Kosztowny krzy� kamienny, kt�ry dosta�em od niego na pami�tk�, chowam dot�d jako wspomnienie tych smutnych czas�w i dow�d przyja�ni ksi�dza archimandryty...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Z gazet p�niej dowiedzia�em si�, �e zosta� archierejem. W tej stronie jazda zimowa dosy� jest �atwa; d�ugo�� zimy, klimat umiarkowa�szy ni�eli w stronach ku Lodowatemu morzu po�o�onych, sprawuj�, �e mieszka�cy nie bardzo si� w powozy opatruj�; natomiast maj� sanie wyborne ze wszystkiemi wygodami, a� do piec�w �elaznych. Do tych, potrzebnych w�gli na ka�dej poczcie dosta� mo�na. Na ca�ym �wiecie niemasz podobno ta�szej poczty jak tutaj, na werst� od konia po deniuszce, to jest po �wier� kopiejki si� p�aci. Nocy zawsze s� widne i im wi�kszy mr�z, tem ja�niejsze, � sypiaj� w saniach, potrawy i herbat� w nich sobie gotuj�. Drugiej zimy pobytu mojego na Syberyi, syn pu�kownika Panajewa, przywi�z� do dziada dzieci swoje; ofiarowa� mi staruszek �w osiemset rubli assygn �ebym wnuczk� jego pocz�tkowo w Kazaniu wychowan�, w j�zyku w�oskim kszta�ci�, a mniejszym wnucz�tom dawa� pocz�tki j�zyka francuzkiego. Zosta�em tedy nauczycielem, o�wiadczywszy, �e �adnej nie wezm� zap�aty, ile �e pu�kownik r�nemi czasy mnie obdarza� to kaw�, herbat�, cukrem, to innemi wyg�dkami. Uczenie tych ma�ych dziatek sprawia�o mi prawdziw� roskosz i zabaw�, ale nadszed� fatalny kres, kt�ry moje i ich szcz�cie pomi�sza�. Pu�kownik by� osiemdziesi�lletnim starcem, i zbli�a� si� powoli do ko�ca poczciwego �ycia, wreszcie umar�, do chwili zgonu rozmawiaj�c spokojnie i mojej przy sobie ��daj�c przytomno�ci, co �atwo przysz�o, bo tam dla jego wnucz�t prawie nieustannie bawi�em. Po odbytym pogrzebie, przepe�niony smutkiem syn, dogadzaj�c �alowi swemu i zwyczajowi, zamkn�� si� na cztery niedziele, nie wychylaj�c nigdzie z domu. Przek�ada�em zn�kanemu bole�ci� sowietnikowi, �e obyczaj ten zamykania si� nie jest prawem, �e �al taki nie nagradzaj�c straty, szkodzi zdrowiu, dla kt�rego potrzeba szuka� rozrywki i ruchu, gdy� bezczynno�� i siedzenie w miejscu sta� si� mo�e niebezpiecznem; potwierdzi� to dokt�r i ledwie�my go do wyjazdu sk�onili. Wybra� si� do Permu, ale nie dojechawszy w drodze umar�, a �ona biedaczka powr�ci�a p�aka� nad swoim i dzieci losem. Dope�ni�em wzgl�dem stroskanej familii obowi�zk�w przyjaciela, ciesz�c jak mog�em biednych, cho� w sercu nie wiele mia�em czem- bym si� m�g� podzieli�. Sam w�wczas jeszcze nie wiedz�c przysz�o�ci, w modlitwie szuka�em dla siebie ulgi, a w pracy rozrywki, ale B�g si� mn� opiekowa� i r�k� sw� dobrotliw�, naznaczy� ju� kres mojego cierpienia. KONIEC TOMU DRUGIEGO. SPIS ROZDZIA��W TOMU DRUGIEGO. [jak w orginale] SPIS ROZDZIA��W .........................TOMU DRUGIEGO. . I. Lw�w ... 5 II. Sejmiki 1791 roku ... 16 III. Odwiedziny ojca ... 34 IV. Dalsze czynno�ci Sejmowe ... 42 V. ... 48 VI. Miejskie ... 56 VII. �wi�ty Stanis�aw ... 62 VIII. Czynno�ci w Lublinie ... 72 IX. Panna Malecka ... 81 X. Obozy ... 106 XI. Dalsze dzieje ... 111 XII. �mier� ex-wojewody ... 130 XIII. Prot Potocki ... 142 XIV. Filip Nereusz Olizar ... 147 XV. Po�egnanie Lublina ... 154 XVI. Sejmiki �ytomierskie 17 92 roku ... 166 XVII. Wesele ... 170 XVIII. Ob�z ksi�cia J�zefa Poniatowskiego ... 176 XIX. Powr�t z obozu ... 225 XX ... 230 XXI. ... 235 XXII. Sprawy domowe. ... 244 XXIII. Sprawy publiczne ... 251 XXIV. Domowe okoliczno�ci ... 256 XXV. Brat Wincenty ... 269 XXVI. Niespodziane o�enienie ... 271 XXVII. Kontrakty roku 1793 ... 290 XXVIII. Warszawa ... 29 5 XXIX. Lw�w ... 303 XXX. Na prowincyi ... 311 XXXI. Grodno ... 323 XXXII. Stanis�aw-August ... 337 XXXIII. Markiza Lulli ... 347 XXXIV. Na wsi. ... 354 XXXV. Rozmaito�ci ... 360 XXXVI. L.... i ... 364 XXXVII. Kontrakty 1794 roku. ... 368 XXXVIII. 1794 rok. ... 372 XXXIX. Powr�t w Kijowskie ... 387 XL. Zako�czenie.. ... 403 XLI. Z pami�tnik�w ksi�dza opata Ochockiego ... 410 Tom trzeci. I. WYJ�TKI Z NOTAT OPATA OCHOCKIEGO. Godziny �ycia mojego, ubiega�y w zaj�ciu ci�g�em i por��dnem, a porz�dek ten wiele stanowi� dla samotnika. Ten, kt�ry nie robi planu dzi� jeszcze na ci�g spraw jutrzejszych, nie �yje, ale wlecze za sob� ci�ar �ycia, a dowodem, �e ono jest brzemieniem dla niego, nieustanne narzekanie i st�kanie, kt�re mu towarzyszy. Najskuteczniejszy spos�b u�ywania �ycia zapisa� Kant w swej Antropologii, zalecaj�c porz�dnie po sobie nast�puj�ce ci�g�e zatrudnienie. Wstawa�em zawsze o godzinie czwartej i ca�y ranek po�wi�ca�em sprawom i powinno�ciom chrze�cijan- skim, odprawuj�c kap�a�skie moje modlitwy. Nast�powa�o czytanie biblii i innych ksi��ek, kt�re mia�em pod r�k�. To zaj�cie zabiera�o mi ca�y czas przedpo�udniowy, polem wychodzi�em z domu, a je�li to by� dzie�, w kt�rym nie mog�em mie� obiadu u horodniczego, musia�em sobie przerywa� czytanie czuwaniem nad kuchenk�. W te dnie bowiem sani sobie na kominku je�� gotowa�em, i odwiedzaj�cy mnie tutejsi mieszka�cy zostawali przy ogniu, jak Marka Kurcyusza pos�owie Samnit�w