- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Powiem Ci także, że nie Ciebie dla krzeseł tych, ale zapewne krzesła te dla Ciebie kocham, Dialy – i jeśli mogę krzesło słomiane tak ukochać, to muszę jego panią nad...
- Żywiła, wydanej drukiem w roku 1819, bohater opowiadania, Poraj, zdradza władcę swego kraju, księcia Koryata, by przy pomocy wroga uzyskać rękę jego córki, z pomocą wojsk...
- 2 Nie będzie wołał, ani się będzie wywyższał, ani będzie słyszany na ulicy głos jego...
- Jak do tego przyszło, iż z wielkiego przyjaciela i sługi króla jegomości przeszedł do obozu jego wrogów, trudno tłumaczyć inaczej, tylko wielkimi dobrodziejstwy, jakich za...
- Pełne światło z otwartego, na obszerną łąkę okna pada teraz na jego zgarbioną i znędzniałą postać Stoi tak przez chwilę, mnąc w ręku stary pilśniowy kapelusz, a chude...
- Użycie owych anegdot w metodzie koanów zostało zapoczątkowane przez Yiian-wu (1063-1135) i jego ucznia Ta-hueia (1089--1163) w dziesiątym lub jedenastym pokoleniu po...
- Gdy brat Aleksandra, wielki książę Andrzej, zbiegł z kraju w roku 1252, po tym jak jego wojska zostały rozgromione przez oddziały mongolskie przysłane z Saraju, Batu--chan...
- Ale tu Rankorn się zdradził: jego sylwetka mignęła wśród drzew o jakieś trzydzieści jardów poniżej, na zboczu zagajnika, i wtedy cała wataha runęła za nim wąską luką między...
- Książę przyjął go nader przyjaźnie i wydał tegoż dnia obiad na jego przyjęcie, na który zaprosił młodych panów i szlachetnych rycerzy...
- Chłopiec pozostaje obecnie bez niezbędnej i właściwej opieki bytowej i wychowuje się w warunkach i okolicznościach braku należytej opieki ze strony (jego) rodzica(ów)...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Postarajmy się dociec, jak to wygląda w praktyce. v 124 125 NAD TUWIMOWSKĄ "LUTNIĄ PUSZKINA" I anioł do ust moich przywarł I wyrwał grzeszny mój język, Ipróżnosłowy, i zły, I żądło mądrej żmii W zamarłe usta moje Włożył prawicą skrwawioną. I on k ustom moim prynik, I wyrwał griesznyj mojjazyk, Iprazdnosłownyj, i łukawyj, Iżało mudryja zmiei W usta zamiorszyje moi Włożył diesniceju krowawoj. Biblijny styl opowiadania podreśla zarówno wciąż powtarzający się spójnik "i", jak również obfitość słów staro-cerkiewno-słowiań-skich (piersty, zienicy, łukawyj itp.) i dawnych form gramatycznych (gad jako dopełniacz liczby mnogiej, wiżd' jako imperatyw). Przyjrzyjmy się z kolei tekstowi Tuwima: Pragnieniem ducha i tęsknotą Dręczyłem się w pustyni srogiej, I sześcioskrzydły serafl oto Ukazał mi się pośród drogi. Palcami lekko jako snem Musnąłźrzeniceme -i wtem Przeźrzaiy-wieszczochwili onej Jak u orlicy przelęknionej. * Tekst ten rozwija się w duchu interpretacji Dostojewskiego. Nie przypadkiem na rymie znalazły się wyspacjowane przeze mnie słowa, które nie są "watą poetycką", jak twierdzili niektórzy krytycy (skoro brak ich w oryginale), wręcz przeciwnie, są wykładnikiem koncepcji przekładu: wszystkie bez wyjątku elementy wierszo-twórcze Tuwi-mowskiego "Proroka" mają za zadanie podkreślić dynamikę narracji. Tę samą funkcję pełnią także: intonacyjne zawieszenie frazy na rymie ("i wtem"), a zwłaszcza ostry kontur jambu i