Autorzy staraj� si� wykaza�, �e te przypuszczenia s� podstaw� praktyki spo�ecznej (s�downictwo, wychowanie) oraz dzia�alno�ci filantropijnej i reformatorskiej...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Jednak�e dla przeprowadzenia pewnych reform nie wystarcza dokonanie pewnych zmian w �rodowisku materialnym, je�eli r�wnocze�nie nie d��y si� do rozwini�cia w ludziach pewnych nowych tendencji. Te b��dy praktyki spo�ecznej autorzy t�umacz� brakiem naukowej psychologii spo�ecznej. "�atwo zrozumie�, �e w braku nauki o zachowaniu spo�ecznym, reformatorzy zwracaj� wi�cej uwagi na warunki materialne �ycia ni� na psychologi� ludzi �yj�cych w tych warunkach, gdy� warunki s� konkretne i uchwytne i wiemy, jak je uj��; wiemy, jak poj�� i zrealizowa�, prawie doskonale, plany ulepsze� materialnych, podczas gdy w braku odpowiedniej teorii psychologicznej reformator nie posiada �adnych obiektywnych zasad, na kt�rych mo�e polega�, i nie�wiadomie zmierza do przypisywania przewa�aj�cej wa�no�ci materialnej stronie �ycia spo�ecznego" *41. Te b��dy praktycznej socjologii wynikaj� r�wnie� z konieczno�ci natychmiastowego rozstrzygania sytuacji spo�ecznych, gdy� �ycie idzie bez przerwy naprz�d i nie czeka na wynik bada�. Jednak�e szkody wywo�ane niedoskona�o�ci� metod techniki opartej na socjologii praktycznej domagaj� si� zast�pienia jej racjonaln� naukow� socjologi� empiryczn�. Je�eli zatem mamy tworzy� tak� naukow� teori� spo�eczn�, zdoln� zaspokoi� wymagania nowoczesnej praktyki spo�ecznej, "to jest oczywiste, �e jej g��wnym przedmiotem powinno by� aktualne spo�ecze�stwo cywilizowane w jego pe�nym rozwoju i z ca�� z�o�ono�ci� sytuacji" *42. By� to wa�ny punkt w programie Thomasa i Znanieckiego. Chodzi�o o przeciwstawienie si� tendencjom, przewa�aj�cym w socjologii ewolucjonistycznej, do badania przede wszystkim spo�ecze�stw prymitywnych jako "prostszych", w kt�rych �atwiej mo�na wykry� prawa rozwoju spo�ecze�stwa. Autorzy podkre�laj�, �e badania etnologiczne spo�ecze�stw pierwotnych posiadaj� wprawdzie znaczn� donios�o�� - ale tylko wt�rn�. Natomiast wa�ne jest por�wnywanie r�nych typ�w spo�ecze�stw, gdy� por�wnania pozwol� nam "odr�ni� istotne od przypadkowego, proste od z�o�onego, pierwotne od pochodnego". Badania spo�ecze�stw pierwotnych nie mog� by� kluczem do poznania spo�ecze�stwa wsp�czesnego, poniewa� "rzeczywi�cie obiektywne zrozumienie etnologii mo�e by� tylko wynikiem systematycznej wiedzy o wsp�czesnych spo�ecze�stwach cywilizowanych" *43. W rozwa�aniach nad przedmiotem socjologii, Thomas i Znaniecki podkre�laj� "konieczno�� wzi�cia pod uwag� ca�o�ci �ycia danego spo�ecze�stwa, zamiast dowolnego wyizolowania i wydzielania z g�ry pewnych szczeg�lnych grup fakt�w" *44. Jest to procedura szczeg�lnie niebezpieczna w socjologii por�wnawczej, gdzie czasami por�wnuje si� np. pewne instytucje lub mity, wyrwane z ich kontekst�w, i wyci�ga si� zupe�nie fa�szywe wnioski. Przyk�ad�w takich b��d�w dostarcza socjologia H. Spencera *45. Takiego arbitralnego ograniczania i subiektywnych interpretacji mo�na unikn�� tylko dwoma sposobami. "Mo�emy bada� monograficznie ca�e konkretne spo�ecze�stwa, z ich ca�kowit� z�o�ono�ci� sytuacyj i zagadnie� tworz�cych ich �ycie spo�eczne; albo mo�emy opracowywa� specjalne zagadnienia spo�eczne, �ledz�c je w pewnej ograniczonej liczbie konkretnych grup spo�ecznych i badaj�c je w ka�dej