Poprosili�my jednak o nocleg, odpowiedziano najpierw �nie", a wkr�tce potem �tak", pod warunkiem, �e zechcemy spa� w tej izbie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

W czasie pertraktacji z gospodyni� zobaczyli�my w izbie ma�ego ch�opczyka, kt�ry dawa� nam znaki. Wyszli�my za nim, a on powiedzia�, �e nie b�dziemy tu bezpieczni, lecz �e on mo�e nam znale�� nocleg. Zaprowadzi� nas za par� groszy do spokojnego domku �ydowskiego, gdzie na gar�ci s�omy z�o�yli�my swe zm�czone cz�onki. Nast�pnego ranka rozpocz�li�my dalsz� w�dr�wk� do Sierakowa*, gdzie zatrzymali�my si� czekaj�c na Sten-kul�, by wsi�� razem do dyli�ansu. W Sierakowie szala�a cholera a lekarz miejski wyjecha�, tak wi�c musieli�my udzieli� pomocy chorym w czasie naszego pobytu w mie�cie a� do chwili, gdy rozleg� si� g�os tr�bki pocztowej, daj�c sygna� do odjazdu. Ruszyli�my w drog� a potem jechali�my pospiesznie a� do Greifswalde. W Drezdenku** wsiad�a do dyli�ansu m�oda, pi�kna panna i jecha�a w naszym towarzystwie oko�o dwudziestu mil. Sp�dzili�my z ni� pi�kne chwile. Jako Szwedzi, byli�my pocz�tkowo zdumieni, maj�c samotn� pann� za towarzyszk� podr�y. Przyzwyczaili�my si�, i� nasze panny nie o�miela�y si� wyj�� z domu bez wuja czy ciotki lub przynajmniej jakiej� kobiety jako ochrony przed z�o�liwymi oczami i j�zykami. Nie by�o jeszcze m�odego Szweda, kt�rego by podobne zwyczaje nie nabawi�y k�opot�w i kt�ry by nie musia� b�yszcze� intelektem i prawi� komplement�w po�r�d matron, tak, by cho� ma�a cz�� tego trafi�a do pi�knej dziewczyny przez nie strze�onej. W Prusach jest zupe�nie inaczej � albo cnota jest tam bardziej niez�omna, albo te� jest ona w ni�szej cenie. W ka�dym razie by� to okropny zwyczaj, by dziewczyna mog�a podr�owa� ca�e trzydzie�ci mil zupe�nie sama, w towarzystwie tylu m�odych m�czyzn, cho� nie kry�o si� w tym tyle niebezpiecze�stw, co w r�nych tete a tete, kt�re nasze dziewcz�ta maj� za plecami matek, i w mi�ostkach prowadzonych w Szwecji z powodzeniem, przewy�szaj�cym prawowiern� Hiszpani� i niewierny Konstantynopol. Przeje�d�ali�my przez wiele miejscowo�ci nawiedzonych przez choler�. Panowa� tam spok�j gdy jednak przyje�d�ali�my do * W oryg. Zirke. ** W oryg. Driesen miasta, do kt�rego dotar�a jedynie wie�� o spustoszeniach, jakie cholera czyni�a, byli�my zamykani razem z nasz� pann� w domu kwarantanny i musieli�my tam siedzie�, dop�ki dyli�ans nie ruszy� w dalsz� drog�. Trudno sobie wyobrazi� co� bardziej komicznego od podobnej kwarantanny. W czasie naszego uwi�zienia trzyma�y si� nas tylko weso�e pomys�y, zabawy i dowcipy, w kt�rych bra�a udzia� nasza towarzyszka podr�y, nie mia�o to bowiem dla niej wi�kszego znaczenia, i� przechodzi kwarantann� z kilkoma m�odymi lud�mi. W Szczecinie* wsiad� do dyli�ansu pruski porucznik. Opowiada� z niezadowoleniem, i� zosta� odkomenderowany do Torunia, by pom�c Rosjanom w budowie most�w pontonowych przez Wis��. Droga po drugiej stronie Szczecina jest do�� pi�kna, we wszystkich tych miejscach, gdzie Odra przecina miasto, znajduje si� a� pi�tna�cie most�w. 2 pa�dziernika rano przybyli�my do Greifswalde, gdzie znowu musieli�my przeby� pi�ciodniow� kwarantann� zanim wjechali�my do miasta. Konsul generalny, af Lundblad, dowiedziawszy si� o naszym przyje�dzie, zrobi� nam zaszczyt sk�adaj�c wizyt�, kt�ra musia�a si� jednak ograniczy� do rozmowy przy barierze, odgradzaj�cej dom kwarantanny. Opowiada� o wszystkim, co tylko nas mog�o zainteresowa� i obieca� za�atwi� nam podr� do Szwecji jachtem, kt�ry mia� odp�yn�� 12 pa�dziernika, cho� ruch statk�w usta� teraz prawie zupe�nie. Wiele razy odwiedza� nas te� przyjaciel z Lund, magister Leche, kt�ry przebywa� w�a�nie u generalnego konsula i nigdy nie zapomnimy niezwyk�ej przyja�ni i dobroci, jak� obaj nas otaczali. Gdy kwarantanna dobieg�a ko�ca, pojechali�my w towarzystwie Lechego na Rugi�. Wyspa jest do�� pi�kna, o urozmaiconym krajobrazie, a szczeg�lnie ta jej cz��, kt�ra stanowi ksi�stwo Potbus. Odwiedzili�my Stubbenkammer, urwisko skalne z piaskowca, spadaj�ce stromo do morza. Na samym szczycie, gdzie zaprowadzono nas z zawi�zanymi oczami, znajduje si� balustrada. Gdy zdj�li�my opaski z oczu, ujrzeli�my w dole przepa�ci spienione fale, rozbijaj�ce si� o ska��. W po�owie ska�y stercza� okr�g�y wyst�p przypominaj�cy grzbiet ko�ski, kt�ry zwano Tronem Kr�lewskim. Tradycja m�wi�a, �e Karol XII kaza� si� tam spu�ci� aby m�c z tego miejsca przypatrywa� si� bitwie morskiej. Zwiedzili�my tak�e ruiny �wi�tyni bogini Herty z kamieniami ofiarnymi. W zamierzch�ych czasach czczono tam Hert� i co * W oryg. Stettin. roku ofiarowywano na jej cze�� dwie m�ode dziewice. W pobli�u �wi�tyni znajdowa�o si� ma�e, okr�g�e jeziorko Herty, gdzie bogini przyje�d�a�a si� k�pa�, wieziona przez swoje s�u�ki. Herta nie za�ywa ju� tu wi�cej k�pieli. Podanie nie m�wi jednak, czy ze wstr�tu do wody, czy te� z braku zaprz�gu. 12 pa�dziernika weszli�my na pok�ad jachtu, a 15, po odbyciu niczym nie wyr�niaj�cej si� podr�y morskiej, dobili�my do brzegu pomi�dzy twierdzami Kungsholmem i Drottningskar