Upokorzenie smakuje tak samo w ustach kaĹźdego czĹowieka.
Starsze pokolenie nie-komunistów uważało względnš choćby stabilizację materialnš i swobodę kulturalnš za zdobycze, których nie warto narażać przez żšdanie dalszej libera- lizacji. Tym samym wpadło w koleiny rozumowania zakładajšce- go, iż położenie społeczeństwa - dobre lub złe - jest rezultatem działań odgórnych władzy oraz że upodmiotowienie społeczeńst- wa jest programem beznadziejnym. Większoć młodego pokolenia rosła w złudnym poczuciu ograniczonej autentycznoci, godzšc się, w imię minimum komfortu, na sprzecznoci i kłamstwa serwo- wane przez wychowawców lub propagandę. System stalinowski był dla większoci spoleczeństwa na tyle okropny, że nie mógł się w Polsce zakorzenić. System gomułkows- ki, dopuszczajšcy pewien margines swobód, powodował znieczu- lenie na tkwišce w nim pierwiastki totalitarnej manipulacji. Roz- piętoć między teoriš i praktykš, między "rzeczywistociš" praw- dziwš i propagandowš uległa zmniejszeniu, ale przez to mogła się okazać trwalsza. PRZYPISY: ' ##Słowo Powszechne##,16 X 1956 r.; Micewski Współrzšdzić..., s. 84-85. L. Kowalski Generałowie, Warszawa: "Pax",1992, s.102 nn.; A. Werblan "Czy Chińczycy uratowali Gomułkę?", ##Polityka,#, 26 X 1991 r. 3 ##Życie Warszawy## 19-20 X 1956 r.; F. Lewis A Case History of Hope, New York 1958, s. 212-220; B. N. Łopieńska, E. Szymańska "Iia banque", ##Kultura## (Warszawa),18 X 1981 r. ' ##Nowe Drogi,#, nr 10/1956, s. 21-46. 5 ##Nowe Drogi##, nr 10/1956, s. 46-271. s Brzeziński Jednoć..., s. 220; ##Życie Warszawy,#, 25 X 1956 r. # ##Życie Warszawy,#, 31 X oraz 5 i 8-14 XI 1956 r.; "Narodziny i zgon polskiego padziernika", ##Polityka,#, 24 X 1981 r. B M. Chęciński "Ludowe Wojsko Polskie przed i po marcu 1968 r. ##Zeszy- ty Historyczne,#, zesz. 44/1978, s.16-18. 420 ANDRZEj ALBERT 9 Brzeziński Jednoć..., s. 221-242; J. Wszelaki Communrst Economic Strategy: the Role of East Central Europe, Washington D.C. 1959, s. 68-77; Kozik, s. 283 nn.; ##Zycie Warszawy>>, 20 XI i 18 XII 1956 r. 'o Steinsbergowa Widziane..., s. 3&82. " J. Mond "O nieznanej dyskusji Gomułki z dziennikarzami", ##Zeszyty Historyczne>>, zesz. 4/1%3, s.10. '2 KTygodnik Powszechny>>, 7 VI 1981 r.; Michnik Koci#..., s. 46. '3 Micewski Wspóirršdzif.., s.17&192; KŻ cie Warszawy>>, 23 X 1956 r. '4 L Tyrmand "Sprawa Piaseckiego", K wiat>>, 18 XI 1956 r.; Micewski Ws#ólnšdzif.., s. 84-91. Brzeziński "Współzawodnictwo", s. 19-20; J. Mieroszewski Ewoluc- jonizm, Paryż: Instytut Literacki, 1964, s. 61; Korboński W imieniu Polski walczšcej, s. 563-573; J. Stefanowicz Europa powojenna, Warszawa: PWN, 1980, s.193-194. 's HŻycie Warszawy>>, 4 i 9 VII 1957 r.; L. Kołakowski "Odpowiedzialnoć i kultura", ##Nowa Kultura>>, nr 35-38/1957; KWoprosy Fiłozofii>>, nr 4/1957. '# Brzeziński Jednof.., s. 240. 