Jak wi�c wyt�umaczy� fakt, �e obecnie jest ponad dwa razy wi�cej ludzi z nadwag�, ni� sto lat temu?" Doktor Berkowitz na podstawie szeregu bada� dochodzi do wni�s� �e...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Istnieje te� genetyCznje uwarunkowana wra�liwo�� na okre�lony typ otoczenia. Je�eli wi�c kto� ma predyspozycje genetyczne i znalaz� si� w otoczeniu, gdzie spo�ywa 94 NA BAKIER Z JEDZENIEM si� du�o t�uszczu i nie ma si� wiele ruchu, to oty�o�� staje si� wielce prawdopodobna. Czy oty�o�� zdarza�aby si� w �rodowisku, w kt�rym nie ma tych wszy- stkich wysoko przetworzonych przysmak�w, w po�ywieniu jest ma�o t�uszczu, jad�ospis jest mniej r�norodny, ludzie nie je�d�� samochoda- mi, nie siedz� przed telewizorem, nie kupuj� robot�w domowych i nie poruszaj� si� wind�? W �rodkowych Chinach � w takim w�a�nie spo- �ecze�stwie � wi�kszo�� ludzi chodzi piechot� albo je�dzi na rowerach. Oty�o�� wyst�puje tu bardzo rzadko. Kiedy natomiast popatrzymy na spo�eczno�ci azjatyckie �yj�ce w kulturze zachodniej, ludzi oty�ych jest wi�cej. Czy dokona�a si� zmiana genetyczna? Nie � dokona�a si� zmiana otoczenia. Nie s�dz�, aby�my musieli jednoznacznie rozstrzyga�, czy decyduje czynnik dziedziczny czy otoczenie. S�dz�, �e obydwa s� wa�ne � kontynuuje dr Berkowitz. � Pewne geny mog� by� zakodowane w or- ganizmie cz�owieka. Ich si� nie zmieni. Ale mo�emy zmieni� otoczenie i wprowadzi� diet� ubog� w t�uszcze, wi�cej b�onnika, �wiczenia fizy- czne � nie m�wi� o wysokog�rskiej wspinaczce, ale o regularnych spacerach i og�lnie wi�kszej aktywno�ci fizycznej". PRZEMIANA MATERII A PRAWID�OWO�CI ROZWOJOWE Lekarze pracuj�cy z oty�ymi dzie�mi i ich rodzinami podkre�laj�, �e pod wzgl�dem fizjologicznym ka�de dziecko jest inne. Podobnie jak u doros�ych, przemiana materii u jednego dziecka jest odmienna ni� u drugiego. Jeden organizm skuteczniej wykorzystuje pozyskan� z po- �ywienia energi� ni� inny. Przyk�adowo, Sally i Tess maj� po szesna�cie lat, sto pi��dziesi�t pi�� centymetr�w wzrostu i wa�� pi��dziesi�t osiem kilogram�w. Oznacza to lekk� nadwag�, ale jeszcze nie oty�o��. Idealna waga dla dziewcz�t w tym wieku i tego wzrostu wynosi oko�o pi��dzie- si�ciu jeden kilo. Sally utrzymuje wag� pi��dziesi�ciu o�miu kilo spo�y- waj�c oko�o dw�ch tysi�cy czterystu kilokalorii dziennie. Gdyby chcia- �a zrzuci� kilka kilogram�w, musia�aby zej�� na poziom tysi�ca o�miu- set kilokalorii. Tess utrzymuje wag� pi��dziesi�ciu o�miu kilo zjadaj�c tysi�c dwie�cie kilokalorii dziennie, gdyby jednak chcia�a schudn��, musia�aby zej�� do o�miuset kilokalorii. Jej walka z nadwag� mia�aby zupe�nie inny wymiar, ni� walka Sally. OTY�O�� 95 Tak jak ka�dy organizm inaczej gospodaruje kaloriami, tak i same kalorie nie s� sobie r�wne. Organizm bez wielkiego wysi�ku przyswaja kalorie pochodz�ce z t�uszczu zawartego w lodach lub ma�le. Natomiast aby zatrzyma� kalorie z w�glowodan�w czy protein, musi uprzednio zamieni� je w t�uszcz, co samo w sobie wymaga energii. Innymi s�owy organizm spala jedne kalorie, aby zatrzyma� inne. Cho� ka�de dziecko jest inne pod wzgl�dem kszta�tu cia�a, struktury kostnej i przemiany materii, trzeba pami�ta�, �e istniej� pewne og�le prawid�owo�ci rozwoju. W trzech okresach �ycia ilo�� kom�rek t�usz- czowych gwa�townie si� zwi�ksza; kiedy za� te kom�rki ju� istniej�, mog� by� mniej lub bardziej pe�ne, ale nigdy nie znikaj�. Pierwszy "z tych okres�w nast�puje jeszcze przed urodzeniem, drugi w wieku niemowl�cym, a trzeci na pocz�tku dojrzewania. W ka�dym z nich nag- �e przybieranie na wadze przygotowuje dziecko do nast�pnego stadium rozwoju. Przyk�adowo, ilo�� kom�rek t�uszczowych niemowl�cia wzra- sta, aby zmagazynowa� energi� potrzebn� do raczkowania, stania, cho- dzenia. Trzynasto- czy czternastoletni ch�opiec mo�e niekiedy wydawa� si� troch� pulchny, poniewa� natura tak przygotowuje jego cia�o, by m�g� niebawem urosn�� i rozwin�� muskularn� sylwetk� doros�ego m�czyzny. Te trzy etapy s� wynikiem normalnych prawid�owo�ci rozwojowych, wi�c nag�e przybieranie na wadze nie powinno by� powodem do alar- mu. Istniej� jednak trzy inne okresy, kiedy niebezpiecze�stwo pojawie- nia si� oty�o�ci jest szczeg�lnie du�e: p�ne niemowl�ctwo, wiek oko�o sz�stego roku �ycia oraz wiek �rednio� i p�nom�odzie�czy (w prze- ciwie�stwie do wczesnom�odzie�czego). Nadmierne przybieranie na wa- dze powinno w�wczas zwr�ci� uwag� rodzic�w, poniewa� nie wi��e si� z rozwojem uk�adu kostnego ani z innymi formami normalnego rozwo- ju fizycznego. Inn� prawid�owo�ci� obserwowan�u wielu, dzieci z nadwag� jestszy_bs_ze dojrzewanie. Dzieci takie s� wysokie jak na sw�j wiek; rozw�j ich uk�adu kostnego jest bardziej zaawansowany; dziewcz�ta pr�dzej za- czynaj� miesi�czkowa�. Chocia� oznaki przyspieszonego dojrzewania same w sobie nie s� niepokoj�ce, nale�y jednak je traktowa� jako sygna� ostrzegawczy, dane dziecko mo�e mie� sk�onno�ci do tycia. 96 NA BAKIER Z JEDZENIEM LECZENIE OTY�O�CI DZIECI�CEJ Zanim opiszemy skuteczne sposoby leczenia dzieci�cej i m�odzie�czej oty�o�ci, dobrze jest rozpozna� i odrzuci� te metody, kt�re nie s� skute- czne. Na pierwszy rzut oka najprostszym �rozwi�zaniem" wydaje si� wy��czenie odbiornika telewizyjnego i wyrzucenie dziecka na boisko. Innym rozwi�zaniem jest stosowanie diety. Ale te metody by�yby zbyt proste