Bo i pu�k pana Zborowskiego, pos�yszawszy, �e si� pan hetman z nieprzyjacielem �ciera (by�o tam si�a ludzi dobrych rycerskich, kt�rzy �a�owali, �e przy tych potrzebach nie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

By�o niekt�rych zdanie, �eby do gr�dka szturmem ludzi przypu�ci�, okazuj�c, �e nieprzyjaciel strwo�ywszy si� nie mia� razu wytrwa�, ale pan hetman, widz�c rzecz niebezpieczn� i pe�n� wielkiej trudno�ci, gdy nieprzyjaciel dobrze si� by� ufortyfikowa�, a moskiewski nar�d s� bardzo p e r t i n a c e s130 do bronienia, wiedz�c od wi�ni�w, �e �ywno�ci o male to wojsko ma, bo jeno tem �ywi byli, co kto w tajstrze albo w sakwach z sob� przyni�s�, obl�eniem chcia� ich do poddania przycisn��. A�eby �ywno�ci i dla nich i dla koni obroni�, kaza� gr�dki ma�e i n l o c i s o p p o r t u n i s131 postawie, tak�e drzewa wkopuj�c, a rowem one gr�dki okopane by�y c a p a c e s132 sta cz�eka, osobliwie przeciwko temu miejscu, gdzie wody dostawali. Osadzi� one gr�dki cz�� piechot�, cz�� kozaki; wi�c w niedostatku piechoty i jazda widz�c i s t i u s r e i n e c e s s i t a t e m133 pacholikami bronili im wyj�cia. Bo kusili si� na ka�dy dzie� po kilkana�cie razy, czyni�c wycieczki; ale im to nie sz�o, bo nasi z onych gr�dk�w odstrzeliwali ich, osobliwie u wody. Jako potem sam Wa�ujew powiada�, do pi�ciuset cz�eka im pobito; i w naszych jednak, zw�aszcza piechocie, nie by�o w tych cz�stych utarczkach bez szkody. B�d�c Wa�ujew tym sposobem �ci�niony, posy�a�, a posy�a�; noc� wykradali si� lasy134, pos�a�cy do kniazia Dymitra Szujskiego, kt�ry by� pod Mo�ajskiem, stamt�d mil dwana�cie, daj�c zna� o swem niebezpiecze�stwie, i je�liby pr�dko nie by� ratowan, za dla niedostatku �ywno�ci wojska zatrzyma� nie mo�e; bo i tak niekt�rzy poczynali rokowa� z Moskw�, kt�ra by�a przy panu hetmanie. Zaczem knia� Dymitr Szujski, zabrawszy si� z wojskiem tak swem jako i cudzoziemskiem, gdy� Pontus z Moskwy ju� by� za nimi przyszed�, ruszy� si� ku Carowu Zamie�ciu pe�en dobrej nadziei, �e wielko�ci i pot�dze jego wojska, kt�rej bardzo dufa�, nasze, o kt�rego ma�o�ci wiedzia�, wytrzyma� nie mog�o. Poszed� nie tym wielkim szlakiem, ale troch� okolno ku K�uszynu, bo z tamtej strony snadniej mu by�o z Wa�ujewym znosi�. Wi�c i Edward Horn z wojskiem cudzoziemskiem, z kt�rem by� �wie�o przyszed�, od R�ewa do Pohorylej, na tamten mu szlak przychodzi�. By�a s�awa w wojsku naszem o wielko�ci i pot�dze wojska nieprzyjacielskiego, i obawiali si� niekt�rzy tego, �eby nas wielko�ci� sw� nie �cisn��; by�y i po wojsku rozmaite mowy przeciwko panu hetmanowi, �e mu �wiat zmierz� i wojska chce z sob� zgubi�. Pan hetman za� w tak ci�kich razach widz�c, �e na tem wszystko nale�a�o kr�lowi jegomo�ci i rzeczypospolitej, jak� fortun� z kniaziem Dymitrem Szujskim pan B�g by zdarzy�, rezolwowa� si�135 skusi� z nim szcz�cia. Bo r e c e p t u s136 nie tylko nieuczciwy, ale i bezpiecznie nie m�g�by by�. Ustawicznie zwiedza� przez posy�ki o ruszeniu kniazia Szujskiego od Mo�ajska. Pan Niewiadorowski rotmistrz, kt�ry by� pos�a� pod nieprzyjaciela dla wiadomo�ci, dostawszy 130 uparci. 131 w dogodnych miejscach. 132 przestronne na. 133 tej rzeczy potrzeb�. 134 lasami. 135 zdecydowa� si�. 136 odwr�t. 20 kilku syn�w bojarskich, co w stron� od wojska dla �ywno�ci chodzili, wr�ci� si� rano 3 J u l i i137 z onymi wi�niami, kt�rzy dali dostateczn� spraw�, �e nocy przysz�ej mia� knia� Dymitr u K�uszyna nocowa�. Wtem te� i Francuz�w i Szkot�w pi�� przyb��ka�o si� do wojska; byli ci od tych ludzi, nad kt�rymi by� Edward Horn, ci tako� dali spraw�, �e ju� si� wojska skupi�y. A i�, jako si� wy�ej wspomnia�o, i przedtem jeszcze w Bia�ej kilkana�cie, a potem kilkadziesi�t tych cudzoziemskich �o�nierzy przeda�o si� by�o do nas i czynili nadziej�, gdyby do nich pan hetman napisa�, �e mia�o si� wi�cej przedac: nie chc�c pan hetman okazji zaniedba�, a�eby ich m�g� zamiesza� jakkolwiek, albo rozerwa�, udarowawszy jednego Francuza, kt�ry si� tego podejmowa�, napisa� do nich list �aci�skim j�zykiem; kt�ry, i� kr�tki, zda�o mi si� go od s�owa do s�owa wypisa�. �I n t e r n a t i o n e s n o s t r a s n u l l a u n q u a m i n t e r c e s s i t h o s t i i i t a s. R e g e s n o s t r i s e m p e r f u e r u n t a t q u e e t i a m n u n c s u n t i n v i c e m a m i c i. C u m n u l l a s I t I s I n j u r I a a n o b i s l a e s i, i n i q u u m e s t, q u o d h a e r e d i t a r i o s h o s t e s n o s t r o s, M o s c o s, c o n t r a n o s j u v e t i s. Q u a n t u m a d n o s a t t i n et, i n u t r a m q u e p a r t e m p a r a t i s u m u s; h o s t c e s a n a m i c o s n o s m a l i t i s? v o s i p s i c o n s i d e r a t e. V a l e t e138. Odprowadzony by� on Francuz pod wojsko Hornowe, nim si� by� jeszcze Horn z kniaziem Dymitrem z��czy�, ale mu si� nie powiod�o nieborakowi, bo Horn, dowiedziawszy si� o nim, kaza� go obiesi�. To si� jednak tem sprawi�o, ze tam by�y semina139 aijenacji �o�nierz�w przeciwko wodzowi