Tutaj omawiamy grupy, w których relacja jest odwrotna: to podstawa przymiotnika nazywa posiadacza (subiekt posiadania), a rzeczownik okreœlany - obiekt posiadany (przy nie...

ojcowskie buty 'buty, które nale¿¹ do ojca', por. te¿ 'buty ojca'. Jako pseudoposesywne okreœlane s¹ u¿ycia przymiotników motywowanych przez nazwy zwierz¹t w kontekstach typu wilcza nora, lisia jama, mysia dziura. Przymiotniki dzier¿awcze derywowane s¹ za pomoc¹ formantów: -owy: skarby narodowe, fundusze zak³adowe; ' -ski: chata traperska, skarbiec su³tañski, mieszczañska kamienica i -owski: dom ojcowski, pola pegeerowskie, sklepy cepeliowskie, sprzêt natowski; -ny: dom rodzinny; -any: siostrzana chusta; -iny || -yny: babcine okulary; * > formant paradygmatyczny: bocianie gniazdo (u¿ycie pseudoposesywne). 486 3.2.4. U¿ycia instrumentowe (INSTR) t m. Mo¿liwe s¹ tu dwie sytuacje: 1. Podstawa przymiotnika nazywa œrodek czynnoœci, a rzeczownik okreœlany czynnoœæ, np. obserwacje mikroskopowe 'obserwacje [prowadzone] za pomoc¹ mikroskopu', wycieczka autokarowa 'wycieczka autokarem'. 2. Przymiotnik nazywa œrodek czynnoœci, a rzeczownik - obiekt przy nie wyra¿onym predykacie, np. zdjêcia rentgenowskie - 'zdjêcia [zrobione] za pomoc¹ rentgena'. '• '-'• •••''" Przymiotniki te tworzone s¹ przez nastêpuj¹ce formanty: -owy: zamach bombowy, reklama neonowa, terapia zajêciowa; «nif.»f>.<» -ny: roboty rêczne, pi³ka no¿na, sygna³ dymny i -owny: odpowiedŸ listowna; -ni: armatnie wystrza³y. 3.2.5. U¿ycia materia³owe (MAT) ,<(««v«w "<•«« „ ,t Podstawa przymiotnika nazywa materia³, a rzeczownik okreœlany - wytwór wykonany z tego materia³u (przy nie wyra¿onym predykacie), np. sukienka we³niana 'sukienka [uszyta] z we³ny', por. 'sukienka z we³ny'. W tej funkcji wyspecjalizowa³ siê pierwszy z wymienionych formantów: -any: bielizna bawe³niana, szklane œciany, drewniana ³y¿ka; -owy: lody œmietankowe, kretonowa suknia, asfaltowa nawierzchnia; -arski: wyroby wikliniarskie; :*** w -ny: srebrne monety, p³ócienne spodnie, ¿elazny prêt; -ni: ¿ytni chleb; formant paradygmatyczny: barania czapka, lisi ko³pak, pieczeñ cielêca. 3.2.6. U¿ycie przymiotnika wskazuj¹ce na wytwór (RES) Podstawa przymiotnika nazywa przedmiot, który jest lub ma byæ wykonany z materia³u nazwanego przez okreœlany rzeczownik. W ten sposób przymiotnik okreœla przeznaczenie materia³u nazywanego przez rzeczownik, np. we³na sukienkowa 'we³na, z której [szyje siê] sukienki' i 'przeznaczona na sukienki'. W wielu wypadkach relacja miêdzy materia³em a wytworem jest odwracalna, np. marmur nagrobkowy — nagrobek marmurowy; we³na sukienkowa — sukienka we³niana. Przymiotniki te tworzone s¹ za pomoc¹ dwu formantów: '.•' >i% -any: bawe³na bieliŸniana; < ' -owy: p³ótno ¿aglowe, tetra pieluszkowa, p³ytki pod³ogowe. l * 3.2.7. U¿ycia genetyczne (GEN) , , , . ,,tx ,->,..'