- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Mamy naukę wielkiego Hariego Seldona, która dowodzi, że od nas tylko zależy, czy powstanie przyszłe Imperium Galaktyczne - iż drogi, która prowadzi do tego Imperium, nie możemy...
- Nie mogłem zrozumieć powodu tego uczucia, ale ogarniał mnie lęk i udręka, jak gdyby groziło mi bliskie nieszczęście, jak gdyby ktoś drogi mi cierpiał i wzywał mojej...
- Nie wchodzi tutaj w grę problem zapisu na sąd polubowny, jest to bowiem instytucja traktowana odrębnie, a nie w ramach dopuszczalności drogi sądowej...
- Na siedemdziesiątym metrze startowej drogi utworzyła się rysa, biegnąca skośnie, sze- roka na metr, lecz niezbyt głęboka...
- Pan-Asian lokowało załogi w hotelu Hyatt, dwadzieścia minut drogi od lotniska...
- Lothar podniósł łyżkę do ust, ale ręka zawisła mu w pół drogi...
- - Drogi krewniaku Wicie, wykupi się od ciebie twoje prawa mennicze...
- W przypadku Ala była to wódka z tonikiem, szwedzki Absolut, który zaczął pijać od czasów studiów na uniwersytecie Tufts czterdzieści lat temu...
- Nie godząc się z tak gwałtownym przeskokiem Jan Gawroński siadł do fortepianu i zaczął grać nokturn Cho- pina...
- Papież Jan Paweł II od początku pontyfikatu walczył z nieszczęśliwym dla Kościoła podziałem na konserwatystów i progresistów...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
W Szwecji ist- niały dwie siły polityczne: rada królestwa i książę sudermański Karol. Zyg- muntowi nie udało się wygrać sprzeczności między nimi i gdy w 1598 r. wy- prawił się do Szwecji, zjawił się tam nie jako monarcha w swym królestwie, lecz jak zdobywca. Przegrał jednak sromotnie koło Stangebro w pobliżu Linkiipingu i zgodził się wydać pod sąd wiernych sobie szwedzkich podda- nych. Riksdag go wkrótce zdetronizował, wybierając na następcę jego małe- go syna Władysława, a na regenta wyznaczając Karola Sudermańskiego. Losy starszej linii Wazów były jednak w Szwecji przesądzone, a stosunki __ 340 CZASY NOWOŻYTNE między obu ich królestwami zaznaczą się w następnym stuleciu głównie woj- nami. "Przymierze polsko-szwedzkie - przypomnijmy trafną myśl Włady- sława Konopczyńskiego - było ze stanowiska geopolitycznego równie racjo- nalne, jak unia była nienaturalną. Wspólnie walczyć z duńskim wyzyskiem w Sundzie, wspólnie odpierać od Bałtyku Moskwicina, wspólnie tamować konkurencję handlową niemiecką - to były cele przymierza. Ale żądać w XVI w. od króla, aby wiódł do zbawienia luteran i katolików, aby doga- dzał życzeniom stanów na sejmach polskich i szwedzkich. . . to było w wy- tworzonym związku nonsensem". Jednak trwały sojusz był równie mało realny. Dla stosunków duńsko-szwedzkich cezura stulecia to rok 1613. Karol ob- jął tron dopiero w 1604, dając się obwołać przez riksdag Karolem IX. Napię- cie między monarchą a częścią arystokracji rozwiązał brutalnie, mocą wyro- ku nadzwyczajnego sądu stanowego skazując wielu możnych na śmierć za zdradę. Było to posunięcie w dawnym stylu, które nie doprowadziło jednak do likwidacji arystokracji jako siły politycznej. Nie pozbawiło też królów szwedzkich jej poparcia. Ostatnie chwile Karola wypełniły wojny na dwóch frontach. W Rosji po- parł Wasyla Szujskiego przeciw Rzeczypospolitej, by następnie po klęsce pod Kłuszynem (1610) wycofać się; regencja po jego śmierci potrafiła wyko- rzystać słabość Moskwy dla rozszerzenia posiadłości nad Ładogą i Newą i umocnienia się nad Zatoką Fińską (ostatecznie w 1617 r. pokój w Stołbo- wie). Natomiast kolejne, krótkie starcie z Danią przyniosło nader nieko- rzystny dla Szwecji pokój w Knared (1613). Alvsborg, twierdza u ujścia rzeki Gata, stanowiącej jedyny wylot Szwecji ku Morzu Północnemu, został zaję- ty przez Duńczyków, a cenę jego wykupu podyktowano tak wysoko (milion talarów), że na dziesiątki lat opróżniło to kraj ze srebra i złota; monety za- stępowano ostemplowanymi płytkami miedzi. Gdy po śmierci Karola królem został małoletni Gustaw II Adolf, a re- gencję objął wraz z radą kanclerz Axel Oxenstierna, odwróciła się karta nie tylko dziejów szwedzkich. Polska, Litwa - Rzeczpospolita Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka w Polsce wybrano na króla jego syna, Jana Olbrachta (1492-1501), na Litwie zaś objął rządy inny syn, Aleksander; unia przestała funkcjonować. W 1493 r. zebrał się w Piotrkowie sejm walny jako zgromadzenie złożone z senatu - dawnej rady królewskiej, oraz izby poselskiej, składającej się z posłów ziemskich, wybieranych na sej- mikach, a także nielicznych przedstawicieli miast królewskich. Stosunkowo niski stopień urbanizacji Polski uniemożliwił tutejszemu mieszczaństwu (w znacznej części obcego, głównie niemieckiego pochodze- nia) odegranie roli politycznej, jaka przypadła w udziale stanowi mieszczań- WIEK EKSPANSJI I ODRODZENIA 341 skiemu w krajach zachodnioeuropejskich. Pasywność mieszczaństwa w okre- sie, gdy szlachta uzyskiwała dla siebie przywileje kształtujące ustrój Króle- stwa, określić miała system władzy w stuleciach następnych. Spośród miast rolę polityczną w XV/XVI w. były w stanie odgrywać tylko nieliczne naj- większe, z Gdańskiem na czele, jednak Prusy Królewskie były nie częścią Korony, lecz lennem króla, a ich elity dążyły do utrzymania niezależności od sejmu. Jan Olbracht pragnął pozyskać szlachtę dla swych planów podporządko- wania Polsce i dynastii jagiellońskiej Mołdawii i Wołoszczyzny. Porozumie- wał się w tym celu nie tylko z Władysławem Jagiellończykiem, królem Czech i Węgier, ale i z margrabią brandenburskim Fryderykiem. Jednak wyprawa w celu wyparcia Turków z Kilii i Białogrodu (1497) zakończyła się niepowo- dzeniem, a wojska polskie (Litwini wcześniej się wycofali) podczas odwrotu odniosły spore straty, wyolbrzymiane potem przez tradycję szlachecką. Od- wetowa wyprawa turecka (1498) dotarła w pobliże Lwowa