- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Słowo "najpierw" wyraża, w jakim kierunku powinny zwracać się nasze myśli i nasze wysiłki; nie ma więc potrzeby przytaczać dalszych słów z tejże samej zachęty Pańskiej, że...
- Postanowiono więc z ośmiu legionami stanąć do boju, co przedtem nigdy nie zdarzyło się u Rzymian, i to każdy legion miał liczyć około pięciu tysięcy ludzi prócz...
- Aby więc okazać, jak małe znaczenie ma dla niego Coron w porównaniu z Węgrami, sułtan posłał okrytego bliznami Jahja-paszę z pięcioma tysiącami janczarów na Coron z krótkim...
- Szczegółowym przedmiotem polityki społeczne/ staje sic wiec po raz pierwszy kwestia społeczna, rozumiana jako zadanie zapewnienia nowożytnemu 4 Nowa encyklopedia...
- Nic w tym dziwnego; mity opowiadały o mnóstwie zwierząt obdarzonych mową i rozumujących na sposób ludzki; było więc rzeczą naturalną, że uczyniono' je bohaterami opowiadań...
- [8] Skoro więc według opisów świata wszystkie wielkie rzeki wypływają z północy, a równiny afrykańskie leżące na południu pod torem słońca kryją wilgoć głęboko pod ziemią i...
- Więc oboje w tych swoich świątecznych strojach wsiadali do bryki i wyruszali w drogę, przy czym pan Coldfield zawsze tym dwóm służącym Murzynkom odliczał z zarobków gotowanie...
- I one pierwsze zaczynają współczuć nauczycielce: K6: "Pani profesor za bardzo chciała, żeby ta lekcja była na szóstkę z plusem, więc zrobiła się nerwowa atmosfera...
- — Apepi zirytował się zauważalnie, więc mężczyzna dodał pospiesznie: — Podejrzewam jednak, że dziś wieczorem przyjdzie do wodopoju w małej oazie, ukrytej na pustyni i znanej...
- — Ruszajmy więc — powiedział — a na pewno czeka nas niemało przygód i niemało trudności, które razem będziemy pokonywać...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Dla noworodków tuż po urodzeniu charakterystyczne jest to, że ssą, cokolwiek znajdzie się w ich ustach - smoczek, palec; może to świadczyć o tym, że nie ma jeszcze zróżnicowania, że istnieje tylko jeden, ogólny schemat ssania. Wkrótce po urodzeniu niemowlęta uczą się różnicować; gdy dziecko jest głodne, akceptowane są bodźce „produkujące mleko", a te nie produkujące mleka są odrzucane. W tym momencie istnieje już różnicowanie. Mówiąc słowami Piageta, niemowlę ma już dwa schematy ssania - jeden dla bodźców produkujących mleko i jeden dla bodźców nie produkujących mleka, W okresie pierwszych kilku miesięcy życia dziecka jego schematy nie są jeszcze schematami „umysłowymi" w takim sensie, w jakim zazwyczaj rozumiemy ten termin. Schematy są odruchowe. Niemowlę dokonuje rzeczywistego różnicowania w obrębie swojego ograniczonego środowiska, lecz czyni to za pośrednictwem dostępnego dla siebie aparatu odruchowego i motorycznego. Te różnicowania na najbardziej elementarnym poziomie są prekursorami późniejszych czynności „umysłowych". W miarę jak dziecko rozwija się, schematy (fiszki w katalogu) stają się coraz bardziej zróżnicowane i liczniejsze; sieć, którą tworzą, staje się coraz bardziej złożona. We wczesnym dzieciństwie niemowlę ma niewiele schematów odruchowych, które pozwalają mu na dokonanie bardzo niewielu rozróżnień w otoczeniu na poziomie sensorycznym i motorycznym. Osoba dorosła ma cały szereg stosunkowo złożonych schematów, które pozwalają jej dokonywać bardzo wielu rozróżnień. Schematy osoby dorosłej rozwijają się ze schematów dziecka dzięki procesom adaptacji i organizacji. A zatem rozwój intelektualny jest ciągłym procesem konstrukcji i rekonstrukcji. Nieporozumieniem jest sądzić, że schematy nie ulegają zmianom i że chłopiec z naszego przykładu skazany jest na nazywanie krów psami przez resztę swego życia. To oczywiście się nie zdarzy, W miarę jak dziecko nabiera zdolności do coraz lepszego generalizowania bodźców, jego schematy stają się coraz bardziej precyzyjne, wyrafinowane. Nie zakłada się w żaden sposób, że każda odpowiedź dziecka odzwierciedla naturę pojęć czy schematów. Dla Janka całkowicie „logiczne" było nazwanie krowy psem, jeśli wziąć pod uwagę, jakie schematy były dla niego dostępne. Schematy są definiowane (lub odzwierciedlane) poprzez zachowanie, które prezentuje dziecko. Schematy to jednak coś więcej niż zachowanie; są to wewnętrzne struktury, z których wypływa zachowanie. Ich odzwierciedleniem schematów są te wzory zachowania, które powtarzają się w toku aktywności poznawczej. Schemat obejmuje cały zestaw odrębnych, lecz podobnych sekwencji działania. „Każdy schemat jest... skoordynowany ze wszystkimi pozostałymi, sam zaś stanowi całość o zróżnicowanych częściach" (Piaget, 1952c, s. 7). Ponieważ schematy są strukturami rozwoju poznawczego, które się zmieniają, ich wzrost oraz rozwój musi zostać uwzględniony. Pojęcia osób dorosłych są inne niż pojęcia dzieci. Pojęcia zmieniają się - schematy są ich struk- 28 Rozdział l. Organizacja intelektualna i adaptacja turalnymi odpowiednikami. Schematy poznawcze dorosłego wyodrębniają się z sensomotorycznych schematów dziecka. Procesami odpowiedzialnymi za tę przemianę ^asymilacja i akomodacja. Asymilacja Asymilacja jest procesem poznawczym, dzięki któremu nowe treści percepcyj-ne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących schematów lub wzorów zachowania. Można powiedzieć, że dziecko zdobywa doświadczenia: nowe rzeczy (krowy) lub stare w nowy sposób postrzega. Próbuje dopasować Ic nowe bodźce do schematów, które ma w danej chwili3. Znów wyobraźmy sobie chłopca spacerującego z ojcem wiejską drogą. Ojciec wskazując na pasącą się krowę, pyta: „Co to jest?" Dziecko patrzy na krowę (bodziec) i mówi „To jest pies". Co się wydarzyło? Chłopiec, widząc obiekt na poiu (krowę), przesiewał swój zbiór schematów, aż znalazł ten, który wydał mu się odpowiedni i do którego mógłby włączyć nowy obiekt. Dla dziecka obiekt ten (krowa) miał wszelkie cechy psa - pasował do schematu psa - dziecko wyciągnęło więc wniosek, że obiekt był psem