. ^> Miêdzy podstaw¹ przymiotnika a okreœlanym rzeczownikiem zachodzi relacja pochodzenia. Podstawa przymiotnika ujmuje przedmiot nazwany przez rzeczownik okreœlany jako pochodz¹cy od innego przedmiotu, np. sok pomarañczowy 'sok [pochodz¹cy] z pomarañczy', por. 'sok z pomarañczy'. Jest to relacja bliska materia³owej (por. barania czapka). Przymiotniki te tworzone s¹ przez nastêpuj¹ce formanty: ; ; -owy: miêso wo³owe, koœæ s³oniowa, osady lodowcowe; 'o; > ?)u*u".i !l«'» MS.f, 487 -ny: t³uszcz roœlinny, klej kostny i -iczny \\-yczny: szcz¹tki organiczne; M -any: m¹czka ziemniaczana, olejek ró¿any, formant paradygmatyczny: ¿ó³wie jaja, krowie mleko, bia³ko zwierzêce, nawóz bydlêcy. 3.2.8. U¿ycia przymiotnika wskazuj¹ce na element zbioru, zwane syngulatywnymi (SING) Grupa przymiotnikowo-rzeczownikowa wyra¿a relacjê kolektywn¹. Podstawa przymiotnika wskazuje na element zbioru nazywanego przez rzeczownik okreœlany, np. dru¿yna pi³karska 'dru¿yna z³o¿ona z pi³karzy', por. te¿ 'dru¿yna pi³karzy'. Warunkiem wyst¹pienia tej relacji jest znaczenie kolektywne rzeczownika okreœlanego. Relacja jest nieodwracalna. Nastêpuj¹ce formanty tworz¹ omawiane przymiotniki: -owy: bór sosnowy, sad wiœniowy, zagajnik brzozowy; < ta .H > : ? -ski: cech szklarski, oddzia³ strzelecki, ekipa realizatorska; IK5;, -ny: zespó³ drzewny i -iczny \\-yczny: stowarzyszenie filatelistyczne; ,i. formant paradygmatyczny: gêsie stado, pszczeli rój, banda przestêpcza. 3.2.9. U¿ycia przymiotnika wskazuj¹ce na ca³oœæ (TOT) w relacji do czêœci Podstawa przymiotnika wskazuje na ca³oœæ w relacji do czêœci, na któr¹ wskazuje rzeczownik okreœlany, np. lufa karabinowa 'lufa, która jest czêœci¹ karabinu', por. te¿ 'lufa karabinu'. Rzeczownik okreœlany nazywa te¿ czêœci cia³a ludzkiego lub zwierzêcego, np. ojcowska rêka, orle skrzyd³a. Przymiotniki te tworzone s¹ przez nastêpuj¹ce formanty: -owy: komórki nerwowe, dania obiadowe, noga sto³owa, silnik samochodowy, ko³o rowerowe; /a -owski: rêka ojcowska; >i ,-*,'%?,?! «, , > -, :,; -ny: hala fabryczna, ma³¿owina uszna; formant paradygmatyczny: rybia ³uska, niedŸwiedzie pazury. . „ , 3.2.10. U¿ycia przymiotnika wskazuj¹ce na czêœæ w relacji do ca³oœci, zwane partytywnymi (PART) Podstawa przymiotnika wskazuje na czêœæ ca³oœci wskazanej przez okreœlany rzeczownik, np. bryczka resorowa 'resory, które s¹ czêœci¹ bryczki', por. te¿ 'resory bryczki'. .,,,,, Oto formanty tworz¹ce te przymiotniki: , ., • ••- - -owy: piêtrowy budynek, bryczka resorowa; -alny: leki hormonalne 'leki, które zawieraj¹ hormony'; * -asty: drut kolczasty, drzewo iglaste, liœciaste; -aty: ko³o zêbate. - • 3.2.11. U¿ycia charakterystyczne konkretne (CHAR-KONKR) Do tej grupy zaliczamy przymiotniki nazywaj¹ce czêœæ ca³oœci, z tym ¿e jest to czêœæ charakterystyczna, przede wszystkim osoby lub zwierzêcia, np. garbaty cz³owiek 'cz³owiek, który [ma] garb, [charakteryzuje siê] 488 garbem', 'z garbem'; kud³aty pies, jadowity gad, ale tak¿e kraciasta chusta, wyboista droga