Dla uczczenia wi�c jego pami�ci i z wdzi� czno�ci� dla niego, a jednocze�nie z oddaniem dla Pa�skiej osoby, pokornie przypisuj� Panu t� moj� rozpraw� o pa�stwie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Nie wiem, jak j� przyjmie �wiat i co b�dzie my�la� o tych, kt�rzy b�d� si� wydawali przychylni tej rozprawie. Trudno jest bowiem przej�� drog� obsadzon� z jednej strony przez tych, kt�rzy walcz� o zbyt wielk� wolno��, a z drugiej przez tych, kt�rzy walcz� o zbyt wielk� w�adz�, nie otrzymawszy ran z obu stron. Nie mniej zdaje mi si�, w�adza pa�stwowa nie powinna pot� pia� usi�owania zmierzaj�cego do wzmocnienia tej w�adzy; ani te� ludzie prywatni, obawiaj�c si� jej, nie powinni twierdzi�, �e my�l�, i� ta w�adza jest zbyt wielka. Poza . Dedykacja tym ja nie m�wi� o okre�lonych ludziach, lecz abstrakcyj nie o siedlisku w�adzy, i my�l�, �e nie ura�� (podobnie. jak te proste i bezstronne istoty na rzymskim Kapitolu, co swym krzykiem obroni�y tych, kt�rzy byli w jego murach, nie przez to, �e to by�y w�a�nie one, lecz przez to, �e by�y w�a�nie tam) nikogo poza tymi, kt�rzy s� po drugiej stronie albo kt�rzy s� nawet po tej, lecz sprzy jaj� tamtym (je�li w og�le s� tacy). Mo�e najbardziej urazi� ludzi to, �e pewne teksty z Pisma �wi�tego przyta cza�em dla innego celu, ni� zazwyczaj czyni� to inni ludzie. Lecz uczyni�em to z nale�n� pokor�, a jedno cze�nie z konieczno�ci (kt�r� mi narzuca�o moje zadanie). Teksty te bowiem s� wysuni�tymi pozycjami wroga, z kt�rych on atakuje w�adz� pa�stwow�. Je�li mimo to znajdzie Pan, �e moja praca jest powszechnie okrzyczana, to mo�e zechce Pan szuka� dla siebie wyt�umaczenia, m�wi�c sobie, �e jestem cz�owiekiem, kt�ry mi�uje swoje w�asne pogl�dy, i my�li, i� jest prawd� wszystko to, co m�wi; �e otacza�em szacunkiem Pa�skiego brata i otaczam nim Pana, i na tej podstawie o�mieli�em si� wzi�� sobie bez Pa�skiej wiedzy, o Panie, tytu� najbardziej pokornego / i najbardziej pos�usznego Pana s�ugi Tomasz Hobbes Pary�, kwietnia -15- 1651 r. 25 WPROWADZENIE Sztuka ludzka na�laduje natur� (sztuk�, kt�r� B�g stworzy� �wiat i nim rz�dzi), podobnie jak w wielu innych rzeczach, tak i w tym, �e mo�e skonstruowa� sztuczne zwierz�. Widz�c bowiem, �e �ycie nie jest niczym innym ni� ruchem cz�onk�w, kt�rego pocz�tek jest w jakiej� podstawowej cz�ci wewn�trznej cia�a, czy� nie mo�e my powiedzie�, �e wszelkie automaty (maszyny, kt�re poruszaj� si� z pomoc� spr�yn i k�, jak zegar) maj� sztuczne �ycie? Czym�e bowiem jest serce, je�li nie spr�yn�; i czym�e nerwy, je�li nie licznymi ni�mi; i czym�e stawy, je�li nie licznymi ko�ami, kt�re daj� ruch ca�emu cia�u, jaki zamierza� mu da� Mistrz? Sztuka jednak idzie jeszcze dalej, na�laduj�c rozumny i najbar dziej doskona�y tw�r natury, cz�owieka. Sztuka bowiem tworzy tego wielkiego Lewiatana, zwanego pa�stwem (po �acinie ciuilas), kt�ry nie jest niczym innym ni� sztucznym cz�owiekiem, cho� wi�kszych wymiar�w i wi�kszej si�y ni� cz�owiek naturalny, kt�rego obronie i opiece ma s�u�y�. W tym sztucznym cz�owieku w�a dza suwerenna jest sztuczn� dusz�, jako �e daje �ycie i ruch ca�emu cia�u; s�dziowie i inni urz�dnicy wymiaru sprawiedliwo�ci i egzekutywy s� sztucznymi stawami; nagroda i kara (kt�re w oparciu o stolec w�adzy suwe rennej poruszaj� wszystkie stawy i cz�onki tak, i�by ka�dy z nich spe�nia� sw� powinno��) to nerwy, kt�re czyni� to samo, co w ciele naturalnym; bogactwo i dobro byt wszystkich poszczeg�lnych cz�onk�w jest jego si��; salus populi (bezpiecze�stwo narodu) jest jego zadaniem; doradcy, kt�rzy poddaj� my�l o wszystkich rzeczach, jakie pa�stwo zna� winno, s� jego pami�ci�; s�uszno�� . Wprowadzenie i prawo s� sztucznym jego rozumem i wol�; zgoda zdro wiem; bunt chorob�; wojna domowa �mierci�. Wreszcie pakty i umowy, z kt�rych pomoc� zosta�y pocz�tkowo utworzone cz�ci tego cia�a politycznego, a p�niej z�o�one razem i zwi�zane w jedno, podobne s� do tego fiat, czyli: uczy�my cz�owieka, kt�re to s�owa wypowie dzia� B�g w akcie stworzenia. A�eby opisa� natur� tego sztucznego cz�owieka, roz wa��: Po pierwsze, z jakiej materii on si� sk�ada oraz kto jest mistrzem: jednym i drugim jest cz�owiek. Po wt�re, jak i na podstawie jakich um�w ten cz�owiek sztuczny zostaje stworzony; jakie s� prawa i w�a�ciwa moc czy autorytet w�adzy suwerennej; oraz co go zachowuje i co doprowadza do rozpadu. Po trzecie, co to jest pa�stwo chrze�cija�skie. I wreszcie, co to jest kr�lestwo ciemno�ci. Co si� tyczy pierwszego, to rozpowszechni�o si� ostat nio powiedzenie, �e m�dro�� zdobywa si� czytaniem nie ksi��ek, lecz ludzi. Zgodnie z tym te osoby, kt�re w przewa�nej cz�ci nie mog� da� �adnego innego dowodu swej m�dro�ci, znajduj� wielkie zadowolenie, pokazuj�c, co wyczytali, jak my�l�, w ludziach i obmawiaj�c si� bez mi�osierdzia, jeden poza plecami drugiego