grupie ze wzgl�du na poszczeg�lne formy, jakie przybieraj� pod wp�ywem warunk�w przewa�aj�cych w tym spo�ecze�stwie, bior�c pod uwag� z�o�one znaczenie, jakie konkretne zjawisko kulturalne posiada w okre�lonym �rodowisku kulturalnym. Studiuj�c spo�ecze�stwa, przechodzimy od ca�ego kontekstu spo�ecznego do poszczeg�lnego zagadnienia, a badaj�c jakie� zagadnienia przechodzimy od niego do ca�ego kontekstu spo�ecznego" *46. Dla ograniczenia pola bada� jedyn� skuteczn� metod� jest rozpocz�� od przypuszczenia, �e nie wiemy nic o danej grupie lub zagadnieniu, kt�re chcemy bada�, wyj�wszy czysto formalne kryteria, kt�re umo�liwiaj� nam wyr�nienie materia��w nale��cych do naszej sfery zainteresowa� od innych. Po zapoznaniu si� z materia�ami, kiedy rozpoczynamy ich selekcj�, pos�ugujemy si� kryteriami opartymi na metodologicznych uog�lnieniach i naukowych hipotezach. Musimy bowiem wybra� tylko dane posiadaj�ce teoretyczn� donios�o�� i ograniczy� si� tylko do nich. "Ka�dy nast�pny krok w badaniach przynosi ze sob� nowe zagadnienia metodologiczne - analiz� kompletnych danych konkretnych na elementy sk�adowe, systematyzacj� tych element�w, definicj� fakt�w spo�ecznych, ustalanie praw spo�ecznych. Wszystkie te stadia post�powania naukowego musz� by� �ci�le i ostro�nie zdefiniowane, je�eli teoria spo�eczna ma sta� si� nauk� �wiadom� swych w�asnych metod i by� zdoln� do pos�ugiwania si� nimi z precyzj� spotykan� w bardziej dojrza�ych i zaawansowanych naukach fizycznych i biologicznych". Zgodnie z t� postaw�, autorzy przyjmuj�, �e istotnych danych teorii spo�ecznej nale�y szuka� wychodz�c z istotnych zagadnie� le��cych u podstaw praktyki spo�ecznej. Ot� dwa zasadnicze problemy stanowi�y o�rodek skupiaj�cy uwag� refleksji praktycznej we wszystkich czasach: "1) zagadnienie zale�no�ci jednostki od organizacji spo�ecznej i kultury, i 2) zagadnienie zale�no�ci organizacji spo�ecznej i kultury od jednostki. Praktycznie, pierwsze zagadnienie wyra�a si� w pytaniu: jak mo�emy przy pomocy istniej�cej organizacji spo�ecznej i kultury wywo�a� po��dane cechy umys�owe i moralne w jednostkach tworz�cych grup� spo�eczn�? Drugi problem w praktyce stawia pytanie: jak mo�emy, przy pomocy istniej�cych cech umys�owych i moralnych poszczeg�lnych cz�onk�w grupy, stwarza� po��dany typ organizacji spo�ecznej i kultury" *47. "Je�eli teoria spo�eczna ma sta� si� podstaw� techniki spo�ecznej i rzeczywi�cie rozwi�za� te zagadnienia, to jest oczywiste, �e musi obj�� oba rodzaje danych zawartych w spo�ecze�stwie, a mianowicie: obiektywne kulturalne elementy �ycia spo�ecznego i subiektywne cechy cz�onk�w grup spo�ecznych, i �e oba te rodzaje danych musz� by� uj�te jako pozostaj�ce w �cis�ej korelacji. Dla oznaczenia tych danych b�dziemy u�ywali teraz i w przysz�o�ci termin�w "warto�� spo�eczna" (lub po prostu warto��) i "postawa". Przez warto�� spo�eczn� rozumiemy wszelki przedmiot posiadaj�cy pewn� tre�� empiryczn�, dost�pny cz�onkom pewnej grupy spo�ecznej, i pewne znaczenie, ze wzgl�du na kt�re mo�e sta� si� przedmiotem czynno�ci. Tak wi�c np. �rodki �ywno�ci, narz�dzie, moneta, poemat, uniwersytet, mit, teoria naukowa - s� warto�ciami spo�ecznymi. Ka�da z nich posiada pewn� tre��, kt�ra mo�e by� zmys�owa (narz�dzie), cz�ciowo zmys�owa i cz�ciowo imaginacyjna (poemat: s�owa napisane i wywo�ane przez nie wyobra�enia) lub tylko imaginacyjna (mityczna posta�)