rym męski (rzadkie w amfibrachiczno-trocheicznym toku polszczyzny): A potem oczu moich tknął - I gwar, i dźwięk w nich szumieć j ą ł: [...J I Boga głos przywołał mni e: , Prorocze! wstań! i ź r żyj! i twórz! W rosyjskiej poezji jamb i rym męski są zjawiskiem powszednim, tymczasem utrzymanie tych samych właściwości wersyfikacyjnych NAD TUWIMOWSKĄ "LUTNIĄ PUSZKINA" nadaje tokowi narracji w polskim "Proroku" wyjątkowo silną, wręcz nerwową ekspresję. Tym bardziej dziwi fakt, że przekład zachowuje stylizację oryginału. Spostrzegamy wszakże, że w tekście Tuwima, który zmienił ogólną atmosferę wiersza, archaizmy (źrzenice, prze-źrzały, chwili onej, żrzyj itp.) pełnią inną funkcję. Są wypowiadane nie tylko przez współczesnego bohatera lirycznego, jak wynika z dynamiki toku wierszowego, lecz zarazem przez proroka-poetę, skoro w końcowym czterowierszu czytamy: Prorocze! wstań! i źrzyj! i twórz! Tego maleńkiego słówka "twórz" nie ma w oryginale: Wosstań, prorok, i wiżd', iwniemli... Archaizacja stylistyczna w przekładzie Tuwima podkreśla umowność alegorii. Przejawia się w tym znamienna dla poety dążność do jednoznaczności. Wiersz Puszkina można rozumieć dosłownie i przenośnie. Oczywiście poecie chodziło o ten głębszy, przenośny sens. Tuwim wydobywa go i eksponuje, ale jednocześnie zmienia tonację wiersza. Utwór zaczyna pulsować żywszym tętnem, charakterystycznym dla temperamentu poetyckiego tłumacza. Czy w tej sytuacji można uważać, że polski "Prorok" wskazuje "tę samą godzinę, co oryginał"? Rosyjski "Prorok" był wymierzony przeciwko caratowi, choć jego ostrze polityczne jest ukryte pod powłoką symbolu; postawa społeczna Tuwima w latach trzydziestych nadawała jego poezji ton ostrej inwektywy przeciwko panującemu systemowi i jego mocodawcom. Kiedy Tuwim napisał znany wiersz "Do prostego człowieka", Antoni Słonimski opublikował w swojej "Kronice tygodniowej" [listopad 1929, czyli na długo przed ukazaniem sięLutni] następujące słowa: ,, Nie jest rzeczą ważną, czy Tuwim jak Puszkin będzie w łasce czy niełasce u dworu. Czy car przebaczy i umorzy sprawę, czy Tuwim napisze taki, czy inny komentarz. Poetom zapominać trzeba ich słabości. Pamięta się ich bunty". "Do prostego człowieka" wywołało wówczas burzę. Atmosfera narastającego w Polsce antysemityzmu sprawiła, że mimo głosów w obronie poety napaści na niego stawały się coraz częstsze i coraz or- 126 127 NAD TUWIMOWSKĄ "LUTNIĄ PUSZJCINA" dynarniejsze. Tuwim miał zażydzać polską literaturę i należało go zatem odizolować, wyrzucić z czytanek dla dzieci i tp., słowem, "fora ze dwora ". To dlatego najwięcej w Lutni jest utworów pisanych po upadku powstania dekabrystów [ 1825], kiedy to wraz ze wstąpieniem na tron Mikołaja I sfery wyższe, pozbawione jednostek najszlachetniejszych i naj ofiarniej szych, doprowadzają do ostatecznego rozbratu Puszkina z systemem. Jest niemal osamotniony wśród szpiclów, oszczerców i pismaków. To do tej "czerni", jak ich nazywa, zwraca się w słowach: Precz! Cóż poetę natchnionego Obchodzi was plugawy los? Autor "Do prostego człowieka" znajduje u Puszkina bliskie sobie odczucia i hasła, choćby to z "Proroka": "przepalaj słowem serca lu- j •" dzi