r�wnowagi. Jego wielmo�no�� u�miechn�� si� ponuro, zdj�� lask� i opar� si� na niej. Proboszcz sprzeciwi� si� znowu grzecznie, ale bardzo stanowczo. - Milles diab�es!, co mam z ni� zrobi�? - wrzasn��. - B�d�cie �askawi przeto odsun�� j� od obydwu szal, panie! Kiedy jego wielmo�no�� uczyni� tak, sam wpad� w pu�apk�, kt�r� zastawi� na Ko�ci� �wi�ty, a dobry proboszcz szepn�� Gerardowi : - Cretensis incidit in Cretensem - co wyk�adam: trafi�a kosa na kamie�. Teraz ksi�dz odezwa� si� pokornie: - Je�eli wasza wielmo�no�� chcia�by co� zaoszcz�dzi� i �a�uje, �e ofiarowa� tak wiele Niebiosom, mo�ecie, panie, posadzi� soko�a na lokaja i zyska� funt wagi. - Pi�knie wam dzi�kuj� za rad�, plebanie - krzykn�� z wyrzutem wielmo�a. - B�d� dla n�dznego funta pozbawia� biednego ptaka dobrodziejstw �wi�tego Ko�cio�a? Wola�bym, �eby diabe� porwa� pewnego dnia ca�y m�j dw�r wraz ze mn�, ni� �eby jego mia�o co� z�ego spotka�. - S�odkie jest takie przywi�zanie - westchn�� proboszcz. - Mi�dzy ptakiem i bydl�ciem - szepn�� Gerard. - Pst! - przerazi� si� pleban. Zanotowano wag� seniora i wierz�, �e Niebiosa nie zwa�y�y jednocze�nie jego wdzi�czno�ci na ko�cielnej wadze. Niech�e m�j nie�wiadomy czytelnik nie dziwi si� temu cz�owiekowi ani jego sk�pej wdzi�czno�ci wobec Dawcy zdrowia i wszelkich d�br tego �wiata. Innymi oczami ludzie spogl�daj� w oczy �mierci, innymi za� na przebyt� chorob�. Kiedy ludzie dobijaj� targu, staraj� si� uzyska� jak najwi�cej i nie b�d� si� spierali o drobiazgi, czy to z lud�mi, czy te� z niebiosami. Nie zmienili�my si� w tym wzgl�dzie teraz, w g��bi duszy jeste�my podobni do naszych przodk�w sprzed czterystu lat; mo�e tylko w tamtych czasach czynili�my to odrobin� naiwniej i naiwno�� ta objawia�a si� bardziej dotykalnie, jako �e w tej surowej epoce cia�o g�rowa�o nad umys�em, a wszelkie uczucia przybiera�y materialne kszta�ty. Ludzie odbywali pokut�, biczuj�c si� gorliwie, odmawiali r�a�ce, przekupywali �wi�tych woskowymi �wieczkami, jadali ryby, aby u�wi�ci� dusz�, tkwili w zimnej wodzie dla opanowania swych uczu� i dzi�kowali Bogu za przywr�cone zdrowie za pomoc� jednego cetnara, dw�ch kamieni, siedmiu funt�w, trzech uncji i p�tora grama chleba i sera. W czasie mego kazania, a wyg�aszam kazania rzadko i nieudolnie, zacny pleban namawia� ja�nie pana, aby �w wst�pi� do ko�cio�a i zarz�dzi�, co maj� zrobi� z jego praprapradziadem. - Tam do licha! Wykopali�cie go czy co? - O nie, wielmo�ny panie, nigdy nie by� pochowany. - Czyli� �e sprawdza si� jednak stara opowie��? - Jest tak prawdziwa, �e w�a�nie dzi� robotnicy, naprawiaj�c filar, znale�li w nim stoj�cy szkielet. Pos�a�bym natychmiast po ja�nie pana, ale wiedzia�em, �e wasza wielmo�no�� ma nas odwiedzi�. - To on! to rzeczywi�cie on! - powiedzia� potomek znalezionego wielmo�y, przyspieszaj�c kroku. - Chod�my obejrze� starego. Ten m�odzian jest, jak s�dz�, cudzoziemcem? Gerard sk�oni� si