's HŻycie Warszawy>>, 30 XI 1956 r.; 21-27/28 I i 27 II 1957 r. '9 HŻycie Warszawy>>, 23 i 27/28 I 1957 r.; J. Wiatr "Wybory sejmowe. Wstępna analiza", ##Studia Socjologiczno-Polityczne>>, nr 1/1958. ##Życie Warszawy>>, 30 IV, 2 V i 6 VI 1957 r. 2' ##Życie Warszawy>>, 7 V i 12 XI 1957 r.; S. Wałach wiadectwo tamtym dniom, Kraków 1974, s. 431-450; "Jawnie. Rozmowa z prof. A. Burdš", KTygodnik Powszechny>>, 26 VI 1981 r.; Jedlicki "Chamy" i "Żydy", s.16-17. eŻycie Warszawy>>, 6, 27 i 30 III 1957 r. 23 A. Micewski Kardynał Wyszyr#ski, s.168 nn. 24 S. #sielewski "Czy neopozytywizm?" uTygodnik Powszechny>> 24 XII 1956 r.; Micewski Wspólnšdzif.., s.179-181. # Micewski Wspófrzšdzif.., s. 91-101. HŻycie Warszawy>>,16-21 V 1957 r.; Z. Brzeziński "Wrażenia z Polski", ##Kultura>>, nr 11/1957, s. 83-90. RPG,1958, s. 350-351, 388-393. # Jedlicki "Chamy" i "Żydy", s.18-19; Życie Warszawy, 5 i 6/7 X 1957 r. # ##Życie Warszawy>>, 27 i 29 X 1957 r. # Fejtoe History..., s. 49-72; uŻycie Warszawy>>,17 i 25 IX oraz 22 i 23 XI 1957 r. 31 J. B. de Weydenthal Communrsts..., s.178; RPG,1958, s. 341. #,Kilka uwag o przodowniczej roli PZPR", ##Nowe Drogi>>, nr 1/1958; ##Express Wieczorny>>,15 II 1958 r. # Korboński W imieniu Pblski walczšcej, s. 643. ##Zbiór dokumentów>>,1957, nr 10;1958, nr 2; ##Życie Warszawy>>, 27 V 1958 r. # Brzeziński Jednoć..., s. 309; uŻycie Warszawy>>, 29/30 VI 1958 r. ##Życie Warszawy>>,15, 29 i 30 IV 1958 r.; RPG,1959, s. 387-393. 3# "W sprawie VII Zjazdu ZKJ", ##Życie Warszawy>>,15 V 1958 r. NIE SPE#NIONE NADZIEJE PADZIERNIKOWE 421 s HTygodnik Powszechny>>, 7 VI 1981 r. # "Przebieg zajć na Jasnej Górze dnia 21 VII 1958", K Bratniak>>, nr 1/1979; KT#odnik Powszechny>>,19 X i 2 XI 1958 r. Micewski Wspóńzšdzić..., s. 9&103. 4' HŻycie Warszawy>>, ll-20 III 1959 r.; W Bieńkowski Socjologia klęs- !. Dramat gomułkowskiego cztemastolecia, Paryż: Instytut Literacki,1971, s. 4&50. # A. Jezierski, B. Petz Historia gospodarcza Pblski Ludowej 1944-1975, Warszawa 1980, s.155-159; Rocznik Statystyczny 1961, s. 83; B. Mieczkowski, "Ocena gospodarki polskiej", KKultura>>, nr 7-8/1%1, s.140 nn. # KDziennik Ustaw>>,1957, nr 40, poz.179; Rocznik Statystyczny 1961, s. XXIV XXXV '# Uchwaly KC PZPR od II do III Zjazdu, Warszawa 1959, s. 273 nn. # Rocznik Statystyczny 1961, s. XXIV-XXVII, 69, 81,110,172 i 201; J. Zieliński Polskie reformygospodarcze, Warszawa: "Kršg",1981, s.102. '# ##Życie Warszawy>>, 8 VI 1957 r.; Rocznik Statystyczny 1961, s. 268-269; N. Spulber The Economics of Communist Eastern Europe, Cambridge 1957, s. 435. 4#Rocznik Statystyczny 1961, s. XXIX,169, 241, 395-409; RPG,1959, s. 575-588. '# Jezierski, Petz Historia..., s.172; Rocznik Statystyczny 1961, s. 234 i 389. # Hrabyk Polska.. ., cz. II, s. 80. # Korboński Wimieniu Polski walczšcej, s. 377-391. Hrab k Polska..., cz II. s, 47, 84-142; Korboński W imieniu Polski walczšcej, s. 563-566. Buca T#orkuta..., s. 337-348; W. Bukowiński Wspomnienia z Kazachsta- nu, Lublin: Biblioteka "Spotkań" 1979, s. 27 nn.; B. Podsiadła "Polacy za granicš", ##Poznaj wiat>>, nr 2/1962, s. 37-38; S. Sopicki Eastem Poland, London 1%5, s. 30-34; Rocznik Statystyczny 1961, s. 41. # Rocznik Statystyczny I958, s. 36-37; Rocznik Statystyczny 1961, s.13, 26, 31, 41, 45&461. s" ##Tygodnik Powszechny>>,11 XII 1960 r.; Obliczenia własne wg: Rocznik Statyslyczny 1961, RPG 1959 oraz Polska. Zarys encyklopedyczny, Warsza- wa 1974