U podstaw tego pogl�du le�a�o przekonanie, �e wyodr�bnienie prawa publicznego i wyspecjalizowanych s�d�w administracyjnych stanowi podstaw� dla budowy ich...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

To z kolei by�o nie do pogodzenia z g�oszon� przez Dicey'a doktryn� the rule of law, czyli rz�d�w prawa. Koncepcja the rule of law na trwa�e wpisa�a si� w angielsk� my�l praw- nicz� w odniesieniu do relacji zachodz�cych mi�dzy administracj� a jed- nostk�. Rz�dy prawa mia�y oznacza� nadrz�dno�� ustawy nad organami wykonawczymi w kontynentalnym rozumieniu tego terminu oraz powszechn� r�wno�� wobec prawa. Mia�a ona znajdowa� sw�j wyraz w r�wnym poddaniu wszystkich podmiot�w prawa s�dom. S�abo�� tej koncepcji, b�d�cej wynikiem braku ostro�ci przyj�tych kryteri�w, wynika cho�by z samego zdefiniowania prawa i jego skutk�w dla r�norodnych cel�w jego stosowania, jak te� formalnego podej�cia do koncepcji praworz�dno�ci w proponowanym rozumieniu. Mimo tych s�abo�ci koncepcja Dicey'a wywar�a donios�y wp�yw na kszta�towanie si� angielskiej nauki prawa administracyjnego, a tak�e ameryka�sk� my�l prawnicz�. Szeroka akceptacja tego pogl�du przyczyni�a si� na wiele lat do op�nienia rozwoju prawa administracyjnego. Autor nie dostrzega� bowiem zakresu ochrony zapewnianej obywatelowi przez systemy kontynentalne. Skupiaj�c uwag� na szczeg�lnej pozycji funkcjonariusza administracji w systemie francuskim opiera� zasady swojej koncepcji na ograniczeniach wynikaj�cych dla administrowanych ze szczeg�lnego statusu prawnego administracji. Rosn�ca z�o�ono�� zada�, kt�re podejmowa� musi wsp�czesne pa�stwo w zwi�zku ze wzrostem jego funkcji, spowodowa�a, i� utrzymanie tradycyjnego monopolu Parlamentu na tworzenie prawa przesta�o wystarcza�. Dzia�alno�� prawotw�rcza, nosz�ca nazw� legislacji delegowanej (delegated legislation) lub legislacji podporz�dkowanej (subordinated legislation), kt�rej reali- zacj� przyznawano licznym podmiotom aparatu centralnego i terenowego, jest przedmiotem rozwa�a� literatury. Udzielenie administracji szerokiego uprawnienia do tworzenia prawa widziane jest jako mo�liwo�� przekazania - poza zakres dzia�ania Parlamentu - w�adzy pozbawionej dostatecznej kontroli, co z kolei jest postrzegane jako zagro�enie dla tradycyjnej koncepcji rz�d�w prawa. Zarysowanie s�dowej kontroli administracji w systemie angielskim napo- tyka na trudno�� w postaci konieczno�ci przedstawienia angielskiego systemu wymiaru sprawiedliwo�ci. W literaturze stwierdza si�, �e o s�dowej kontroli administracji mo�na m�wi�, gdy s�d ma prawo wydawania orzecze� wi��cych dla pracownik�w administracji publicznej. Akty wydawane przez administracj� podlegaj� kon- troli politycznej Parlamentu (legislative contron i kontroli legalno�ci sprawowanej przez s�d (judicial control). Zadaniem s�du jest badanie, czy organy administracji przestrzega�y prawa i zasad naturalnej sprawiedliwo�ci (the rules of natural justice), s�d kontroluje, czy akt zosta� wydany zgodnie z prawem, a zatem, czy organ administracji dzia�a� w granicach umocowania i post�powa� zgodnie z obo- wi�zuj�c� procedur�. S�d mo�e te� bada�, czy uprawnienie zosta�o wykorzys- tane w spos�b zgodny z celem, dla kt�rego ustawodawca ustanowi� przepis, a zatem, czy nie mia�o miejsca nadu�ycie w�adzy (abuse of power). Brak jest ustawowych przepis�w, kt�re systematyzowa�yby bogactwo form i �rodk�w, a tak�e metody i granice dzia�ania s�du. W tej sytuacji s�dy korzystaj� z du�ej swobody i unikaj� wi�zania si� ostrymi kryteriami stanowi�cymi podstaw� do ich wkroczenia. S�d mo�e nakaza� organowi administracji wykonanie obowi�zku lub czynno�ci, kt�r� powinien podj��. Mo�e te� zakaza� organowi podj�cia czynno�ci, wydania aktu lub prowadzenia dzia�alno�ci ze wzgl�du na brak podstaw prawnych. Skarga s�dowa mo�e dotyczy� uchylenia lub zmiany decyzji, zakazania organowi wydawania bezprawnych akt�w, rozstrzygni�cia spornych kwestii prawnych, odszkodowania lub przywr�cenia praw, albo wydania nakazu wykonania obowi�zku ci��cego na administracji. Podstaw� wkroczenia s�du jest doktryna ultra vires, czyli ustalenia istnienia podstawy prawnej dla okre�lonego zachowania organu. Organ admini- stracji dzia�a w granicach prawa, gdy mo�e wskaza� podstaw� prawn� swojej czynno�ci. Inne zachowania s� kwalifikowane jako znajduj�ce si� poza za- kresem okre�lonym ustaw�, czyli ultra vires. S�d prowadzi kontrol�, czy okre�lone zachowanie organu mie�ci si� w granicach podstawy prawnej. Uznanie przez s�d przekroczenia okre�lonych prawem uprawnie� nie powoduje uchylenia aktu normatywnego, lecz powoduje, �e akt indywidualny poza przyznanymi prawem granicami dzia�ania organu - ultra vires - jest uznawany za niewa�ny. Kontrola ma zatem dwa elementy - s� nimi podstawa prawna i ocena s�du. Kontroli poddane s� - obok akt�w indywidualnych - tak�e akty delegated legislation. Poza kontrol� s�d�w pozostaje natomiast sfera regulacji ustawowej. Poza kontrol� s�dow� znajduj� si� decyzje oparte na swobodnym uznaniu. Je�eli s� to orzeczenia o charakterze s�dowym lub wydane przez inne organy pe�ni�ce funkcje orzecznicze, s�d mo�e przeprowadzi� ocen� aktu na podstawie kryterium, czy akt nie narusza zasad naturalnej sprawiedliwo�ci (natural justice). Poj�cie to nie ma precyzyjnego znaczenia. Obok wywodz�cych si� z common law okre�le�, uznaj�cych za podstaw� tej zasady proste rozr�nienie dobra od z�a (the natural sense of what is right and wrong), w prawie stanowionym oparto na tej zasadzie okre�lone konstrukcje stanowi�ce zarzuty stosowania prawa z naruszeniem bezstronno�ci (reasonable suspicion, real likelihood, bias in fact). Na zasadzie naturalnej sprawiedliwo�ci oparte s� te� takie konstrukcje, jak prawo do bezstronnego przedstawienia stanowiska strony (the right to a fair hearing) czy zasada wys�uchania strony (hear the other side)